Arsenał Królewski w Warszawie

---

Historia

Warszawski arsenał, znany jako królewski magazyn broni, to wspaniały przykład wczesnobarokowej architektury. Jest to dwukondygnacyjny obiekt w formie zamkniętego czworoboku, którego wymiary wynoszą 64 na 83 metry, a wewnątrz znajduje się przestronny dziedziniec. Budowla ta została wzniesiona w latach 1638−1643 na polecenie króla Władysława IV, w miejscu dawnego szpitala wojskowego, który założył Stefan Batory.

Budową Arsenału zarządzali kolejno Paweł Grodzicki oraz Krzysztof Arciszewski. W ciągu niemal czterystu lat swojej historii, gmach przeszedł wielokrotne przebudowy. Do najważniejszych z nich należy modernizacja przeprowadzona w latach 1752−54 (według projektów Jana Zygmunta Deybla lub Joachima Daniela Jaucha), następnie w latach 1779−82, 1822 (pod kierunkiem Wilhelma Mintera), a także w latach 1832–1835, kiedy to został przekształcony na więzienie, oraz poważna renowacja z lat 1935−1938, zrealizowana przez „Biuro Budowlane T. Czosnowski i Ska”, która przywróciła wiele cech pierwotnego wyglądu.

W połowie XVII wieku arsenał był miejscem przechowywania około 100 dział oraz różnego rodzaju broni ręcznej. Niestety, w wyniku najazdu Szwedów we wrześniu 1655 roku, budynek został zajęty. W 1702 roku zniszczenia nastąpiły w skutek wybuchu prochu, który spowodował piorun, zniszczone zostało skrzydło od strony ul. Nalewki.

W 1808 roku książę Józef Poniatowski zorganizował w budynku Szkołę Artylerii oraz Saperów Księstwa Warszawskiego, a w 1809 obiekt stał się pierwszą siedzibą Szkoły Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierów. Przez wieki Arsenał był świadkiem wielu kluczowych momentów w historii Polski, takich jak noc z 29 na 30 listopada 1830 roku, kiedy to mieszkańcy Warszawy zdobyli budynek, stając się tym samym wsparciem dla powstania listopadowego.

Po stłumieniu powstania, władze rosyjskie przekształciły budynek w więzienie karne. Przebudowa, zakończona w 1938 roku, uczyniła z Arsenału siedzibę Archiwum Miejskiego Warszawy, a także wprowadziła podcienia i chodnik od strony ul. Nalewki, gdzie umieszczono sgraffito przedstawiające Władysława IV oraz Józefa Piłsudskiego.

W dniu 26 marca 1943 roku, w budynku miała miejsce akcja Szarych Szeregów, znana jako akcja pod Arsenałem. Z kolei 5 sierpnia 1944 roku, powstańcy zdobyli Arsenał i walczyli o jego obronę do 23 sierpnia, co niestety zakończyło się zniszczeniem wielu cennych zbiorów Archiwum Miejskiego zgromadzonych w sali parterowej pawilonu zachodniego.

Budynek, uszkodzony w czasie walk, został spalony przez Niemców 4 listopada 1944 roku, co doprowadziło do 80% zniszczenia obiektu oraz całkowitej utraty pozostałych zasobów Archiwum. Rama projektowa Brunona Zborowskiego była podstawą odbudowy, która miała miejsce w latach 1948–50. W wyniku zmian, podcienie od strony ul. Nalewki nie zostały odtworzone z powodu przekształcenia tej ulicy w obecną ul. Andersa. W budynku znalazły się pracownie projektów warszawskiego metra oraz Biuro Projektów i Studiów Budownictwa Przemysłowego. Od 1959 roku obiekt jest siedzibą Państwowego Muzeum Archeologicznego.

W 1965 roku gmach Arsenału został wpisany do rejestru zabytków, a 31 sierpnia 2006 roku Rada Warszawy podjęła decyzję o zmianie nazwy stacji metra Ratusz na Ratusz Arsenał.

---

Oceń: Arsenał Królewski w Warszawie

---