Kościół Przemienienia Pańskiego w Warszawie

---

Historia

Historia kościoła Przemienienia Pańskiego w Warszawie sięga przełomu XVII i XVIII wieku. Wzniesiony został w latach 1683–1694 z fundacji króla Jana III Sobieskiego, jako wyraz wdzięczności za zwycięstwa odniesione w bitwach pod Chocimiem i Wiedniem.

Jak opisuje J. Bartoszewicz, inspiracją do powstania świątyni była nie tylko potrzeba religijna, ale również chęć upamiętnienia zasług króla dla Polski. Poniżej przytaczamy jego słowa:

Zygmuntowi III odmówił Rzym wolności sprowadzenia kapucynów do Polski, dla tego, że ten zakon tak ostry w swoich ustawach, nie mógłby święcie przestrzegać swojej reguły na północy. Nie byli w usiłowaniach swoich szczęśliwsi i dwaj jego synowie, którzy w Polsce panowali… Za to król Sobieski dopiął celu. Podobno ślubem do tego zobowiązany, chcąc podziękować niebu za zwycięstwa nad Turkami i Tatarami jakie otrzymał, postanowił przełamać dla klimatu naszego wstręty Rzymu i udało się mu, bo niedługo ojciec Jakób z Rawenny wysłany przez starszyznę, przybył do Polski 1679 r., żeby przepatrzył i obrał miejsce na klasztory. Odwiedził króla w Jaworowie, a otrzymawszy od niego listy polecające do kardynałów i jenerała, powrócił do Włoch, gdzie głównie sprawę tę popierał książę Michał Radziwiłł szwagier królewski a poseł rzeczypospolitej u ś-tej stolicy. W Rzymie na pierwsze klasztory w Polsce wybrano Warszawę i Kraków. Z bullami przybył drugi raz ojciec Jakób kommisarz do Polski i z trzema zakonnikami przy końcu sierpnia 1681 r., stanął w Warszawie.

Biskup poznański, Wierzbowski, wydał 27 grudnia 1681 roku zezwolenie na założenie klasztoru, a król zakupił plac przy ul. Miodowej. Pierwszym krokiem było wybudowanie kaplicy w 1682 roku, w której szybko zaczęto odprawiać nabożeństwa, zyskując sympatię miejscowej ludności. W 1683 roku, 11 lipca, król wystawił dyplom fundacyjny dla klasztoru, a już 23 lipca tego roku położono kamień węgielny pod budowę kościoła w przeddzień wyprawy wiedeńskiej. Na uroczystości obecny był Jan III Sobieski, królowa Maria Kazimiera, synowie króla oraz inne ważne osobistości.

Wiosną 1686 roku rozpoczęto budowę klasztoru według projektu architekta Affaity. Jednak król, decydując o zmianie projektu na skromniejszy, powierzył nowe plany Augustynowi Locci. W maju 1688 roku król nabył również teren na dziedziniec i ogrody w sąsiedztwie kościoła. Na etapie ostatecznego projektu, który prawdopodobnie przygotował Tylman z Gameren, papież Innocenty XII w bulli z 1694 roku potwierdził fundację klasztoru w Polsce.

Nowym komisarzem zakonników w Polsce został o. Franciszek Arrezzi. Jak opisuje jego przybycie do Warszawy J. Bartoszewicz:

… ojciec Franciszek Arrezzi przez Kraków Wisłą z czternastą braćmi przybył do Warszawy. Udali się prosto do kościoła ś-to Jańskiego; tu padłszy na kolana, podziękowali Bogu za szczęśliwą podróż i hymn do ś-go Ambrożego odmówili. Przybiegł zaraz do kościoła ks. Mikołaj Popławski biskup inflancki i czule ich powitał. Było tam, jak mówi kronika klasztorna, kapłanów siedmiu, kleryków trzech i braci pięciu. Szli ojcowie wśród tłumów ludu do swojego klasztoru, tutaj przybywszy złożyli brewjarze (to był cały ich majątek który z sobą przynieśli) i udali się do nuncyjusza księdza Santa Crozze z uszanowaniem… czule od niego powitani wrócili do klasztoru, gdzie zastali już listy od króla i królowej z Jaworowa… Ojcowie nasi oglądali już kościół skończony zupełnie podówczas, skromny na pozór, wewnątrz całkiem mozaikowany. Ojciec Arrezzi przeląkł się tego niesłychanego na kapucynów zbytku…

O. Arrezzi zaskoczony bogactwem wystroju kościoła wystąpił o papieską dyspensę, aby bracia mogli rozpocząć odprawianie nabożeństw. Na fryzie świątyni znajduje się napis: „Te decet Hymnus Deus in Syon, Tibbi reddam veta mea in conspectu omnis populi”, co oznacza: „Ciebie należy wielbić, Boże, na Syjonie.” Dzwon do kościoła pochodził z zegara pałacowego w Wilanowie, a sama budowa zakończyła się latem 1694 roku.

