Pałac Paca w Warszawie

---

Historia

Pałac Paca, usytuowany w sercu Warszawy, został wzniesiony w latach 1681-1687 w stylu barokowym. Jego budowę zlecił Dominik Mikołaj Radziwiłł, a realizacji podjął się architekt Tylman z Gameren. Przez długie lata, aż do początku XIX wieku, był to dostojny dom rodziny Radziwiłłów, z wyjątkiem okresu między 1744 a 1759 rokiem, kiedy to należał do biskupa Andrzeja Stanisława Załuskiego oraz jego brata Józefa Andrzeja. Dla potrzeb tegoż biskupa, około 1757 roku, zrealizowano nowe oficyny przy ul. Miodowej według projektu znanego architekta Jakuba Fontany. Ponadto, w latach 1762–1775 miejscowy pałac dzierżawił Michał Fryderyk Czartoryski.

Warto również zaznaczyć, że to właśnie w Pałacu Paca często gościł Stanisław August Poniatowski. Jego losy dramatycznie zmieniły się 3 listopada 1771 roku, kiedy to po opuszczeniu pałacu, został porwany przez konfederatów barskich.

W kontekście historycznych zmagań, w czasie Insurekcji kościuszkowskiej w roku 1794, pałac uległ częściowemu zniszczeniu podczas starć z wojskami rosyjskimi. Przełomowe były również lata okupacji pruskiej (1807-1809), kiedy to wnętrza budynku zostały przekształcone w teatr, a później pełniły funkcję koszar wojskowych oraz lazaretu.

Rok 1821 przyniósł kolejne interesujące wydarzenie – w tym to właśnie miejscu odbyła się tajna uroczystość, podczas której polscy poeci romantyczni, Seweryn Goszczyński i Józef Bohdan Zaleski, zostali przyjęci do Związku Wolnych Polaków. O tym wyjątkowym wydarzeniu opisał wiersz Rejtan w roku 1824. W 1823 roku pałac przeszedł w ręce generała Ludwika Michała Paca, który zlecił jego przebudowę w stylu klasycystycznym według projektu architekta Henryka Marconiego w latach 1824–1828. W efekcie tej przebudowy, na atrakcyjnej fasadzie budynku pojawił się sześciokolumnowy portyk, powstały boczne skrzydła oraz dwupiętrowe pawilony od strony ul. Miodowej, które stworzyły harmonijną całość z poprzednimi zabudowaniami, zastępując wcześniejsze oficyny trójarkadową, półkolistą bramą.

Na potrzeby tych prac architektonicznych, Pac zaprosił do współpracy znanego berlińskiego rzeźbiarza Ludwika Kauffmanna. Jego prace obejmowały m.in. wykonanie płaskorzeźbionego fryzu umieszczonego we wnęce od ulicy Miodowej, z tematem „Tytus Flamininus ogłaszający wolność miast greckich na igrzyskach w Koryncie”. Uznawany za jedną z najwybitniejszych realizacji neoklasycystycznych, stanowi on cenny element architektury Warszawy. Również inne rzeźby wodzów rzymskich zdobiące elewację są autorstwa Kauffmanna, i powstały w latach 1823-1830. Wnętrza pałacu zyskały charakter za sprawą urządzonych Sal Gotyckiej oraz Mauretańskiej.

Również generał Pac brał aktywny udział w powstaniu listopadowym, co w 1835 roku poskutkowało konfiskatą jego majątku, w tym także pałacu. Po tym wydarzeniu wnętrza obiektu przeszły kolejny etap transformacji, którym zajął się architekt Stefan Baliński. W latach 1848–1875 pałac pełnił rolę siedziby Rządu Gubernialnego, a w kolejnych latach, aż do 1939 roku, był siedzibą stołecznego Sądu Okręgowego.

W grudniu 1922 roku w Sali Kolumnowej odbył się głośny proces Eligiusza Niewiadomskiego. W 1925 roku, pod czujnym okiem architekta Oskara Sosnowskiego, pałac przeszedł istotną restaurację, w trakcie której usunięto XIX-wieczne przybudówki oraz schody prowadzące od ogrodu.

Niestety, podczas II wojny światowej budowla uległa częściowemu zniszczeniu. Odbudowa miała miejsce w latach 1948–1951, przeprowadzona przez architektów Czesława Konopkę oraz Henryka Białobrzeskiego. Odbudowana elewacja od strony dziedzińca wykorzystała projekty Marconiego, natomiast elewacja ogrodowa przywróciła zmienioną wersję oryginalnego barokowego zamysłu Tylmana z Gameren. Obecnie pałac pełni funkcję siedziby Ministerstwa Zdrowia.

Architektura

Przed pałacem znajduje się klasycystyczna brama o półkolistym kształcie, która wyróżnia się fryzem nad dwiema arkadami oraz niszą pomiędzy nimi. Budowla ta została wzniesiona na planie kwadratu i wyposażona w cztery pawilony, które znajdują się w narożnikach. Zespół pawilonów, od strony ogrodu, udekorowany jest barokowymi hełmami, co nadaje mu charakterystyczny wygląd.

Elewacja budynku od strony dziedzińca, z ul. Miodowej, zachowała styl klasycystyczny, w którym wyróżnia się portyk. Z kolei elewacja od strony ogrodu przyciąga uwagę swoją barokową formą, która datowana jest na koniec XVII wieku.

---

Oceń: Pałac Paca w Warszawie

---