Muranów

---

Etymologia

W historii obszaru Muranów, w 1686 roku, włoski architekt Józef Szymon Bellotti, który pełnił rolę nadwornego architekta królów Michała Korybuta-Wiśniowieckiego oraz Jana III Sobieskiego, zapoczątkował budowę pałacu Murano. Niestety, z czasem pozostałości tej budowli zostały rozebrane na przełomie XIX i XX wieku. Architekt nazwał pałac w hołdzie wyspie Murano, znanej z pięknych wyrobów szklanych, położonej w jego rodzinnej Wenecji.

Muranów zlokalizowany jest w centralnej części Warszawy, a jego granice wyznaczają al. „Solidarności” oraz ul. Okopowa od południa, tory kolejowe od północy, jak również ulice Bonifraterska i Miodowa od strony wschodniej. Obszar ten administracyjnie wchodzi w skład dwóch dzielnic: Woli oraz Śródmieścia.

W ramach Miejskiego Systemu Informacji Muranów został podzielony na dwa obszary. Zachodnia część, leżąca na Woli, w systemie MSI funkcjonuje pod nazwą Nowolipki, podczas gdy wschodnia część nosi nazwę Muranów. Decyzja ta wzbudziła kontrowersje, gdyż autorzy MSI zdecydowali się na nową, ahistoryczną etykietę, aby uniknąć występowania tej samej nazwy osiedla w różnych dzielnicach. Odrzucono przy tym propozycje nazw takich jak Muranów Wolski, Muranów Zachodni czy Nowy Muranów.

Obecna nazwa nawiązuje do jednej z ulic w tej okolicy i była zrozumiana przez niektórych jako nieodzwierciedlająca historycznego kontekstu, ponieważ na tym terenie istniały wcześniej jurydyki takie jak Leszno, Parysów i Nowolipie.

W 2011 roku, uchwałą nr 54/6/2011 Rady Dzielnicy Śródmieście, powstała jednostka administracyjna niższego rzędu – osiedle Muranów w Śródmieściu m.st. Warszawy. Obszar ten obejmuje granicę z Żoliborzem, określoną przez tor kolejowy linii obwodowej, a także ulice gen. W. Andersa, al. „Solidarności” oraz al. Jana Pawła II, co sprawia, że jest mniejszy od obszaru MSI.

Na terenie osiedla funkcjonuje rada osiedla, czyli lokalny samorząd, z siedzibą przy ul. Nowolipie 9/11. W ramach historycznego Muranowa można wyróżnić inne jednostki urbanistyczne, m.in. Muranów Południowy, Wielądka, Parysowska, Świętojerska, Leszno, Nowolipie, Muranów Północny, Osiedle Prezydenckie oraz Osiedle Stawki, a także Osiedle Inflancka.

Historia

Historia Muranowa jest głęboko zakorzeniona w jego wielowiekowym dziedzictwie. Pierwsze osiedle na tym obszarze zaczęło powstawać już w XVII wieku, a tereny dzisiejszego Muranowa obejmowały jurydyki, takie jak Wielądka, Parysowska, Świętojerska, Leszno, Nowolipie oraz Szymanowska. Te jurydyki miały swoją własną administrację i prawa miejskie, co czyniło je współczesnymi przedmieściami. Rozwijały się w wąskich pasach ziemi, równolegle do rolniczych działek, co wytyczało ich charakterystyczny układ. Obecnie można dostrzec, że układ ulic w Muranowie przypomina te dawniej istniejące miasteczka prywatne.

Początkowo te tereny były zasiedlane głównie przez ludność niemiecką, co stało się zalążkiem wielokulturowości Muranowa. W XIX wieku znaczną część osiedlali Żydzi, głównie przybywający z Litwy i Białorusi. Wraz z ich napływem, ulicami zaczęły rozbrzmiewać języki jidysz, hebrajski oraz rosyjski. U progu XX wieku, dzielnica ta przybrała oblicze tętniącego życiem miasta w mieście, z licznymi kontrastami pomiędzy obiektami przemysłowymi a mieszkaniowymi. W 1916 roku na obszarze Muranowa znajdowały się liczne instytucje oraz obiekty, w tym Pałac Mostowskich, Pawiak oraz oddział żeński na ul. Dzielnej, który potocznie nazywano Serbią. Znajdowały się tu również zajezdnia tramwajowa przy ul. Sierakowskiej oraz bocznice kolejowe wzdłuż ul. Dzikiej, szkoły oraz szpital św. Zofii znajdujący się na końcu ul. Żelaznej. Gęstość zaludnienia tego rejonu była ogromna, sięgając 1000 osób na kilometr kwadratowy.

Muranów był dzielnicą zamkniętą, charakteryzującą się specyficznym chaosem urbanystycznym, często określaną mianem Północnej. Jej granice wyznaczały: tory kolejowe w rejonie dzisiejszej ulicy Stawki na północy, Okopy Lubomirskiego (teraz ul. Okopowa) na zachodzie, Ogród Krasińskich na wschodzie oraz ul. Leszno na południu, gdzie granice były dość płynne. Żydzi osiedlali się także w pobliskim Grzybowie oraz na Miorowie.

