Warszawa Gdańska

---

Historia

Lata 1878–1939

Pierwsza konstrukcja dworca w tej lokalizacji została zrealizowana w latach 1878–1880 podczas budowy Kolei Nadwiślańskiej. Był to parterowy obiekt o drewnianej konstrukcji, który początkowo nosił nazwę Dworzec Nadwiślański. Mieścił się w obrębie pierwszego pasa fortów Cytadeli Warszawskiej, gdzie obowiązywał zakaz budowy budynków murowanych. Z biegiem czasu, na początku XX wieku, dworzec otrzymał nową nazwę – Dworzec Kowelski. W zachodniej części budynku znajdowały się bocznice oraz baraki, a stacja towarowa powstała niedaleko ul. Dzikiej.

W 1915 roku budynek został zniszczony w wyniku pożaru, spowodowanego wycofywaniem się Rosjan z Warszawy. Jeszcze w czasie I wojny światowej na miejscu spalonej struktury zbudowano trzy drewniane baraki, a dworzec odtąd funkcjonował jako Dworzec Gdański. W latach 1936–1937 usunięto pawilon wschodni w związku z budową pobliskiego wiaduktu żoliborskiego.

W latach 1922–1924 na stacji zrealizowano bocznicę kolejową prowadzącą do Elektrowni Warszawskiej. Od początku funkcjonowania pojawiła się także stacja rozrządowa towarowa, która obsługiwała pobliskie tereny przemysłowe, korzystając z sieci bocznic. W 1929 roku z tej stacji uruchomiono kolej młocińską do Łomianek, która została zlikwidowana w 1943 roku. W latach 1932–1939 zbudowano Dworzec Główny, który stał się kluczowym punktem w stolicy, mimo iż obiekt OTKALENDROWANY po II wojnie światowej nadal pełnił funkcję dworca dalekobieżnego, obsługując połączenia międzynarodowe m.in. z Moskwą, Leningradem, Berlinem, Paryżem, Ostendą, Pragą i Wiedniem.

II wojna światowa

W trakcie obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku, w okolicach dworca zainstalowano nowoczesną ciężką baterię przeciwlotniczą 75 mm wz. 1937 „Starachowice”. W czasie okupacji, dworzec funkcjonował pod nazwą Warszawa Gdańska.

W latach 1942-1943, w kontekście likwidacji warszawskiego getta, z terenów stacji towarowej, szczególnie z zachodniej bocznicy przy tzw. Umschlagplatzu, Niemcy deportowali Żydów do obozu zagłady w Treblince oraz do obozów pracy w dystrykcie lubelskim. Wzmianka o tym wydarzeniu znajduje się w artykule: Umschlagplatz w Warszawie. W trakcie powstania warszawskiego intensywne walki toczyły się wokół dworca. Oddziały Obwodu Żoliborz dwukrotnie próbowały przebić się w kierunku Starówki, ale rosyjska obrona była zbyt silna, co doprowadziło do dużych strat – w tym czasie wspierano ich m.in. przez pociąg pancerny. Osobny artykuł dotyczy Powstańczych natarć na Dworzec Gdański. Na koniec okupacji, drewniane pawilony dworca zostały spalone przez Niemców.

Po 1945

Po zakończeniu II wojny światowej dworzec przeniesiono do tymczasowego drewnianego baraku. W lipcu 1946 roku odbudowano wiadukt łączący śródmieście z Żoliborzem. Nowoczesny budynek, zaprojektowany przez Stanisława Kallera, powstał w latach 1958–1959 i stanowił pierwszą stałą konstrukcję dworcową w powojennej Warszawie. Oddano go do użytku 12 września 1959 roku.

Po wojnie zlikwidowano stację towarową, a w jej miejscu, w latach 1974–1978 wzniesiono osiedle mieszkaniowe Stawki. W 1968 roku, po wydarzeniach marcowych, wielu obywateli polskich pochodzenia żydowskiego zostało zmuszonych do opuszczenia kraju, głównie z Dworca Gdańskiego. W marcu 1998 roku na wschodniej ścianie budynku zamontowano tablicę upamiętniającą te wydarzenia, z cytatem Henryka Grynberga: „Tu więcej zostawili po sobie niż mieli.”

W 1975 roku wybudowano Warszawę Centralną, a Dworzec Gdański stał się coraz bardziej dworcem podmiejskim, obsługując zelektryfikowaną linię do Nasielska i Tłuszcza przez Legionowo. W tym czasie stacja obsługiwała średnio 52 pociągi osobowe dziennie, jednak z czasem ruch pasażerski nieco się zmniejszył, a eksploatacja stacji towarowej przestała istnieć. Wiele bocznic i torów zostało zlikwidowanych, a tereny na ich miejscu poddano zabudowie, w tym powstało m.in. centrum handlowe Arkadia.

Obiekt dworcowy uległ zniszczeniu wskutek pożaru w 1984 roku, a jego odbudowa trwała wiele lat. W połowie stycznia 1987 roku duża część dachu spłonęła w pożarze, którego straty szacowano na 30 mln zł. Pożar miał miejsce w kiosku ze pamiątkami i został w porę zauważony przez pracownika Dworca. Z powodu niskiej temperatury (-25 °C) akcja ratunkowa była znacznie utrudniona.

