Aleje Ujazdowskie w Warszawie

Ulice i place

Aleje Ujazdowskie to niezwykle ważna ulica zlokalizowana w sercu Warszawy, która jest częścią prestiżowego Traktu Królewskiego. Umożliwia ona mieszkańcom i turystom odkrywanie miejskich atrakcji, wpisując się w historyczny i kulturalny krajobraz stolicy.

Wzdłuż Alej Ujazdowskich ciągnie się szeroka aleja, która posiada dwa pasy ruchu w każdą stronę. Dzięki temu, ulica ta nie tylko sprzyja płynnemu ruchowi samochodowemu, ale również umożliwia rozwój innych form transportu. Warto również zwrócić uwagę na to, że wzdłuż aleji utworzono wygodną drogę dla rowerów, co zachęca mieszkańców do korzystania z ekologicznych środków transportu.

Historia

Pierwsze wzmianki dotyczące ulicy, która prowadzi do obszaru Ujazdowa, pochodzą z roku 1659. W okresie 1722–1732, zgodnie z rozkazem króla Augusta II, wytyczono Droga Kalwaryjską. Ta istotna trasa biegła od placu Trzech Krzyży do Grobu Chrystusa, usytuowanego w pobliżu Zamku Ujazdowskiego. Droga ta stanowiła naturalne przedłużenie szlaku, który prowadził ze Starego Miasta przez Krakowskie Przedmieście, Nowy Świat oraz aż do Wilanowa. Wzdłuż tej drogi zbudowano 28 kaplic, zaprojektowanych przez architekta Joachima Daniela Jaucha. Droga miała długość około 2 km oraz szerokość 14 metrów, a jej krawędzie obsadzono lipami, które przełamywały się z drogami narolnymi, dającymi później początek nowym ulicom.

W drugiej połowie XVIII wieku kaplice, zbudowane z materiałów o niskiej trwałości, uległy zniszczeniu, co doprowadziło do przekształcenia Drogi Kalwaryjskiej w Aleje Ujazdowskie. W latach 1767–1768 po obu stronach ulicy wykopano rowy odwadniające oraz postawiono ławki, co poprawiło komfort korzystających z niej mieszkańców. W 1827 roku utworzono natomiast Dolinę Szwajcarską, która szybko stała się popularnym miejscem spotkań oraz organizacji różnorodnych imprez masowych.

W 1857 roku wzdłuż ulicy zainstalowano pierwsze latarnie gazowe. Niestety, z powodu niewłaściwego układu rur, gaz wydobywający się z nich spowodował zniszczenia drzew znajdujących się w okolicy. W 1863 roku rury gazowe zostały poprawiono usytuowane na środku ulicy, zabraniając układania ich w pobliżu drzew. Natomiast w 1879 roku rozpoczęto proces kanalizowania Alej, co znacząco wpłynęło na komfort życia mieszkańców.

W latach 1893–1896 zrealizowano projekt położony po wschodniej stronie ulicy, pomiędzy ul. Piękną a placem Na Rozdrożu, gdzie powstał park Ujazdowski. Druga połowa XIX wieku charakteryzowała się intensywną zabudową willową oraz pałacową, związana z osiedlaniem się arystokracji i przemysłowców. Po zakończeniu I wojny światowej Aleje stały się siedzibą wielu ambasad oraz poselstw.

W 1881 roku Alejami poprowadzono linię tramwaju konnego, a już w 1908 r. – tramwaju elektrycznego. Aleje Ujazdowskie wyróżniały się wyjątkowym układem torowiska, które, mimo szerokości jezdni wynoszącej 14 metrów, były ułożone blisko chodników, a nie pośrodku drogi. Dnia 11 grudnia 1922 roku, w wyniku kontrowersji związanych z wyborem Gabriela Narutowicza na prezydenta RP, przeciwnicy zbudowali barykadę na rogu Alej Ujazdowskich i ul. Pięknej, aby nie dopuścić do objęcia przez niego stanowiska w Sejmie.

Jeszcze bardziej tragiczne wydarzenia miały miejsce w październiku 1939 roku, kiedy to Adolf Hitler przyjął w Alejach Ujazdowskich defiladę zwycięstwa, celebrując triumf niemieckich wojsk. Trybuna honorowa dla kanclerza III Rzeszy została umiejscowiona w okolicy ulicy Chopina, w sąsiedztwie parku Ujazdowskiego. Była to jedyna jego wizyta w Warszawie w czasie okupacji. W okresie okupacji rejon Alej Ujazdowskich znalazł się w zasięgu niemieckiej administracji, co doprowadziło do wymuszonej relokacji polskich mieszkańców w inne części stolicy.

W maju 1940 roku Aleje zostały przemianowane na Lindenallee (aleję Lipową), a następnie 6 października 1940 roku na Siegesstrasse (ulicę Zwycięstwa), co odkrywało związki ze zwycięstwem niemieckim nad Polską w 1939. Zmiana ta odbyła się w atmosferze defilady jednostek Wehrmachtu, odebranej przez Hansa Franka i feldmarszałka Wilhelma Lista. Władzę nad niektórymi budynkami przejęła niemiecka administracja, m.in. w kamienicach przy Alejach, w tym pod adresem 9, gdzie mieści się obecnie Ministerstwo Sprawiedliwości, czy w kamienicach na ul. Koszykowej. 