W okresie przed II wojną światową Muranów zamieszkiwało około ćwierć miliona osób, z czego Żydzi stanowili aż 90% mieszkańców. Była to najgęściej zaludniona część całej Warszawy, gdzie w 1938 roku na niewielkiej powierzchni miasta żyło 12,4% ludności. Dominacja Żydów na tym obszarze stała się kluczowym czynnikiem w decyzji o włączeniu Muranowa do getta podczas wojny. 16 listopada 1940 getto zostało formalnie zamknięte i odcięte od reszty świata, otoczone murem, w którym przebywało aż 450 000 osób. Jedynymi terenami niewłączonymi w ten dramatyczny system były okolice ul. Leszno (obecnie al. Solidarności), teren parafii kalwińskiej oraz szpitala ewangelickiego, położone przy Arsenału oraz Ogród Krasińskich, a także obszary na północ od ul. Stawki. Żydom zamkniętym w getcie pomagała tajna organizacja znana jako Żegota. W jego obrębie działała Żydowska Organizacja Bojowa, której celem była walka z niemieckim okupantem. Ostatecznie, pod przewodnictwem Mordechaja Anielewicza, organizacja ta 19 kwietnia 1943 roku, w wigilię święta Paschy, po wybuchu powstania, doprowadziła do otwartego buntu przeciw okupantowi. Po stłumieniu powstania, Muranów został doszczętnie zniszczony, pozostawiając jedynie kościół św. Augustyna oraz kilka budynków przy ulicach Stawki, Dzikiej, Żelaznej, Wroniej, a także wypalone ruiny wojskowego więzienia Gęsiówka.

Kolejne zniszczenia miały miejsce w trakcie powstania warszawskiego oraz po jego upadku. 21 sierpnia 1944 grupy powstańcze rozpoczęły ewakuację z Muranowa, co doprowadziło do odwewniczych akcji zemsty, podczas których Niemcy wymordowali około 200 osób, podejrzewanych o związki z powstańcami.

Po zakończeniu działań wojennych, Muranów miał stać się głównie dzielnicą mieszkaniową dla pracowników instytucji miejskich. Wiele nowych budynków powstało na gruzach zabudowy getta, co wpłynęło na specyfikę terenu, gdzie w pewnych miejscach grunt jest podwyższony w stosunku do ulic i chodników. Z biegiem lat niektóre z tych nowych budynków zaczęły osiadać, co wymusiło na mieszkańcach działania mające na celu ich umocnienie.

Obiekty niezachowane

Budynki zniszczone przed II wojną światową

Na Muranowie znajdowało się wiele obiektów, które nie przetrwały próby czasu, w tym kościół Świętej Trójcy i klasztor brygidek. Ten murowany kościół, który zbudowano w latach 1652-1658, istniał do około 1892 roku, ulokowany przy ul. Długiej.

Innym znaczącym obiektem był pałac Murano, wzniesiony w 1686 roku. Niestety, rozebrano go w drugiej połowie XIX stulecia, a na jego miejscu powstała zajezdnia tramwajowa, obecnie w tej okolicy znajduje się biurowiec Intraco.

Oprócz tego, dopełniały pejzaż Wał Zygmuntowski, Okopy Lubomirskiego oraz Koszary Artylerii Koronnej, znane także jako Koszary Wołyńskie, zlokalizowane obecnie przy ul. Lewartowskiego (wcześniej ul. Wołyńska).

Budynki zniszczone w wyniku działań wojennych

W czasie II wojny światowej wiele obiektów uległo zniszczeniu. Na szczególną uwagę zasługuje Więzienie kobiece „Serbia”, które niestety zniknęło z mapy lokalnej architektury.

Również Pasaż Simonsa oraz Szpital Żydowski, który został zbudowany w 1827 roku na rogu Inflanckiej i Pokornej, przestał istnieć, zamykając swoje podwoje w 1944 roku.

Nie możemy zapomnieć o Synagodze Towarzystwa Moriah, znajdującej się przy ul. Dzielnej 7, jak i Żydowskim Domu Studiów Religijnych i Modlitwy, który mieścił się przy ul. Żelaznej 57 oraz Pałacyku Gunderlacha na ul. Dzielnej 17. Dodatkowo, fabryka „Bracia Pfeiffer, Szlenkier i Temler” znajdowała się na miejscu obecnego Domu Mody Klif, w rejonie ulicy Okopowej, u zbiegu z dawną ulicą Glinianą, vis-a-vis Cmentarza Żydowskiego.

Poza tym, z mapy znikły inne istotne obiekty, jak Szpital Ewangelicki, Kercelak, Gmach I Oddziału Warszawskiej Straży Ogniowej oraz Gmach II Rosyjskiego Gimnazjum Męskiego, znajdujące się przy ul. Nowolipki.

Na koniec, w tej części Warszawy istniała także Kamienica Eugeniusza Torzewskiego, mogąca opowiadać swoją historię ze względu na ul. Nowolipki 51.

Budynki zburzone po wojnie

Po wojnie, pomimo że Ratusz jurydyki Leszno, znajdujący się przy al. Solidarności 103 (dawną Leszno 29), przetrwał zniszczenia, to w trakcie odbudowy ulicy został rozebrany.

Osobliwą historię ma również budynek byłych zabudowań Koszar Artylerii Koronnej, który znalazł się na terenie naprzeciwko Pomnika Bohaterów Getta w Warszawie. Budynek ten, będący wcześniej przedwojennym więzieniem wojskowym aż do 1939 roku, niestety zniknął po wojnie.

Nie można zapominać o Gęsiówce, gdzie ocalałe resztki obozu zostały rozebrane w latach 60. XX wieku, w dawnych granicach ulicy Gęsiej 24, róg ul. Lubeckiego. Warto również wspomnieć o fabryce Kamlera znajdującej się przy ul. Dzielnej, która podzieliła los wielu innych obiektów.

Dawne cmentarze

Na terenie Muranowa istniały także cmentarze, z których większość zniknęła, w tym cmentarz epidemiczny, który został przekształcony w luterańsko-kalwiński, a także cmentarz przyklasztorny brygidek, bonifratrów, kapucynów oraz karmelitów.

