Plac Jana Henryka Dąbrowskiego w Warszawie

Ulice i place

Plac Jana Henryka Dąbrowskiego to niezwykle istotne miejsce, które znajduje się w centrum Warszawy. Jest położony w obszarze, który otaczają ważne ulice, tworząc charakterystyczny kwartał. W jego bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się ulice Rysia, Szkolna, Kredytowa oraz Jasna, które mają swoje oznaczenie w miejskiej przestrzeni.

Ten plac nie tylko pełni funkcję komunikacyjną w sercu stolicy, ale także jest miejscem, które przyciąga uwagę ze względu na swoją architekturę i historyczne znaczenie.

Historia

Na początku, plac Jana Henryka Dąbrowskiego w Warszawie miał swoje źródło w Lesie Przy Promenadzie, który został założony w 1730 roku. Ogród ten stanowił część pałacu należącego do Franciszka Bielińskiego, usytuowanego przy ul. Królewskiej. W 1757 roku marszałek Bieliński zainicjował powstanie jurydyki Bielino, której centralnym punktem była powstała wówczas ul. Marszałkowska.

Na obszarze dawnego lasku stworzono rynek targowy jurydyki Bielino, otoczony domami, zaprojektowanymi przez Jakuba Fontanę. Ich pozostałości przetrwały do lat sześćdziesiątych XIX wieku. W 1797 roku na tym terenie założono ogród, który w roku 1820 został na nowo obsadzony roślinnością, co dało początek nazwie plac Zielony. Obecna nazwa placu została nadana w lipcu 1921 roku, chociaż według innych źródeł, miało to miejsce już w czerwcu 1918 roku z okazji setnej rocznicy śmierci Jana Henryka Dąbrowskiego.

W 1816 roku przy placu zespół zorganizował targowisko znane jako Pociejów, które zostało przeniesione z lokalizacji, na której później zbudowano Teatr Wielki. Targowisko funkcjonowało do 1864 roku, kiedy to również zostało przeniesione na ul. Bagno. W latach 1856–1858 północna pierzeja placu została przekształcona w ul. Kredytową, co połączyło plac z ul. Mazowiecką.

Najwcześniej były budowane obiekty na ciągu Rysiej; w 1868 roku lekarz Ludwik Natanson wzniósł tam swój dom, a autorem projektu budynku był przypuszczalnie Julian Ankiewicz. Fasada kamienicy ozdobiona została alegorycznymi rzeźbami autorstwa Leonarda Marconiego. Następnie wzdłuż ul. Jasnej wzniesiono kamienice nr 2 i 4, które były identyczne pod względem wyglądu, co sprawiało wrażenie jednego spójnego obiektu.

Trzeci etap zabudowy stanowiło wybudowanie obiektów w zachodniej pierzei przy ul. Szkolnej: zgodnie z projektem Teodora Witkowskiego powstał tam hotel Francuski, zaprojektowany dla Wiktora Maringe’a. Główne wejście do hotelu usytuowane było od strony ul. Rysiej, podczas gdy fasadę od strony placu zdobiły rzeźbione popiersia autorstwa Faustyna Cenglera, które symbolizowały różne gatunki win. Związane to było z działalnością restauracji oferującej francuską kuchnię.

Ostatni budynek pierzei przy ul. Kredytowej powstał pomiędzy 1881 a 1883 rokiem. Według projektu Witolda Lanciego wzniósł pałac Szlenkierów, który po dziś dzień jest jedną z najważniejszych rezydencji w Warszawie. Obecnie mieści Ambasadę Włoch.

Po roku 1897 w przeciwną stronę placu umiejscowiono gmach Domu Mody Bogusława Hersego, zrealizowany według koncepcji Józefa Hussa na zbiegu z ul. Marszałkowską pod nr 9. Około 1937 roku Elektrownia Warszawska ulokowała w obiekcie „Salon Demonstracyjny”, który prezentował zastosowanie elektryczności, a przed budynkiem wystawiono reklamę z żelazkiem stworzoną przez Zygmunta Stępińskiego.