Kościół Przemienienia Pańskiego w Warszawie przetrwał tumultu wojenne, a według historyków, „duch Jana III czuwał nad pobożną fundacyją”. W 1738 roku w czterech klasztorach w Polsce przebywało około 50 polskich zakonników, a w 1761 roku kustodia polska uzyskała samodzielność.

W 1983 roku podczas wizyty w Polsce, świątynię odwiedził Jan Paweł II, modląc się przy urnie z sercem Jana III Sobieskiego. Kościół został wpisany do rejestru zabytków w 1965 roku, a jego fasada, zaprojektowana w porządku toskańskim, przyozdobiona jest herbem Sobieskich i tablicą poświęconą Jurajowi Križanicowi.

Warto również dodać, że w kościele pochowani są znani kulturalni i historyczni mieszkańcy Warszawy. Zobacz też kategorię: Pochowani w kościele Przemienienia Pańskiego w Warszawie.

Ołtarze i kaplice w kościele w połowie XIX w

W kościele Przemienienia Pańskiego w Warszawie, na szczególną uwagę zasługuje ołtarz główny, w którym znajdują się obrazy Przemienienia Pańskiego oraz świętego Wojciecha, namalowane przez Szymona Czechowicza. W górnej części cyborium widnieje olejny obraz głowy Chrystusa w koronie cierniowej, niestety autor pozostaje nieznany. Powyżej ołtarza, ujęta w sklepieniu, znajduje się tarcza z herbem Sobieskich – Janina, którą podtrzymują anioły. Po prawej stronie ołtarza głównego można zobaczyć ołtarz poświęcony św. Janowi Nepomucenowi, gdzie umieszczono olejny obraz tego świętego, natomiast po lewej znajduje się ołtarz św. Fidelisa, autorstwa Marka Roya, przedstawiający pierwszego męczennika kapucynów, także z obrazem.

Obok, po prawej stronie, ulokowany jest ołtarz Niepokalanego Poczęcia NMP z koronką szlachetnych srebrnych i pozłacanych koron, a jego sercem jest obraz NMP. W przeszłości w tym ołtarzu znajdował się mozaikowy obraz Zwiastowania NMP. Następnie, można znaleźć ołtarz św. Antoniego z Padwy, który również prezentuje olejny portret tego świętego. Kolejny z ołtarzy po prawej stronie dedykowany jest Panu Jezusowi, gdzie umieszczono wspaniałą figurę Jezusa na krzyżu, z pięknie rżniętymi detalami, zabezpieczoną szkłem.

Po lewej stronie kościoła znajdują się tylko dwa ołtarze: pierwszy to ołtarz św. Franciszka Serafickiego z obrazem świętego, który pochodzi z galerii watykańskiej, ofiarowany przez księżną Czartoryską, siostrę Stanisława Augusta. Obok umieszczono ołtarz św. Feliksa, kapucyna. W tym ołtarzu z kolei znajduje się posąg świętego z wosku, który znany jest z licznych cudów.

Na lewym skrzydle świątyni, zlokalizowane są dwie kaplice. Pierwsza z nich, dawniej zwana królewską, po złożeniu serca króla 26 czerwca 1830 roku, została nazwana kaplicą Jana III. W jej wnętrzu znajduje się ołtarz oraz obraz błogosławionego Anioła z Akry, stworzony przez warszawskiego malarza Gładysza, a przeniesiony z kościoła św. Anny (bernardyni). Zamurowane w sarkofagu wnętrzności króla oraz jego serce znajdują się w pomniku złożonym przez biskupa Adama Prospera Burzyńskiego w srebrnym naczyniu, które miało formę serca.

Sama kaplica była owalna, miała dwa okna, a przez przeszklone drzwi oddzielona była od głównej nawy kościoła. Po prawej stronie ołtarza usytuowano sarkofag z wnętrznościami Jana III, natomiast po lewej stronie występuje sarkofag Augusta II Mocnego, w którym spoczywa urna z jego szczątkami. Druga kaplica, dedykowana św. Kajetanowi (niegdyś nazywana kaplicą „brűhlowską”), zdobi ołtarz z obrazem świętego autorstwa nieznanego włoskiego malarza, który został odkupiony przez księżnę Czartoryską z dawnego klasztoru teatynów, zlokalizowanego przy ul. Długiej w posiadłości kanclerza Joachima Litawora Chreptowicza.

---

Oceń: Kościół Przemienienia Pańskiego w Warszawie

---