Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Warszawie

---

Historia

Świątynia, o której mowa, została wzniesiona w latach 1682–1732, pełniąc rolę kościoła przylegającego do klasztoru karmelitów trzewiczkowych. W procesie nabywania gruntów w miasteczku Leszno kościelny prowincjał o. Marcin Charzewicz, dzięki pośrednictwu o. dra teologii Marcina Behma, uzyskał od ppłk Jana Weretyckiego i jego małżonki posiadłość za sumę 2000 złotych. Dnia 2 września 1682 biskup poznański Stefan Wierzbowski udzielił karmelitom zgody na wzniesienie krzyża oraz na odprawianie nabożeństw, co praktycznie oznaczało pozwolenie na budowę zarówno kościoła, jak i klasztoru. Również bracia Leszczyńscy, właściciele Leszna, wyrazili aprobatę, w tym Bogusław – opat czerwiński i proboszcz płocki, a także Rafał – ojciec przyszłego króla Stanisława Leszczyńskiego.

Pierwsze nabożeństwo zostało odprawione 8 września 1682 w kaplicy, która została urządzona w nowo nabytej posiadłości „przed cudownym obrazem w srebrnych ramach, nieznanego autora, przedstawiającym Matkę Boską”. W późniejszym czasie obraz ten trafił do ołtarza głównego świątyni.

Kiedy więc niczego nie brakowało dla wydania kanonicznej erekcyi kościoła, kiedy księża już siedzieli w domostwie, a w kaplicy codziennie odbywało się nabożeństwo, kiedy fabrykę już rozpoczęto, karmelici zgłosili się do biskupa, który z ramienia swego wyznaczył na ten cel księdza officyjała. Był nim podówczas Mikołaj Stanisław Święcicki opat trzemeszyński, dziekan poznański, scholastyk warszawski i proboszcz krakowski. Złożyli zakonnicy przed nim wszystkie swoje dowody. Officyjał zastrzegłszy prawo parafialne, wydał im erekcyją na dniu 6 kwietnia 1683 roku. W skutku tego zaraz odbyła się na Lesznie procesyja, przez którą wprowadzono księży karmelitów do owego klasztoru i kaplicy. Uroczystość ta odbyła się rano o dziesiątej; szedł na niej ksiądz Behm z erekcyją, a towarzyszyli temu uproszeni na świadków pan kasztelan podlaski Marcin Oborski i pan Sebastyjan Gilbaszewski sąsiad karmelitów, insygator koronny.

Kościół został poświęcony 27 kwietnia 1732 roku przez legata papieskiego w Polsce, Camillo Paolucciego. Cztery ołtarze boczne poświęcone były świętym: Józefowi, Wojciechowi, Eliaszowi oraz Magdalenie de’ Pazzi. Obrazy do ołtarzy namalował Szymon Czechowicz.

W trakcie wojny północnej klasztor został zajęty przez Szwedów, a z jego murów 28 lipca 1704 wyruszyło poselstwo do przybywającego wówczas do Warszawy nowo wybranego króla Stanisława Leszczyńskiego. W 1818 roku władze autonomiczne przejęły część klasztoru, zamieniając go na więzienie. W 1822 roku osadzono tutaj m.in. Waleriana Łukasińskiego oraz innych członków Towarzystwa Patriotycznego. Wśród więzionych byli również Ignacy Prądzyński, Maurycy Mochnacki i Piotr Wysocki.

Rok 1853 przyniósł restaurację kościoła; dobudowano także kaplicę oraz zegar na wieży, której renowacja kosztowała przeszło 22 000 złp. Warto zaznaczyć, że rząd przeznaczył na ten cel jedynie 500 rubli srebrnych. W latach 1940–1942 kościół pozostawał jednym z dwóch czynnych miejsc kultu w obrębie warszawskiego getta (drugim był kościół Wszystkich Świętych). Po wojnie, w wyniku walk, kościół oraz pozostałe budynki klasztorne zostały zniszczone w 45%. Odbudowę świątyni przeprowadzono w latach 1951–1956, jednak zabudowania klasztorne nie zostały wznowione, pozostawiony został jedynie jeden piętrowy aneks.

W kościele znajduje się kopia obrazu Matki Boskiej Białynickiej, którego oryginał był w zamku w Lachowiczach podczas trzymiesięcznej obrony przed wojskami moskiewskimi w roku 1660, co porównywano do obrony Jasnej Góry z 1655 roku. Warszawski obraz, znany od 1641 roku, zaginął w trakcie powstania warszawskiego, a obecny wizerunek jest tylko jego kopią.

W 1968 roku powstały 25-głosowe organy, a w latach 1984–1985 wzniesiono plebanię. W 2009 roku kościół przeszedł częściowy remont elewacji, podczas którego odtworzono barokową kolorystykę fasady, która zyskała purpurowy odcień.

Przesunięcie budynku w 1962 roku

Po zakończeniu budowy trasy W-Z, przystąpiono do dalszych prac w zakresie poszerzenia alei gen. K. Świerczewskiego, którą od 1991 roku znane jest jako aleja. „Solidarności“. W wyniku tych zmian, front kościoła, który dotychczas pełnił swoją funkcję w dotychczasowej lokalizacji, znalazłby się na środku nowopowstałej jezdni.

Aby uniknąć konsekwencji związanych z rozbiórką i kosztami prac rekonstrukcyjnych, podjęto decyzję o przesunięciu kościoła. Nocą z 30 listopada na 1 grudnia 1962 roku, świątynia została przetransportowana o 21 metrów w kierunku północnym. Warto zaznaczyć, że było to wydarzenie wyjątkowe, ponieważ stanowiło ono pierwsze w Europie oraz trzecie na całym świecie przesunięcie obiektu sakralnego.

Miejsce, w którym stawał dawniej kościół, jest obecnie zaznaczone na chodniku i jezdni alei „Solidarności” przy pomocy granitowej kostki. To niejako symboliczny ślad historii tego miejsca, które przeszło tak znaczącą metamorfozę.

---

Oceń: Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Warszawie

---