Plac Powstańców Warszawy to ważne miejsce, które znajduje się w dzielnicy Śródmieście w stolicy Polski. Ten teren nie tylko pełni funkcję publicznego placu, ale również jest symbolicznym miejscem, które upamiętnia historię i wydarzenia związane z Powstaniem Warszawskim.
Jako część dynamicznego Śródmieścia, plac odgrywa znaczącą rolę w życiu kulturalnym i społecznym Warszawy, przyciągając zarówno mieszkańców, jak i turystów.
Nazewnictwo
W ciągu swojej długiej historii, plac miał kilka różnorodnych nazw:
- plac Dzieciątka Jezus (1839–1870),
- plac Warecki (1870–1921),
- plac Napoleona (1921−1940),
- Postplatz (1940−1945),
- plac Napoleona (1945−1957),
- plac Powstańców Warszawy (od 1957).
Historia
Prostokątny teren, na którym znajduje się plac, został uformowany w latach 1823–1826 na miejscu wcześniej istniejących ogrodów, położonych pomiędzy ulicami Szpitalną, Mazowiecką, Świętokrzyską oraz Warecką. Po wprowadzeniu obecnych w 1902 roku ulic: Nowosiennej (Sienkiewicza) oraz Moniuszki, plac zyskał nowy charakter. W 1839 roku nadano mu nazwę plac Dzieciątka Jezus, nawiązując do istniejącego w tym rejonie od 1758 roku Szpitala Dzieciątka Jezus, którego monumentalny budynek zajmował teren między ul. Świętokrzyską a ul. Boduena. Przy szpitalu zorganizowano cmentarz.
W 1828 roku przy placu zrealizowano budynek dwupiętrowej kamienicy, która należała do Karola Fryderyk Mintera. W obiekcie tym powstała fabryka metalowej galanterii użytkowej i artystycznej. Jednak około 1865 roku fabrykę przeniesiono na ul. Smolną, a do dawnej siedziby Minterów wprowadziła się Dyrekcja Poczt. Na sąsiedniej działce, gdzie wcześniej znajdował się dom przedpogrzebowy oraz skład karawanów Szpitala Dzieciątka Jezus, od około 1862 roku funkcjonowała stacja pocztowa z licznie wyposażonymi stajniami, warsztatami oraz budynkami mieszkalnymi dla pocztylionów.
Około 1870 roku plac zyskał nową nazwę – plac Warecki, ze względu na to, że wytyczono go na gruntach Józefa Pułaskiego, starosty wareckiego. W 1901 roku Szpital Dzieciątka Jezus przeniesiono do nowej lokalizacji na terenie dawnego folwarku świętokrzyskiego, w rejonie ul. Nowogrodzkiej. Na rozparcelowanym obszarze byłego szpitala rozpoczęto budowę kamienic czynszowych. Teren placu został uporządkowany, wybrukowany, a obok stworzono nowy skwer. W latach 1912–1916 stację pocztową zastąpił imponujący gmach Poczty Głównej. W okresie międzywojennym obiekt ten był też miejscem, gdzie mieściło się Ministerstwo Poczt i Telegrafów, mające adres ul. Warecka 16.
Warto zaznaczyć, że plac pierwotnie planowano jako lokalizację pomnika Fryderyka Chopina. Z kolei w 1921 roku, w stulecie śmierci Napoleona Bonapartego, plac został przemianowany na plac Napoleona, a na nim umieszczono jego pomnik, który później został usunięty. Monument Bonapartego został odsłonięty ponownie w 2011 roku.
W latach 1931–1933 przy placu zbudowano 16-piętrowy wieżowiec Towarzystwa Ubezpieczeniowego Prudential, który stał się pierwszym w Polsce drapaczem chmur o wysokości 66 metrów. Niestety, podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku, zabudowa placu została poważnie uszkodzona. W tym czasie stworzono prowizoryczny cmentarz, a groby zaczęto usuwane na rozkaz niemieckich władz okupacyjnych w listopadzie 1939. W maju 1940 roku zmieniono nazwę placu na Postplatz.
Rok 1944 przyniósł powstanie warszawskie, a walki na placu rozpoczęły się około godziny 16, co miało miejsce tuż przed „wybuchem” akcji. Budynek Prudentialu został zajęty przez powstańców, a jego okna służyły do ostrzeliwania zajętego przez Niemców gmachu Poczty Głównej, który zdobyto 2 sierpnia tego roku. Prudential, jako najwyższy budynek w Warszawie, mocno ucierpiał wskutek nalotów i ostrzału artyleryjskiego. Przykładem jest atak z 28 sierpnia, kiedy to budynek trafił potężny pocisk o masie 2 ton kal. 600 mm z samobieżnego moździerza typu Karl-Gerät.
Po zakończeniu działań wojennych plac nie został odbudowany w swojej przedwojennej formie, poza budynkiem Prudentialu, który funkcjonował jako hotel Warszawa (z przerwą w latach 2002−2018). Przez plac przebiegała linia trolejbusowa. W latach 50. XX wieku w miejscu zniszczonego gmachu Poczty Głównej rozpoczęto budowę kompleksu nowego Narodowego Banku Polskiego. Na podstawie uchwały Rady Narodowej miasta stołecznego Warszawy z 27 września 1957 roku plac przechrzczono na plac Powstańców Warszawy.