Dawne ulice

Ulice nieistniejące

W Muranowie istniało wiele ulic, które zniknęły z mapy. Do najważniejszych należały:

• Więzienna (okolice Pawiaka),
• Kupiecka (okolice współczesnej Miłej),
• Esplandowa (okolice współczesnej Inflanckiej),
• Przebieg (okolice współczesnego pl. Muranowskiego),
• Ostrowska (okolice współczesnej Miłej),
• Libelta (okolice współczesnej Miłej),
• Wołyńska (okolice współczesnej Nalewki),
• Meiselsa (okolice współczesnej Nalewki),
• Mylna (okolice współczesnej Nowolipie),
• Nowowołyńska (okolice współczesnej Niskiej),
• Sochaczewska (okolice współczesnej Niskiej),
• Kampinowska (okolice współczesnej Okopowej),
• Zielona (okolice współczesnej Inflanckiej),
• pl. Parysowski (okolice współczesnej Dzikiej),
• Sierakowska (okolice współczesnej Inflanckiej),
• Rogatki Powązkowskie (okolice współczesnej Okopowej),
• Załuskich (okolice współczesnego pl. Bankowego),
• pl. Broni (okolice współczesnej Stawki),
• Szczęśliwa (okolice współczesnego ronda „Radosława”),
• Nowodzika (okolice współczesnego ronda „Radosława”),
• Błońska (okolice Arkadii),
• Kampinoska (okolice Niskiej na zachód od Smoczej),
• Sochaczewska (okolice Niskiej),
• Świętej Kingi (przedłużenie Niskiej na zachód od Okopowej, w stronę Cm. Żydowskiego).

Nowe nazwy ulic

W wyniku zmian, niektóre ulice zostały przemianowane, w tym:

• Nowokarmelicka, Parysowska, Druckiego-Lubeckiego, obecnie część al. Jana Pawła II,
• Nalewki, zachowała się tylko część dawnej ulicy pod nazwą ul. Bohaterów Getta, którą w 2019 roku zmieniono na ul. Stare Nalewki,
• Gęsia, zachowana częściowo jako Mordechaja Anielewicza oraz Nalewki.

Współczesna architektura

Osiedla mieszkalne w Muranowie zaczęły powstawać po uprzątnięciu gruzów pozostałych po zniszczonym getcie. Na obszarze, sięgającym około 200 hektarów, leżało od 3 do 4 milionów metrów sześciennych gruzu, a jego wysokość w niektórych miejscach osiągała nawet 3 metry. W nawiązaniu do tego tragicznym dziedzictwa, architekt Bohdan Lachert wykorzystał do budowy bloczki z gruzobetonu, co miało na celu stworzenie „miasta-pomnika”, symbolizującego tragiczne wydarzenia z przeszłości. Głównym zamysłem było, aby nieotynkowane budynki z czerwonej cegły przypominały o tragicznym losie mieszkańców.

Lachert zaznaczał, że jego decyzja nie była podyktowana jedynie pragmatyzmem ani problemami z wywozem gruzu. W pewnym momencie nieotynkowane domy stały się niedogodne dla nowych lokatorów, co skłoniło do ich otynkowania, a tak piętnująca dzielnica zaczęła symbolizować pamięć o warszawskich Żydach. W pierwotnym planie osiedle miało nawiązywać do modernizmu, jednak pod wpływem Bolesława Bieruta nastąpiły zmiany, wprowadzające socrealistyczne elementy.

W Muranowie wprowadzono kolektywny charakter osiedli, całkowicie odcinając się od przedwojennej architektury. Dzielnica stała się miejscem, gdzie zatarła się obecność wcześniejszego świata, pozostawiając jedynie fragmentaryczne ślady historii. W odróżnieniu od innych części Warszawy, Muranów nie zachował nawet ruiny. Podczas budowy często natrafiano na ludzkie szczątki, co podkreśla tragiczny kontekst tej ziemi.

Zgodnie z pierwotnym projektem, wszystkie budynki miały jednorodne detale elewacji, jednak z biegiem lat zaczęły się pojawiać nawiązania do ludowych tradycji, zachowując jednak socrealistyczny charakter. W 1950 roku oddano do użytku pierwsze mieszkania w okolicy ulicy Żelaznej. Wśród pierwszych lokatorów byli: Franciszek Klapiński, pracownik budowlany z Mostostalu, Stanisław Korycki, budowniczy mostu Śląsko-Dąbrowskiego, oraz Marian Jackowski, kontroler z Miejskich Zakładów Komunikacyjnych.

W latach 1959–1969 kontynuowano dzieło Lacherta poprzez budowę nowych bloków mieszkalnych, które projektowali jego uczniowie, tacy jak Wacław Eytner, Tadeusz Mrówczyński, Tadeusz Perzyński oraz Stanisław Rymaszewski. Oprócz budynków, w trakcie realizacji osiedli wytyczano nowe ulice oraz zmieniano dotychczasowy układ komunikacyjny, z których kluczowe to obecna ulica Jana Pawła II oraz trasa W-Z, które mają kluczowe znaczenie w dzisiejszej Metropolitanie.

Jednym z kuriozów było przesunięcie kościoła Narodzenia NMP w głąb Muranowa o 21 metrów w 1962 roku, co uniemożliwiło zburzenie budynków klasztoru karmelitów. Architektura nowosprzedanych osiedli charakteryzowała się większą różnorodnością. Jednym z charakterystycznych obiektów stało się osiedle Muranów II, zaprojektowane w nietypowym kształcie przypominającym połączenie prostokąta, koła oraz trapezu, usytuowane w kwadracie ulic: Władysława Andersa, Mordechaja Anielewicza, Ludwika Zamenhofa oraz Nowolipek.