A także w willi Gawrońskich 23, gdzie zlokalizowano siedzibę dowódcy SS i Policji na dystrykt warszawski. Przy numerze 31 mieściła się warszawska siedziba NSDAP. W tamtym okresie Aleje Ujazdowskie przyciągały dużą uwagę, a decyzją Ludwiga Leista w lipcu 1940 roku na tej reprezentacyjnej ulicy wprowadzono zakaz spacery dla Żydów. W sposób skrajnym, w kwietniu 1942, uruchomiono nową linię tramwajową „O”, która była przeznaczona wyłącznie dla niemieckich mieszkańców, łącząc najważniejsze punkty Śródmieścia.

1 lutego 1944 roku w Alejach Ujazdowskich miało miejsce udane zamach na Franza Kutscherę – dowódcę SS i Policji. Ulica znacznie ucierpiała wskutek działań wojennych podczas powstania warszawskiego, jednak po 1945 roku zachowała swój pierwotny charakter, szerokiej, zadrzewionej alei, której towarzyszyły historyczne pałace i wysokie kamienice. Warto nadmienić, że jeden z zachowanych budynków został zburzony dla potrzeb budowy Ambasady Stanów Zjednoczonych.

Fragment ulicy między placem Trzech Krzyży a placem Na Rozdrożu, na podstawie uchwały Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 5 marca 1945 roku, przemianowano na aleję im. Marszałka Józefa Stalina. Natomiast dawną nazwę przywrócono w 1956 roku. Od 1951 roku Aleje Ujazdowskie były gospodarzem kiermaszu książkowego pod nazwą Dni Oświaty, Książki i Prasy, który później przeniesiono do Pałacu Kultury i Nauki.

W wyniku budowy Trasy Łazienkowskiej w latach 1971–1974 pod ulicą wybudowano tunel o długości 46 metrów. W 1994 roku Trakt Królewski w Warszawie, wraz z historycznym zespołem miasta i Wilanowem, został uznany za pomnik historii. Najnowsze zmiany miały miejsce w 2023 roku, kiedy to w czasie przebudowy placu Na Rozdrożu usunięto przejście podziemne dla pieszych zlokalizowane pod ulicą.

Ważniejsze obiekty

Aleje Ujazdowskie to obszar w Warszawie, który obfituje w niezwykłe obiekty o bogatej historii oraz różnorodnej architekturze. Zamieszczam poniżej listę najważniejszych miejsc, które warto odwiedzić w tym rejonie miasta.

Obiekty nieistniejące

W historii Alej Ujazdowskich ważne miejsce zajmują obiekty, które nie przetrwały do naszych czasów. Wśród nich wymienia się:

  • dolinę szwajcarską,
  • kamienicę Maurycego Spokornego,
  • willę Lilpopa.

Przypisy

  1. Jarosław Osowski. Ostatnia łopata Na Rozdrożu. „Gazeta Stołeczna”, s. 12, 15.12.2023 r.
  2. Paweł Brykczyński: Gotowi na przemoc. Mord, antysemityzm i demokracja w międzywojennej Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2017, s. 72. ISBN 978-83-65853-20-2.
  3. Rafał Bielski, Jakub Jastrzębski: Utracone miasto. Warszawa wczoraj i dziś. Warszawa: Skarpa Warszawska, 2016, s. 78. ISBN 978-83-63842-27-7.
  4. Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 187. ISBN 978-83-62189-08-3.
  5. Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 42. ISBN 978-83-07-03239-9.
  6. Aleksander Władysław Zawadzki. Gospodarka budżetowa Warszawy w latach okupacji niemieckiej 1939–1944. „Rocznik Warszawski”. XV, s. 387–388, 1979.
  7. Andrzej Krzysztof Kunert: Pamięć II wojny światowej w nazewnictwie ulic Warszawy, [w:] Śladami nazw miejskich Warszawy. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2012, s. 68. ISBN 978-83-62189-21-2.
  8. Jan Zachwatowicz: Problemy zachowania historycznych budynków [w:] Warszawa współczesna. Geneza i rozwój. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1981, s. 288. ISBN 83-01-02892-0.
  9. Małgorzata Wołodźko: Przemiany Alej Ujazdowskich enklawy zabytkowej zieleni, [w:] Wnętrze warszawskiej ulicy. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2002, s. 91. ISBN 83-88372-19-X.
  10. Henryk Janczewski: Warszawa. Geneza i rozwój inżynierii miejskiej. Warszawa: Arkady, 1971, s. 292.
  11. Marek Kwiatkowski: Plac Trzech Krzyży [w:] Rocznik Warszawski XXI. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1990, s. 48. ISBN 83-06-02033-2.
  12. Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1977, s. 25.
  13. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 911. ISBN 83-01-08836-2.
  14. Warszawskie tramwaje elektryczne 1908–1998. Cz. II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 124. ISBN 83-907574-00.
  15. Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2005, s. 99. ISBN 83-908950-8-0.
  16. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 404. ISBN 83-01-08836-2.
  17. Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 28.
  18. Jan Górski: Odbudowa Warszawy. Wybór dokumentów i materiałów. Tom 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1977, s. 261.
  19. Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1977, s. 25.
  20. Małgorzata Wołodźko: Przemiany Alej Ujazdowskich enklawy zabytkowej zieleni, [w:] Wnętrze warszawskiej ulicy. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2002, s. 86. ISBN 83-88372-19-X.

Oceń: Aleje Ujazdowskie w Warszawie

★★★★★
Średnia ocena:4.76 Liczba ocen:20