Muzeum Więzienia Pawiak

---

Historia

Muzeum Więzienia Pawiak jest rezultatem działań byłych więźniów politycznych tego miejsca, którzy wnieśli swój wkład w stworzenie tej instytucji.

Architektura tej placówki została zaprojektowana przez Romualda Gutta oraz Mieczysława Mołdawę, a sama instytucja otworzyła swoje drzwi dla zwiedzających 28 listopada 1965 roku.

Budowla Muzeum powstała na fundamentach kazamat VII i VIII, które przetrwały z demolowanego przez Niemców więzienia, zniszczonego w sierpniu 1944 roku. Wysokość oryginalnych ścian w pomieszczeniach została odtworzona do poziomu 1,1 – 1,5 m. W trakcie budowy wykorzystano wiele elementów, takich jak kraty, zawiasy oraz zamki, które odkryto podczas odgruzowywania obiektu. Zabezpieczono także dokumenty oraz przedmioty, które były używane przez osadzonych w Pawiaku.

W skład zespołu pomnikowego Muzeum wchodzi również filar z bramy wjazdowej, a także pomnik Drzewa Pawiackiego, który stanowi brązowy model wiązu, będący świadkiem historii, na którym od 1945 roku rodziny ofiar umieszczały tabliczki z epitafiami.

Dodatkowo, teren Muzeum otacza betonowy mur wykonany z bloków piaskowca, na którym znajdują się symboliczne rzeźby stworzone przez Tadeusza Łodzianę i Stanisława Słoninę. Znajduje się tu również dziedziniec więzienny z pomnikiem-obeliskiem zaprojektowanym przez Zofię Pociłowską.

Na zrekonstruowanym dziedzińcu specjalnie oznaczone punkty, takie jak zejście do kostnicy przy ul. Dzielnej, miejsce, w którym więźniowie zmuszani byli do czołgania się po hałdzie żużlu oraz lokalizacja wagi węglowej, gdzie 6 grudnia 1943 roku publicznie powieszono trzech więźniów za próbę ucieczki.

W ostatnich latach, na dziedzińcu zewnętrznym, powstały tablice pamiątkowe, które przypominają o deportacjach do obozów i są efektem działań byłych więźniów. Po drugiej stronie alei Jana Pawła II, która niegdyś przecinała tereny więzienia, znajduje się płyta upamiętniająca męstwo i cierpienia więźniarek.

Muzeum prowadzi działalność edukacyjną, organizując spotkania i wydarzenia, takie jak:

• rocznicowe spotkania z harcerzami uczestniczącymi w ogólnopolskiej akcji Arsenał, które odbywają się 26 marca,
• Dni pamięci Pawiaka, które mają miejsce w drugiej połowie września, i są adresowane głównie do młodzieży, gdzie można uczestniczyć w wykładach znanych historyków oraz warsztatach związanych z historią Pawiaka i Polskiego Państwa Podziemnego.

Ważnym elementem działalności Muzeum są kartoteki tematyczne i osobowe dotyczące funkcjonowania więzienia. Szczególną uwagę poświęcamy systematycznie wzrastającej kartotece więźniów z lat 1939-1944, która jest nie tylko przydatna dla badaczy historii, ale również dla byłych więźniów w kontekście ich starań o odszkodowania. Około 50% oryginalnej dokumentacji z tego okresu została zniszczona przez Niemców.

Od 1990 roku Muzeum Więzienia Pawiak, wraz z filią – Mauzoleum Walki i Męczeństwa, które znajduje się w al. Szucha 25, funkcjonuje jako oddział Muzeum Niepodległości w Warszawie.

---

Oceń: Muzeum Więzienia Pawiak

---