Na tym osiedlu znajdują się trzy podwórka o nieformalnych nazwach: Milicyjniak, Okrąglak, oraz nie mające nazwy trzecie podwórko, które z kolei nie ma żadnej nazwy. Przez tereny, które niegdyś były gettem, w latach 1948–1949 powstała ulica Marcelego Nowotki, obecnie znana jako Władysława Andersa, przy której wzniesiono monumentalne budowle w stylu klasycystycznym. Jednak po zakończeniu socrealizmu, budynki pozostały nieukończone jako nagroda.

W połowie XX wieku, przy skrzyżowaniu ulic Andersa, Anielewicza i Świętojerskiej, zrealizowane zostały imponujące gmachy Osiedla Prezydenckiego, które liczyły od 6 do 8 pięter, nawiązując do zabudowy Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej oraz budowy Stalinallee w Berlinie. W projekcie planowano 9000 mieszkań dla 15 000 przyszłych mieszkańców.

Na Muranowie znajduje się jedyny zagraniczny przedstawiciel na tym obszarze, a mianowicie ambasada Chińskiej Republiki Ludowej, zaprojektowana przez Romualda Gutta. W otoczeniu rozległego ogrodu, budynek ten ma również nawiązywać do założeń azjatyckich zaprojektowanych przez Alinę Scholtz.

Pierwszym lokalnym „centrum handlowym” były Warszawskie Pawilony Rzemieślnicze, zbudowane w latach 1961-1965. Obecnie są stosowane jako Pasaż Muranów, który został zaprojektowany przez Józefa Helińskiego i zakończony w 2008 roku. W 1967 roku, przy ulicy Inflanckiej, powstał odkryty basen letni, który otrzymał zadaszenie w 1977 roku, przetrwałe do dziś.

W Muranowie zbudowano także kilka wysokościowców, które zdobyły tytuł Mistera Warszawy: blok mieszkalny w Muranowie Północnym, zdobywający pierwszą nagrodę w 1960 r., oraz inny blok z 1962 r., który zdobył drugą nagrodę. Dodatkowo, budynek Technikum Poligraficznego z 1968 roku również zarejestrowany jako pierwszy nagrodzony budynek.

W roku 1975 roku, w Muranowie po raz pierwszy przekroczono barierę 100 metrów, budując Intraco, a w latach 70-tych, pojawiło się Osiedle Stawki, z wieżowcami liczącymi kilkanaście pięter, zaprojektowane przez Zofię Haman. W 1999 roku otwarto Centrum Handlowe Klif, a po zakończeniu budowy budynku znajdującego się przy Nalewki 8, w 2000 roku powstała Babka Tower, pierwszy mieszkalny budynek w Warszawie o wysokości powyżej 100 m.

W 2004 roku na północnych obrzeżach Muranowa zbudowano Centrum Handlowe Arkadia, które w chwili otwarcia było największym centrum handlowym w całej Europie Środkowo-Wschodniej. W sąsiedztwie Pomnika Bohaterów Getta zrealizowano Muzeum Historii Żydów Polskich, którego projekt wykonali fińscy architekci: Rainer Mahlamäki i Ildari Lahdenmyäki. W tzw. „ohel”, umieszczonym tymczasowo w 2006 roku podczas budowy muzeum, odbywały się wystawy oraz happeningi związane z tym miejscem. Kamień węgielny pod budowę muzeum wmurowano 26 czerwca 2007 roku, a główną wystawę otwarto w 2014 roku.

Rok 2004 to również zakończenie budowy Stawki Residence, a cztery lata później oddano do użytku Osiedle Inflancka. W tym rejonie stworzono trójkątne Apartamenty Trio (2010 r.) oraz przeszkloną, 18-kondygnacyjną wieżę Apartamentów Murano, których zakończenie budowy planowano na 2015 r. 2006 roku zwieńczono budowę dwóch wież M2 wysokości 65 metrów, a rok później zakończono budowę 70-metrowych Apartamentów Gdański przy Słomińskiego 5.

W północnej części ulicy Stawki dostrzeżono dynamiczne inwestycje, a w otoczeniu Arkadii powstają nowe biurowce, w tym 17-kondygnacyjny budynek Gdański Business Center, zbudowany w 2014 roku. W okolicy planowane jest również Balmoral Business Centre oraz Gdański Business Court, a na placu pomiędzy ulicami Dziką, Jana Pawła II oraz przy rondzie Zgrupowania AK „Radosław” planowany jest projekt 120-metrowej wieży Rafaello Tower.

Na Muranowie Południowym, w ulicy Nowolipie, w środku starych bloków Lecherta, powstał apartamentowiec Casa del Arte Murano, zaprojektowany przez Krzysztofa Kozielewicza, który nawiązuje do modernistycznej architektury sprzed wojny. Zachodnia część dzielnicy, znana dziś jako Nowolipki, także przechodzi istotne zmiany. W 2000 roku powstało centrum biurowo-konferencyjne przy Leszno 12 i 14 oraz Kercelak Bellottiego, duży budynek mieszkalny, czy też zrealizowany w 2008 r. kompleks mieszkaniowy przy ul. Okopowej 56a oraz Leszno 8. Na miejscu byłej fabryki Kamlera, przy Dzielnej 72, trwa realizacja Kamienicy Muranów.

Na początku 2013 roku informowano o możliwym zburzeniu biurowca Intraco w celu budowy nowego obiektu standardu klasy A, lecz ostatecznie inwestor zrezygnował z tych planów.

