Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów

---

Opis

W roku 1900, na terenach wchodzących w skład Skarbu Imperium Rosyjskiego, zapoczątkowano projekt budowy kompleksu koszar Korpusu Kadetów im. Aleksandra Suworowa. Obiekt ten usytuowany był w miejscu stacjonowania Litewskiego Pułku Lejbgwardii. Architektem odpowiedzialnym za jego projekt był Wiktor Junosza-Piotrowski. Prace budowlane były zrealizowane pod czujnym okiem Henryka Juliana Gaya. W listopadzie 1902 roku zainaugurowano cerkiew poświęconą Opiece Matki Bożej, a wszystkie prace zakończyły się w 1903 roku.

Wzdłuż Alej Ujazdowskich, rozciągających się od obecnej ulicy Bagatela do placu Na Rozdrożu, powstały mniej reprezentacyjne budynki koszarowe, które dopełniały architektonicznego kontekstu kompleksu.

W obliczu wybuchu I wojny światowej w 1914 roku, budynek przeszedł modernizację w stylu neorenesansowym zgodnie z projektem Stefana Szyllera, przekształcając obiekt w miejski lazaret. Oferował on 9 oddziałów chirurgicznych oraz 2 oddziały wewnętrzne dedykowane chorym i rannym żołnierzom, a także posiadał oddział złożony z 50 łóżek przeznaczony specjalnie dla oficerów. W krótkim czasie liczba łóżek wzrosła znacząco – do 1750, a później do 1950.

W wyniku niemieckiej ofensywy i wycofania się rosyjskich jednostek, Warszawa została zajęta przez Niemców, a cały kompleks przekształcono w forteczny szpital wojskowy Festungslazarett N.1, który funkcjonował do listopada 1918 roku. Po pertraktacjach przeprowadzonych przez oficerów polskiej Szkoły Podchorążych Piechoty z Ostrowi Mazowieckiej, obiekt został przejęty bez użycia przemocy, otrzymując korzyści związane z ewakuacją żołnierzy niemieckich. 20 listopada tego samego roku budynek przeszedł na własność Szkoły Podchorążych Piechoty.

W trakcie przewrotu majowego w 1926 roku, batalion Szkoły Podchorążych zakwestionował nowe władze, wyrażając poparcie dla legalnego rządu. Po obaleniu władzy, już we wrześniu 1926 roku, szkoła została przeniesiona z powrotem do Ostrowi Mazowieckiej, co umożliwiło rozpoczęcie prac remontowych w obiekcie. W trakcie tych prac dobudowano środkowe skrzydło budynku, co nadało mu kształt litery E, który przetrwał do dziś. W 1928 roku siedzibę przeniesiono do Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych, na czele którego stanął marszałek Józef Piłsudski.

W południowej części budynku, od strony ogrodu oraz ulicy Bagatela, znalazły swoje miejsce zbiory Centralnej Biblioteki Wojskowej oraz eksponaty Muzeum Polskiego z Rapperswilu. W świetle późniejszych wydarzeń, po przywiezieniu do Polski, zbiory te zostały zdeponowane w tym miejscu do momentu budowy Nowego Gmachu Muzeum Narodowego w Warszawie.

We wrześniu 1939 roku, podczas obrony Warszawy, budynek ucierpiał w wyniku bombardowań, w wyniku których zniszczona została Centralna Biblioteka Wojskowa oraz cenny księgozbiór Biblioteki Rapperswilskiej. Parter budynku oraz północne skrzydło zostały zajęte przez koszary SS. W czasie powstania warszawskiego zrujnowane południowe skrzydło oraz przyległy ogród jordanowski stały się tragicznie notorious miejscem egzekucji tysięcy warszawian, których ciała palono w kotłowni budynku.

Po zakończeniu drugiej wojny światowej, odbudowany i rozbudowany gmach został oddany do użytku w 1949 roku. Modernizacja, która obejmowała nadbudowę o jedno piętro, miała miejsce w latach 1947-1948 i została zrealizowana według projektu Zygmunta Odyniec-Dobrowolskiego. W strefie centralnej zbudowano Salę Kolumnową, która może pomieścić do 1000 osób, a główne wejście z kolumnami zostało wysunięte przed front budynku, co nadało mu monumentalny charakter. Dostosowano przestrzeń do wymogów swojej nowej roli, jako siedziby Rady Państwa, nadając holowi głównemu oraz klatce schodowej bardziej reprezentacyjny wyraz.

Główny portyk zaprojektował Franciszek Krzywda-Polkowski, a wystrój wnętrza był dziełem Jana Bogusławskiego, z rzeźbami autorstwa Stanisława Sikory. Ozdoby z kutego żelaza i detale brązowe to prace Henryka Grunwalda. Uzupełnieniem wystroju był także malarski wkład Bohdana Urbanowicza. Odbudowany gmach został wyróżniony Nagrodą Państwową w 1949 roku.

W latach 1953-1996 budynek był siedzibą Urzędu Rady Ministrów. W latach 1959-1989 południowe skrzydło budynku zajmowała Wyższa Szkoła Nauk Społecznych, ściśle związana z Komitetem Centralnym PZPR. Ta instytucja, która w 1984 roku zmieniła swoją nazwę na Akademię Nauk Społecznych, stała się miejscem kształcenia kadr partyjnych. Po przemianach ustrojowych partia przestała istnieć, co zaowocowało przekazaniem pomieszczeń uczelni na cele Biblioteki Głównej URM (III piętro), Biura Prasowego Rządu (teraz Centrum Informacyjne Rządu – II piętro) oraz sekretariatów i gabinetu Prezesa Rady Ministrów (I piętro).

W 1995 roku budynek wraz z sąsiednimi obiektami został wpisany do rejestru zabytków jako przykładowe dzieło architektury reprezentacyjnej Warszawy. Od stycznia 1997 roku w gmachu działa Kancelaria Prezesa Rady Ministrów, która organizuje cotygodniowe spotkania Rady Ministrów we wtorki. Ponadto, gmach jest także miejscem oficjalnych wizyt delegacji krajowych oraz zagranicznych.

Wśród architektonicznie interesujących pomieszczeń Kancelarii wymienia się sale: Kościuszkowską, Kolumnową, Obrazową, im. Tadeusza Mazowieckiego (dawna Świetlikowa), im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego oraz przeszklony hol, który przylega do byłego gabinetu Premiera na I piętrze, łączący się z reprezentacyjnymi salami: Okrągłego Stołu, Recepcyjną oraz Zegarową. Rada Ministrów odbywa posiedzenia w sali im. Frycza Modrzewskiego, a wcześniej sesje prowadzone były w sali Świetlikowej. Ceremonie oficjalne organizowane są w sali Obrazowej.

Gabinet Prezesa Rady Ministrów znajduje się na pierwszym piętrze w południowym skrzydle, od strony ulicy Bagatela. W 2002 roku Kancelaria otrzymała zezwolenie na umieszczenie znaku rozpoznawczego konwencji haskiej, a także tablicy informującej o zabytkowym charakterze budynków. W listopadzie 2007 roku, w obiekcie znaleziono niewybuch, który został niezwłocznie usunięty. W 2014 roku, odsłonięto popiersie Tadeusza Mazowieckiego, wykonane przez Adama Myjaka, a w 2022 roku przy głównym wejściu umieszczono pomnik Jana Olszewskiego.

---

Oceń: Gmach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów

---