Rok 1894 był również znaczący, ponieważ na placu zainstalowano pomnik upamiętniający oficerów-lojalistów, którzy polegli w Noc Listopadową. Otoczony był on skwerem sadzonym drzewami. Ten obelisk, choć miał na celu uhonorować generałów, nie cieszył się sympatią społeczeństwa i w rezultacie został usunięty w 1917 roku po licznych dewastacjach i zniszczeniach.

W latach 1907–1914 na placu pod nr 1 funkcjonowała pierwsza siedziba Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy. W stulecie powstania Biblioteki, w 2007 roku, na fasadzie budynku odsłonięto tablicę pamiątkową. Następnie, w latach 1913–1916, powstała według projektu Józefa Napoleona Czerwińskiego i Wacława Heppena siedmiopiętrowa kamienica Feliksa Goldstanda. Była to powszechnie uważana za jeden z najwyższych warszawskich „niebotyków”. Niestety, po wojnie obniżono jej wysokość i zmieniono wiele kamiennych elementów wystroju architektonicznego.

W 1922 roku plac Zielony zyskał częściowo oddzielną numerację budynków, które wcześniej przypisane były do otaczających ulic: Rysiej, Szkolnej, Kredytowej oraz Jasnej. W pierwszej fazie okupacji trzy domy zostały całkowicie zniszczone, a reszta zabudowy spłonęła w 1944 roku. W latach pięćdziesiątych wyburzono dość dobrze zachowany dom Hersego.

Pałac Szlenkierów oraz kamienicę Goldstanda odbudowano z wprowadzeniem wielu niekorzystnych zmian. Ocalał zieleń skweru, na którym przed wojną w 1930 roku ustanowiono fontannę w basenie, z brązową kopią rzeźby znanej jako Chłopiec z krokodylem, autorstwa Stanisława Jackowskiego. Po wojennych zniszczeniach rzeźba została odrestaurowana przez warszawską firmę Bracia Łopieńscy i przeniesiona na zaplecze pałaców przy placu Bankowym. W 1961 roku rzeźba powróciła na plac Dąbrowskiego.

W 1999 roku na skwerze w centrum placu wmurowano kamień węgielny pod pomnik Hymnu Narodowego.

W listopadzie 2012 roku Rada Warszawy zdecydowała o zmianie nazwy placu z pl. Dąbrowskiego na plac Jana Henryka Dąbrowskiego.

Obiekty nieistniejące

Na placu Jana Henryka Dąbrowskiego w Warszawie znajdowały się obiekty, które obecnie nie istnieją, ale miały znaczący wpływ na historię tej lokalizacji.

  • hotel francuski,
  • pomnik oficerów-lojalistów poległych w Noc Listopadową.

Przypisy

  1. Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Oliwka, 48, 2013 r. ISBN 978-83-931203-1-4.
  2. Kamień Węgielny Monumentu Hymnu Narodowego. [w:] Urząd Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy [on-line]. art.srodmiescie.warszawa.pl. [dostęp 23.09.2018 r.]
  3. Uchwała N r XLVI/1259/2012 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 8 listopada 2012 r. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego [on-line]. mazowieckie.pl, 21.11.2012 r. [dostęp 03.10.2013 r.]
  4. Kronika wydarzeń w Warszawie. Rok 1961. „Warszawski kalendarz ilustrowany „Stolicy” 1963”, s. 118, 1962 r.
  5. Maria Bzowska: Biblioteka publiczna 1914–1928, [w:] S. Tazbir (red.) Z dziejów książki i bibliotek w Warszawie. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 547–548, 1961 r.
  6. Krzysztof Dunin-Wąsowicz: Warszawa w czasie pierwszej wojny światowej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 228, 1974 r.
  7. Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 369, 1998 r.

Oceń: Plac Jana Henryka Dąbrowskiego w Warszawie

★★★★★
Średnia ocena:4.88 Liczba ocen:11