Lista muranowskich wysokościowców

Lp.	Nazwa obiektu	Lokalizacja	Wysokość całkowita [m]	Wysokość do dachu [m]	Ilość kondygnacji	Rok zakończenia budowy
1	Intraco I	ul. Stawki 2	138	107	39	1975
2	Babka Tower	al. Jana Pawła II 80	105	96	28	2000
3	North Gate	ul. Bonifraterska 17	94	87	25	2008
4	Gdański	ul. Słomińskiego	70	~70	23	2007
5	Kościół św. Augustyna	ul. Nowolipki	~70	~70	22	1896
6	Gdański Business Center	ul. Inflancka	71	69	17	2014
7	M2	ul. Słomińskiego 13	65	65	17	2006
8	Apartamenty Murano	ul. Pokorna 2	60	60	19	2015
9	Apartamenty Trio	ul. Stawki 2A	~55	~55	19	2010
10	Apartamenty Okopowa 56a	ul. Okopowa 56a	~55	~55	18	2008
11	Osiedle Prezydenckie	ul. Słomińskiego 15-19	~53	~53	17	2000
12	DM Klif / Klif Tower	ul. Okopowa 58/72	~50	~50	b.d.	1999
13	Westfield Arkadia	al. Jana Pawła II 82	~50	~50	b.d.	2003
14	Kościół ewangelicko-reformowany	al. Solidarności	~50	~50	b.d.	1866
15	Osiedle Inflancka	ul. Stawki 6	~50	~50	16	2008
16	Apartamenty Inflancka 15	ul. Inflancka 15	~50	~50	14	2014

Parki, place i skwery

W Muranowie znajduje się wiele urokliwych przestrzeni, które przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów. Oto wybrane miejsca, które warto odwiedzić:

• Ogród Krasińskich,
• Plac Krasińskich,
• Skwer Batalionu Harcerskiego AK „Wigry”,
• Skwer Więźniów Politycznych Stalinizmu,
• Skwer Willy’ego Brandta,
• Skwer Mieczysława Apfelbauma,
• Skwer Tekli Bądarzewskiej,
• Skwer im. „Jura” Gorzechowskiego (teren d. więzienia kobiecego „Serbia”) – Ogród Sprawiedliwych,
• Skwer prof. Zofii Kuratowskiej,
• Skwer Marka Edelmana,
• Skwer Szpitala Ewangelickiego.

Transport

W dzielnicy Muranów komunikacja jest dobrze rozwinięta, co ułatwia mieszkańcom oraz turystom poruszanie się po mieście. W szczególności wyróżnia się kilka kluczowych punktów transportowych:

• Dworzec kolejowy Warszawa Gdańska, który jest połączony z stacją metra Dworzec Gdański,
• Stacja metra Ratusz Arsenał,

Te kluczowe punkty zapewniają dogodny dostęp do innych części Warszawy, co czyni Muranów atrakcyjnym miejscem zarówno do życia, jak i do odwiedzania.

Ważniejsze obiekty i instytucje

Urzędy, instytucje i agencje

W Muranowie znajduje się wiele istotnych urzędów oraz instytucji, których funkcje są kluczowe dla mieszkańców i działalności administracyjnej. Wśród nich można wymienić:

• Prokuratura Rejonowa Warszawa-Żoliborz, ul. Karmelicka,
• Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa, al. Solidarności,
• Komenda Stołeczna Policji, ul. Nowolipie,
• Ambasada Chińskiej Republiki Ludowej, ul. Bonifraterska,
• Ministerstwo Zdrowia, ul. Miodowa,
• Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, ul. Długa,
• Główny Inspektorat Farmaceutyczny, ul. Długa,
• polska siedziba Światowej Organizacji Zdrowia, ul. Długa,
• Wojewódzki Inspektorat Transportu Drogowego, ul. Andersa,
• Drugi Mazowiecki Urząd Skarbowy, ul. Stawki,
• Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, al. Jana Pawła II,
• Instytut Pracy i Spraw Socjalnych, ul. Bellottiego,
• Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Skwer kard. Stefana Wyszyńskiego,
• Urząd Dzielnicy Wola, al. Solidarności,
• Rada Osiedla Muranow, ul. Nowolipie 9/11,
• Urząd Stanu Cywilnego m.st. Warszawy, I Wydział Rejestracji Stanu Cywilnego, Obrotu Zagranicznego oraz Zmiany Imion i Nazwisk, ul. Andersa,
• Urząd Miasta Stołecznego Warszawy, Biuro Działalności Gospodarczej i Zezwoleń, Biuro Inwestycji, Biuro Polityki Lokalowej, Biuro Zamówień Publicznych, ul. Bohaterów Getta.

Pałace

Muranów jest również znany z pięknych pałaców, które są nie tylko atrakcjami turystycznymi, ale także świadkami historii. Warto zwrócić uwagę na:

• Pałac Krasińskich,
• Pałac Działyńskich,
• Pałac Pod Czterema Wiatrami przy ul. Długiej,
• Pałac „Na Podkańskiem” przy ul. Długiej,
• Pałac Mostowskich przy ul. Andersa – obecnie siedziba Komendy Stołecznej Policji,
• Pałac Paca-Radziwiłłów przy ul. Miodowej,
• Pałac Borchów przy ul. Miodowej,
• Pałacyk Bogusławskiego przy ul. Żelaznej 97.

Kościoły i związki wyznaniowe

Muranów to także miejsce wielu kościołów i związków wyznaniowych, które są integralną częścią życia duchowego mieszkańców. Wśród nich znajdują się:

• Kościół Ewangelicko-Reformowany przy al. „Solidarności” z 1866 roku,
• Kościół pw Przemienienia Pańskiego ojców Kapucynów, ul. Miodowa,
• Kościół parafialny św. Augustyna przy ul. Nowolipki z 1896 roku,
• Kościół pw. Bożego Miłosierdzia i św. Siostry Faustyny z 1872-1873 roku, ul. Żytnia,
• Kościół parafialny Narodzenia NMP na Lesznie przy al. Solidarności 80,
• Kościół ewangelicko-augsburski przy ul. Miodowej,
• Kuria Metropolitalna, ul. Miodowa,
• Sekretariat Konferencji Episkopatu Polski, skwer Kardynała Wyszyńskiego,
• Sala Królestwa Świadków Jehowy, ul. Słomińskiego,
• Apostolski Kościół Ormiański, ul. Dzielna.