W 1979 roku na placu odsłonięto płytę-pomnik, która miała na celu upamiętnienie wysiłków batalionu „Kiliński” podczas powstania warszawskiego. Następnie, w 2012 roku, zbudowano wentylatornię linii M2 warszawskiego metra, przebiegającą pod ul. Świętokrzyską. Podczas tych prac natrafiono na pocisk z samobieżnego moździerza kal. 600 mm, dokładnie ten sam, który trafił w Prudential w sierpniu 1944 roku.
W 2014 roku, z okazji 70. rocznicy wybuchu powstania warszawskiego, nawierzchnia placu została gruntownie zmodernizowana. Kolejna modernizacja miała miejsce w 2017 roku, kiedy to z placu usunięto wielkie kolorowe donice ustawione w 2014 roku, a także zasadzono 25 lip srebrzystych. Ostatnio, w 2022 roku, rozpoczęto budowę czterokondygnacyjnego parkingu podziemnego, który będzie miał 420 miejsc postojowych; prace mają zakończyć się na przełomie 2024 i 2025 roku.
Ważniejsze obiekty
W okolicy Placu Powstańców Warszawy znajduje się wiele istotnych obiektów, które przyciągają uwagę zarówno mieszkańców, jak i turystów. Do najważniejszych z nich należy:
- Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie (ul. Boduena 3/5),
- Pomnik Napoleona Bonaparte,
- Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (nr 1),
- Urząd Komisji Nadzoru Finansowego (nr 1),
- Dom Chłopa (hotel Gromada Warszawa Centrum, nr 2),
- Telewizja Polska (nr 7),
- Hotel Warszawa, w okresie międzywojennym siedziba Towarzystwa Ubezpieczeniowego Prudential (nr 9),
- Pomnik Powstańców Warszawy,
- Narodowy Bank Polski (Oddział Okręgowy w Warszawie, nr 4).
Przypisy
- Jarosław Osowski. Centrum miasta jak z obrazka. „Gazeta Stołeczna”, s. 7, 16.02.2024 r.
- Prace na pl. Powstańców Warszawy. um.warszawa.pl, 08.12.2022 r. [dostęp 11.12.2022 r.]
- Michał Wojtczuk. Plac do trzech razy sztuka?. „Gazeta Stołeczna”, s. 2, 23.11.2017 r.
- Krzysztof Traczyński. Gmach-symbol. „Stolica”, s. 51, lipiec−sierpień 2021 r.
- Krzysztof Traczyński. Gmach-symbol. „Stolica”, s. 50, lipiec−sierpień 2021 r.
- Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 24. ISBN 978-83-07-03239-9.
- Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 48. ISBN 978-83-07-03239-9.
- Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Oliwka, 2013, s. 142. ISBN 978-83-931203-1-4.
- Małgorzata Dubrowska, Andrzej Sołtan: Brązownictwo warszawskie w XIX i XX wieku. Od Norblina do Łopieńskich. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999, s. 79. ISBN 83-7181-084-9.
- Małgorzata Dubrowska, Andrzej Sołtan: Brązownictwo warszawskie w XIX i XX wieku. Od Norblina do Łopieńskich. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999, s. 63. ISBN 83-7181-084-9.
- Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 385. ISBN 83-86619-97X.
- Jan Stanisław Bystroń: Warszawa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 97.
- Zofia Podgórska-Klawe: Szpitale warszawskie 1388–1945. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 219.
- Maria Nietyksza, Witold Pruss: Zmiany w układzie przestrzennym Warszawy [w:] Irena Pietrzak-Pawłowska (red.) Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r. Warszawa: Książka i Wiedza, 1973, s. 34.
- Ryszard Mączewski: Warszawa między wojnami. Łodź: Księży Młyn, 2009, s. 16, 44. ISBN 978-83-61253-51-8.
- Hanna Kotkowska-Bareja: Pomnik Chopina. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 8, 14.
- Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 21–22.
- Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 167.
- Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 169.
- Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 169.
- Uchwała nr 21 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 27.09.1957 r. w sprawie zmiany nazw ulic. „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”. nr 8, poz. 27, s. 45, 1957-11-02.
- Józef Galewski, Ludwik B. Grzeniewski: Warszawa zapamiętana. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1961, s. 56.
- Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 677. ISBN 83-01-08836-2.
Pozostałe obiekty w kategorii "Ulice i place":
Plac Żelaznej Bramy | Aleja Rzeczypospolitej w Warszawie | Aleja 3 Maja w Warszawie | Aleja Jana Chrystiana Szucha w Warszawie | Aleja Jana Pawła II w Warszawie | Aleja Jana Rodowicza „Anody” w Warszawie | Aleja Kasztanowa w Warszawie | Aleja Krakowska w Warszawie | Aleja Niepodległości w Warszawie | Aleja Prymasa Tysiąclecia w Warszawie | Plac Pięciu Rogów w Warszawie | Plac Jana Henryka Dąbrowskiego w Warszawie | Aleje Jerozolimskie w Warszawie | Aleja Wojska Polskiego w Warszawie | Aleja Wilanowska w Warszawie | Aleja Obrońców Grodna w Warszawie | Aleja Jerzego Waszyngtona w Warszawie | Aleja Ireny Sendlerowej w Warszawie | Aleje Ujazdowskie w Warszawie | Aleja „Solidarności” w WarszawieOceń: Plac Powstańców Warszawy w Warszawie