Pod koniec lat 80. ruch podmiejski zaczął maleć z powodu pogarszającego się stanu kolejowego odcinka linii nr 9 oraz ogólnej niechęci mieszkańców do usług spółki PKP. Pierwsze zmiany jakościowe w funkcjonowaniu dworca miały miejsce w 2003 roku, kiedy otwarto stację metra Dworzec Gdański. W 2004 roku stworzono spółkę Koleje Mazowieckie, przy czym Dworzec Gdański stał się kluczowym węzłem obsługującym pasażerów.

Podjęto zobowiązania dotyczące budowy podziemnego połączenia stacji metra z peronami PKP; jednak projekt nie doszedł do skutku. Dworzec Gdański był jednym z nielicznych w Warszawie, który nie zyskał standardowych, wysokich peronów, co utrudniało korzystanie z popularnych składów EN-57. Stan ogólnej infrastruktury peronowej pozostawał w bardzo złym stanie. Niemniej jednak, główny budynek dworcowy, w przeciwieństwie do wielu innych tego typu obiektów w Polsce, nie uległ znaczącej degradacji.

W latach 2007–2010 zrealizowano modernizację odcinka linii kolejowej nr 9 od przystanku Warszawa Zoo do stacji kolejowej Legionowo. W marcu 2010 roku uruchomiono kursy linii S9, który uzupełniał rozkład pociągów Kolei Mazowieckich do Legionowa.

We wrześniu 2009 roku PKP Polskie Linie Kolejowe podpisały umowę na pierwszy etap modernizacji stacji, a działania obejmowały m.in. rozbiórkę 4 peronów oraz zbudowanie 2 nowych, a także budowę łącznika z stacją metra. Całkowity koszt kontraktu wyniósł 129 milionów złotych, a miasto również współfinansowało remont. Po zakończeniu prac, w lutym 2011 roku, oddano do użytku tunel podziemny łączący stację metra z dworcem oraz południowym Żoliborzem, tworząc pierwszy w mieście węzeł przesiadkowy tego typu, łączący metro, tramwaje i linie autobusowe z kolejami regionalnymi.

W czerwcu 2015 roku PKP PLK zawarło umowę z konsorcjum firm Trakcja PRKiI, ZUE oraz Comsa na drugi etap modernizacji, a prace trwały przez rok. W październiku 2019 roku PKP PLK podpisały umowę z firmą Sarinż dotycząca rozbudowy stacji, co obejmowało budowę dwóch nowych kładek, ośmiu wind, trzech ciągów schodów ruchomych oraz ośmiu tradycyjnych schodów. Kładki oraz towarzyszące urządzenia zostały oddane do użytku we wrześniu 2021 roku. Na grudzień 2023 roku przewidziano otwarcie peronu numer 5 od strony ul. ks. Romana Indrzejczyka, który ma służyć do odprawiania dalekobieżnych pociągów z północnego toru stacji.

Ruch pociągów

W kontekście komunikacji kolejowej, stacja Warszawa Gdańska odgrywa istotną rolę. Jest to ważny węzeł, który łączy różne trasy oraz przewoźników, co znacząco wpływa na wygodę podróżnych.

Przewoźnik	Linia	Trasa	Notatka
Koleje Mazowieckie	R90/RE90	Warszawa Zachodnia (peron 9) – Warszawa Gdańska – Legionowo – Nowy Dwór Mazowiecki – Modlin – Nasielsk/Ciechanów/Mława/Działdowo	–
SKM	S3	Warszawa Zachodnia (peron 9) – Warszawa Gdańska – Legionowo/Legionowo Piaski/Wieliszew	–
SKM	S4	Zegrze Południowe/Legionowo Piaski/Wieliszew – Warszawa Gdańska – Piaseczno	–

Informacje zawarte w tabeli przedstawiają szczegóły dotyczące dostępnych połączeń kolejowych, co może być pomocne dla wszystkich planujących podróże w tym kierunku.

Ruch pasażerski

Ruch pasażerski w Warszawie Gdańskiej jest kluczowym aspektem funkcjonowania komunikacji w regionie. Poniżej przedstawiamy dane na temat rocznej oraz dziennej wymiany pasażerskiej w latach 2017-2022.

Rok	Roczna wymiana	Dzienna wymiana pasażerska	Lokalizacja w Polsce
2017	1 900 000	5 200	47
2018	1 930 000	5 300	48
2019	1 930	5 300	52
2020	1 500 000	4 100	41
2021	2 190 000	6 000	34
2022	–	8 000	35

W kulturze masowej

Warto zauważyć, że dworzec Warszawa Gdańska stał się tłem dla różnorodnych wydarzeń kulturalnych i artystycznych. W szczególności, w ósmym odcinku serialu „Wojna domowa” pojawia się scena, która rozgrywa się właśnie na tym dworcu, a odcinek nosi tytuł „Wizyta starszej pani”.

Dodatkowo, w marcu 1968 roku, Wojciech Młynarski poświęcił uwagę peronowi tego właśnie dworca w swojej piosence „Tak, jak malował pan Chagall”. Kompozycja tej melodii nosi w sobie wpływy twórczości Leopolda Kozłowskiego-Kleinmana, który stworzył ją na podstawie pieśni „Mojsze Nadira” dotyczącej cadyka Elimelecha z Leżajska.

---

Oceń: Warszawa Gdańska

---