Klasztory

Muranów ma do zaoferowania także kilka klasztorów, reprezentujących różne zgromadzenia zakonne:

• Dominikanki ze Zgromadzenia Sióstr świętego Dominika, al. Jana Pawła II,
• Franciszanki Rodziny Maryi, ul. Żelazna,
• Zgromadzenie Sióstr Matki Bożej Miłosierdzia, ul. Żytnia.

Szpitale

W regionie Muranowa znajdują się także szpitale, które świadczą usługi medyczne dla mieszkańców:

• Warszawski Szpital Ginekologiczno-Położniczy im. Krysi Niżyńskiej „Zakurzonej” (Szpital Inflancka), ul. Inflancka 6,
• Szpital św. Zofii, ul. Żelazna 90, róg Nowolipie.

Przychodnie i inne ośrodki medyczne

Oprócz szpitali, w Muranowie istnieje wiele przychodni oraz ośrodków medycznych:

• Przychodnia Rehabilitacyjna i Specjalistyczna Etos-Zdrowie, ul. Muranowska 1,
• Centrum Medicover, ul. Inflancka,
• Babka Medica, ul. Słomińskiego,
• Dantex-Med Medi Partner, ul. Nowolipie,
• SPZOZ Warszawa Wola – Śródmieście, ul. Nowolipie,
• Przychodnia Rodzinna Starówka, ul. Andersa,
• SPZOZ Specjalistycznej Przychodni Lekarskiej dla Pracowników Wojska, ul. Andersa,
• Poradnia Zdrowego Rodzicielstwa im. św. Jana Pawła II, ul. Nowolipie,
• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Karmelicka, ul. Karmelicka.

Centra handlowe

Twoje zakupy można zrobić w dostępnych galeriach handlowych Muranowa:

• Westfield Arkadia,
• Dom Mody Klif,
• Pasaż Muranów.

Ośrodki kultury

Muranów jest centrum kulturalnym Warszawy, z licznymi instytucjami oferującymi bogaty program wydarzeń:

• Warszawska Opera Kameralna, al. „Solidarności”,
• kino „Muranów”, ul. Andersa,
• Cinema City Arkadia, al. Jana Pawła II 82 (Westfield Arkadia),
• Młodzieżowy Dom Kultury – Muranów,
• Muzeum Więzienia Pawiak,
• Biblioteka Narodowa – Zbiory Specjalne,
• Muzeum Historii Żydów Polskich,
• Państwowe Muzeum Archeologiczne.

Pomniki i upamiętnienia

W Muranowie można znaleźć wiele pomników oraz miejsc upamiętniających ważne wydarzenia i osoby:

Pomniki

• Pomnik Bohaterów Getta, ul. L. Zamenhofa, al. I. Sendlerowej,
• Bunkier Anielewicza, skrzyżowanie ul. Miłej i Dubois,
• Pomnik Umschlagplatz, ul. Stawki,
• Pomnik Poległym i Pomordowanym na Wschodzie, ul. Muranowska, skwer Matki Sybiraczki,
• Pomnik Szmula Zygielbojma, ul. Zamenhofa,
• Pomnik Willy’ego Brandta, skwer Willy’ego Brandta,
• Pomnik Rady Pomocy Żydom „Żegota”, ul. Zamenhofa,
• Ławeczka Jana Karskiego, aleja I. Sendlerowej,
• Pomnik poległych żołnierzy batalionu „Chrobry I”, ul. Muranowska.

Tablice

• Tablica upamiętniająca nieistniejący Szpital Ewangelicki, ul. Karmelicka 2B, dawniej Karmelicka 10,
• Tablica Pamięci Ludności Woli Wymordowanej w czasie Powstania 1944, u zbiegu ul. Leszno i al. „Solidarności”,
• Tablica upamiętniająca Cypriana Kamila Norwida, al. „Solidarności” 72,
• Tablica upamiętniająca Ludwika Zamenhofa, ul. Zamenhofa 5,
• Tablica upamiętniająca Karola Levittoux, al. „Solidarności” 74 A,
• Tablica upamiętniająca Redutę „Nałęcza”, al. „Solidarności” 68,
• Tablica upamiętniająca ofiary prowokacji Hotelu Polskiego, Pawiak, ul. Dzielna,
• Tablica upamiętniająca „Mały Przegląd”, ul. Nowolipki 9/13.

Murale

• Mural upamiętniający Marię Skłodowską-Curie, ul. Nowolipki 11,
• Mural Kobiet Muranowa: Tekli Bądarzewskiej, Cywii Lubetkin, Mary Berg, Janiny Bauman, Racheli Auerbach, Marysi Ajzensztadt; ul. Nowolipie 3,
• Mural przedstawiający wędrującego krasnala z katarynką i małpą, ul. Dzielna 79,
• Mural Janusza Korczaka, Andersa 27,
• Mural Ludwika Zamenhofa i języka esperanto, ul. Nowolipki 4,
• Mural Bohdana Lacherta, ul. Nowolipki 17 (obecnie już nie istnieje),
• Mural byłych Mieszkańców al. Solidarności, dawnej ulicy Leszno, al. Jana Pawła II 44,
• Mural Marka Edelmana (ul. Nowolipki) (nie istnieje).

Obiekty sportu i rekreacji

W Muranowie znajdują się również obiekty sportowe, które sprzyjają aktywnemu trybowi życia:

• Baseny na Inflanckiej,
• Pływalnia Foka, ul. Esperanto 5.

Edukacja

Region ten może się poszczycić licznymi instytucjami edukacyjnymi, które zapewniają wszechstronny rozwój dzieci i młodzieży.

