Ogród Krasińskich w Warszawie

---

Historia

Początki

Ogród Krasińskich, zaprojektowany w barokowym stylu, został założony w roku 1676 jako integralna część kompleksu pałacowego, który zbudowano dla wojewody płockiego, Jana Dobrogosta Krasińskiego. Początkowo zajmował powierzchnię 3,4 ha i do momentu powstania Ogrodu Saskiego, był największym parkiem w Warszawie.

W 1765 roku nieruchomość została zakupiona przez państwo z zamiarem utworzenia siedziby Komisji Skarbu Koronnego. Z dniem 1 kwietnia 1768 park stał się dostępny dla ogółu społeczeństwa. W ciągu czasu przeszedł on wiele przekształceń, a na przestrzeni lat 1891–1895, na zlecenie głównego ogrodnika Warszawy Franciszka Szaniora, został nadany mu styl, który zachował się do dzisiaj. W dziewiętnastym stuleciu w sąsiedztwie ogrodu, w pałacu Dückerta, funkcjonował Zakład Wód Mineralnych Sztucznych, utworzony w 1824 roku przez Henryka Spiessa, Samuela Elsnera oraz Jana Żelazowskiego, wspieranych przez Ignacego Lesińskiego i Ferdynanda Ulbrichta. W latach 1790–1883 do pałacu Krasińskiego przylegał również budynek Teatru Narodowego.

W nocy z 29 na 30 listopada 1830 roku, powstańcy listopadowi stoczyli zaciętą bitwę z Pułkiem Wołyńskim na zachodnich krańcach ogrodu, co umożliwiło im zdobycie pobliskiego Arsenału z bronią. Miejsce tej historycznej walki jest dzisiaj oznaczone pomnikiem w formie głazu, umiejscowionym przy chodniku, który odgradza ogród od ulicy gen. Andersa.

W czasie II wojny światowej park znajdował się na zewnątrz żydowskiego getta, a jego granice przebiegały wzdłuż ulicy Świętojerskiej i dzisiejszej Bohaterów Getta. Zarówno park, jak i pałac, ucierpiały podczas powstania warszawskiego, w którym uczestniczył m.in. powstańczy batalion „Chrobry I”. Po wojnie teren parku został powiększony do 11,8 ha, a w jego obręb włączono nieruchomości sąsiadujące, które nie zostały odbudowane po wojennych zniszczeniach.

Okres powojenny

W 1965 roku ogród oraz brama od starych Nalewek zostały wpisane do rejestru zabytków pod numerem 256/3. Wkrótce potem, pałac uzyskał numer 256/2, a zespół architektoniczny placu Krasińskich zajął pozycję 256/1, obejmując również dwie studnie (numer 258). Wśród najstarszych okazów drzew, które pochodzą z końca XIX wieku, na szczególną uwagę zasługują m.in. miłorząb dwuklapowy, orzech czarny, leszczyna turecka oraz skrzydłorzech kaukaski.

W drugiej połowie XX wieku, jak i na początku XXI wieku, park poddawany był wewnętrznym zmianom, które wpłynęły na jego pierwotny projekt, ale jednocześnie wzbogaciły jego wartości przyrodnicze. Ze względu na obecność starych drzew oraz skupisk krzewów, na początku drugiej dekady XXI wieku, na terenie ogrodu gniazdowało latem 27–29 gatunków ptaków, a podobna liczba gatunków przebywała na terenie ogrodu zimą. Wśród elementów architektury ogrodowej na uwagę zasługuje staw ze sztuczną kaskadą (Staw w Ogrodzie Krasińskich), klomb na osi pałacu oraz nowoczesny plac zabaw.

W sierpniu 1989 roku, w miejscu północnego budynku Pasażu Simonsa, odsłonięto pomnik upamiętniający żołnierzy batalionu „Chrobry I”, którzy zginęli w tej lokalizacji podczas powstania warszawskiego.

W latach 2013–2014 w północnej części parku odbyły się prace archeologiczne, mające na celu zbadanie archiwum Bundu. W trakcie tych działań odsłonięto piwnice kamienic znajdujących się pod przedwojennymi adresami Świętojerska 38 i 40. Choć archiwum nie zostało odnalezione, odkryto m.in. ludzkie kości, przedmioty codziennego użytku, takie jak naczynia, sztućce i ubrania, oraz relikty zakładów rzemieślniczych, co dostarczyło cennych informacji na temat warunków życia w okupowanej Warszawie.

Rewitalizacja

W 2011 roku ogłoszono konkurs na rewitalizację ogrodu, który przeprowadził stołeczny Zarząd Terenów Publicznych pod kierunkiem Renaty Kaznowskiej. Zdecydowano się na odtworzenie koncepcji z XIX wieku, choć wizja ponownego ogrodzenia parku oraz wycinki części drzew wzbudziła liczne kontrowersje. W 2012 roku odnowiono zabytkową bramę, lecz pod koniec tego roku wycięto 337 drzew, co stanowiło około jednej trzeciej ich dotychczasowej liczby. Wykonawcy projektu oraz zarządcy parku argumentowali, że większość z nich musiała zostać usunięta ze względów zdrowotnych, a pozostałe dla osiągnięcia zamierzonych kompozycyjnych efektów. Te wyjaśnienia nie przekonały wielu mieszkańców rejonu parku, w tym mieszkańców znanych osób, którzy sprzeciwili się tej wycince, uznając ją za zbyt drastyczną, wspierani przez naukowców wskazujących na możliwe straty ekologiczne.

Według badaczy zmiany w drzewostanie, skutkujące szybką redukcją przedmiotowej różnorodności biologicznej – w szczególności w przypadku ptaków, ssaków i bezkręgowców – mogły prowadzić do osłabienia wartości parku pod względem bilansu tlenu i dwutlenku węgla, a także pod kątem zmiany krajobrazu. Sporządzano również pytania dotyczące potrzeby przywracania koncepcji sprzed wieku. Z kolei zwolennicy rewitalizacji podkreślali historyczny charakter parku.

W trakcie prac renowacyjnych odkryto ceglane fragmenty, które mogą być pozostałością XIX-wiecznego pałacu Badenich. Prasa ujawniła, że rewitalizacja odbyła się bez wcześniejszych badań archeologicznych, nawet mimo zaleceń Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków oraz Stołecznego Konserwatora Zabytków.

Otoczenie

W zachodniej części parku, usytuowanej od strony historycznej ulicy Nalewki, można zauważyć częściowo zachowaną barokową bramę oraz fragment ogrodzenia. Z kolei po wschodniej stronie parku znajduje się pałac Krasińskich, który obecnie jest własnością Biblioteki Narodowej. W tej samej okolicy wznosi się także gmach Sądu Najwyższego, zbudowany w latach 1996–1999.

Ponadto, po zachodniej stronie parku można dostrzec budynek Arsenału Królewskiego. W jego bliskim sąsiedztwie znajduje się Państwowe Muzeum Archeologiczne. Warto również wspomnieć o pomniku Bohaterów Walk pod Monte Cassino, który został odsłonięty w 1999 roku.

---

Oceń: Ogród Krasińskich w Warszawie

---