Żłobki i przedszkola

• Przedszkole nr 8, ul. Karmelicka 3B,
• Przedszkole nr 9, ul. Dzielna 5A,
• Przedszkole nr 10, ul. Nowolipki 10A,
• Przedszkole nr 11, ul. Dubois 3,
• Przedszkole nr 12, ul. Niska 9,
• Przedszkole nr 13, ul. Schillera 6A,
• Przedszkole nr 72 dla Dzieci z Alergiami, al. Solidarności 72A,
• Przedszkole nr 118, ul. Nowolipie 31A,
• Przedszkole nr 124, ul. Dzielna 15B,
• Przedszkole nr 127, ul. Nowolipki 21A,
• Przedszkole nr 208 Specjalne, ul. Dzielna 1A,
• Przedszkole nr 217 Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi, ul. Żelazna 97,
• Przedszkole nr 269, ul. Smocza 22.

Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa nr 210 im. Bohaterów Pawiaka, ul. Karmelicka 13,
• Szkoła Podstawowa nr 222 im. Jana Brzechwy, ul. Esperanto 7,
• Szkoła Podstawowa nr 234 im. Juliana Tuwima, ul. Esperanto 5,
• Szkoła Podstawowa nr 32 z Oddziałami Integracyjnymi im. Małego Powstańca, ul. Edelmana 2,
• Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia nr 1 im. Oskara Kolberga, ul. Świętojerska 24.

Szkoły średnie

• V Liceum Ogólnokształcące im. ks. Józefa Poniatowskiego, ul. Nowolipie 8,
• XXX Liceum Ogólnokształcące im. Jana Śniadeckiego, ul. Wolność 1/3,
• XXXII Liceum Ogólnokształcące im. gen. Stefana Grota-Roweckiego, VI Liceum Profilowane, ul. Stawki 4,
• XLV Liceum Ogólnokształcące im. Romualda Traugutta, ul. Miła 26,
• LXXXI Liceum Ogólnokształcące im. Aleksandra Fredry, ul. Miła 7,
• Zespół Szkół Ekonomicznych, ul. Stawki 6/8,
• Zasadnicza Szkoła Poligraficzna, ul. Stawki 14,
• Społeczne Liceum Ogólnokształcące nr 7 Społecznego Towarzystwa Oświatowego im. Bronisława Geremka, ul. Karmelicka 26,
• Zespół Szkół Samochodowych i Licealnych nr 2 im. Czesława Orłowskiego, ul. Jana Pawła II 69,
• Zespół Państwowych Szkół Plastycznych im. Wojciecha Gersona z Liceum Plastycznym, ul. Smocza 6.

Uczelnie

• Wydział PsychologiiUniwersytetu Warszawskiego, ul. Stawki 5/7,
• Wydział Ekonomii Uniwersytetu Warszawskiego, ul. Długa,
• Warszawska Wyższa Szkoła Informatyki, ul. Edelmana 17,
• OLYMPUS Szkoła Wyższa im. Romualda Kudlińskiego, ul. Wolność 2A,
• Akademia Ekonomiczno-Humanistyczna w Warszawie, d. WSFiZ, ul. Pawia 55,
• Wyższa Szkoła Sztuki Filmowej i Reżyserii, ul. Nowolipie,
• Chrześcijańska Akademia Teologiczna: pedagogika, praca socjalna, teologia, ul. Miodowa,
• Wszechnica Polska – Szkoła Wyższa TWP, ul. Karmelicka 10.

Hotele

W Muranowie można również znaleźć różnorodne hotele i apartamenty, które zapewniają komfortowy pobyt:

• Old Town Atmosphere,
• Warsaw Overnight – Apartament Karmelicka,
• Apartament Marshal,
• Babka Tower Apartments & Suites,
• E-Apartments,
• Apartament Dzielna,
• El-Hostel,
• Apartamenty Sun&Snow Warszawa Murano,
• ApartmentsApart-Varsovia,
• Pirelli Apartament Hotel,
• Bed and Breakfast Nowolipki,
• Apartament Nowolipki 8,
• Hotel IBIS.

Pozostałe budynki i obiekty

Na Muranowie znajdują się ciekawe budynki i obiekty architektoniczne:

• Biurowiec Babka Tower,
• Biurowiec Intraco I,
• Biurowiec North Gate,
• Biurowiec Gdański Business Center – w budowie,
• Arsenał przy ul. Długiej,
• Zabytkowy fragment ul. Nalewki (dziś ul. Bohaterów Getta) wraz z torami tramwajowymi z początku XX wieku,
• Fontanna na skwerze Batalionu Harcerskiego AK „Wigry” od 1951 roku, poprzednio na Placu Bankowym,
• Do 2003 r. na północnym skraju Muranowa znajdował się Zakład Eksploatacji Autobusów R-5 „Inflancka”, który ustąpił miejsca budynkom mieszkalnym,
• Resztki zabudowań fabryki mebli „Szczerbiński i Kamler” ul. Dzielna 72, miejsca siedziby Dowództwa Komendy Głównej AK w dniach 1–6 VIII 1944 w czasie powstania warszawskiego 1944 – zburzone w maju 2010 r.,
• dawna Garbarnia „Temler i Szwede”, ul. Okopowa 78,
• Resztki zabudowań ul. Stawki róg Okopowa,
• Budynek ul. Nowolipki 20 (część byłej przedwojennej posesji Nowolipki 54?),
• Budynek ul. Żelazna 88 róg Leszno 80/82 – dawna siedziba Publicznych Szkół Powszechnych nr 10, 17, 56, 119 (jako część obecnego kompleksu Urzędu Dzielnicy Wola m.st. Warszawy, Aleja Solidarności 90),
• Budynek ul. Żelazna 103 z tablicą na ścianie upamiętniającą masowe zabójstwa ludności żydowskiej z terenu getta przez niemieckie władze okupacyjne, w latach 1942–1943 siedziba tzw. SD-Befehlstelle.

Organizacje pozarządowe

W regionie Muranowa aktywnie działają liczne organizacje pozarządowe, które angażują się w różnorodne działania społeczne:

• Księgarnia i Klub Gazety Polskiej, al. Jana Pawła II, róg Dzielnej,
• Fundacja Rodzić po Ludzku, ul. Nowolipie,
• Polski Związek Esperantystów, ul. Andersa,
• Fundacja Integracja, ul. Andersa,
• Polskie Towarzystwo Psychologiczne, ul. Stawki,
• Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, ul. Dzielna,
• Stowarzyszenie Inicjatyw Społeczno-Kulturalnych Stacja Muranów, ul. Andersa,
• Stowarzyszenie Nowe Horyzonty, ul. Zamenhofa,
• Fundacja Przyjaciel, ul. Nowolipki,
• Fundacja SOS Obrony Poczętego Życia, ul. Nowolipie,
• Fundacja Café, ul. Andersa,
• Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej Ognisko Muranów,
• Fundacja Jeden Muranów,
• Partnerstwo lokalne Przepis na Muranów,
• Federacja na Rzecz Kobiet i Planowania Rodziny, ul. Nowolipie,
• Centrum Aktywności Międzypokoleniowej „Nowolipie”, ul. Nowolipie,
• Centrum Kultury Jidysz Fundacji Shalom, ul. Andersa.

Wizyty przywódców zagranicznych

W ciągu lat Muranów gościł wiele ważnych Międzynarodowych Przywódców, którzy składali hołd pamięci ofiar Holokaustu, odwiedzając kluczowe miejsca upamiętnienia. Poniżej przedstawiamy chronologię tych wizyt:

• Wiceprezydent Stanów Zjednoczonych Richard Nixon złożył wizytę przy pomniku Bohaterów Getta oraz ruinach Koszar Wołyńskich w sierpniu 1959 roku,
• 7 grudnia 1970 roku kanclerz Niemiec Zachodnich Willy Brandt odwiedził również pomnik Bohaterów Getta,
• Prezydent Stanów Zjednoczonych Richard Nixon powrócił do tego miejsca w 1972 roku,
• Grudzień 1977 roku to data wizyty Prezydenta Stanów Zjednoczonych Jimmy’ego Cartera, który również oddał hołd przy pomniku Bohaterów Getta,
• Papież Jan Paweł II odwiedził Muzeum Więzienia „Pawiak”, pomnik Bohaterów Getta oraz Pałac Arcybiskupi w dniu 18 czerwca 1983 roku,
• 8 oraz 13 czerwca 1987 roku Papież Jan Paweł II ponownie odwiedził Pałac Arcybiskupi,
• Prezydent Izraela Ezer Weizman był obecny przy pomniku Bohaterów Getta z okazji 50. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim, 19 kwietnia 1993 roku,
• W 1994 roku, 7 lipca Prezydent Stanów Zjednoczonych Bill Clinton oddał hołd pomnikowi Bohaterów Getta,
• 25 marca 1996 roku złożenie hołdu przy Pomniku Umschlagplatz miało miejsce w obecności królowej Elżbiety II oraz księcia Edynburga Filipa,
• Papież Jan Paweł II złożył wizytę przy Pomniku Umschlagplatz 11 czerwca 1999 roku,
• Prezydent Stanów Zjednoczonych George W. Bush odwiedził pomnik Bohaterów Getta 15 czerwca 2001 roku,
• 27 maja 2011 roku Prezydent Stanów Zjednoczonych Barack Obama również oddał cześć pomnikowi Bohaterów Getta.

Wizyty te podkreślają znaczenie Muranowa jako miejsca pamięci oraz refleksji nad dramatycznymi wydarzeniami jakie miały miejsce w historii Polski.

Muranów w filmie

W obszarze filmowym Muranów odgrywa znaczącą rolę, a jego różnorodne lokalizacje były tłem dla wielu produkcji. Oto niektóre z nich:

• „Przygoda na Mariensztacie”, reż. Leonard Buczkowski – w filmie schody i taras, znajdujące się nad dzisiejszym Kinem Muranów, odgrywają rolę środowiska osiedla Mariensztat,
• „Piąta rocznica powstania w getcie warszawskim”, prod. Saul Goskind, Natan Gross – dokument ukazuje wydarzenia związane z powstaniem, prezentując zdjęcia z czterech manifestacji zorganizowanych na gruzach getta od roku 1944, a także moment zakupu kamienia węgielnego pod przyszły pomnik Bohaterów Getta oraz przygotowania do uroczystości piątej rocznicy,
• „Obywatel Piszczyk”, reż. Andrzej Kotkowski – Skwer Więźniów Politycznych Stalinizmu, miejsce spotkań znajdujące się na skrzyżowaniu ulic Anielewicza z Andersa,
• „Przepraszam, czy tu biją?”, reż. Marek Piwowski – w tym serialu, w tym w „07 zgłoś się” oraz „Ekstradycja”, Pałac Mostowskich został przedstawiony jako komenda policji,
• „Dekalog”, reż. Krzysztof Kieślowski – ukazuje osiedle Stawki,
• „Trzy kolory. Biały”, reż. Krzysztof Kieślowski – film kręcony w terenach nad kinem Muranów,
• „Warszawa”, reż. Dariusz Gajewski – również skupia się na terenach w pobliżu kina Muranów.

Filmowy Muranów to niezwykle inspirująca przestrzeń, przyciągająca twórców swoimi unikalnymi walorami, które przyczyniają się do pokazywania historii Warszawy w różnych jej odcieniach.

---

Oceń: Muranów

---