Pałac Kultury i Nauki

---

Historia

Budowa Pałacu Kultury i Nauki, znanego symbolu Warszawy, miała swoje początki w idei zaproponowanej przez Józefa Stalina. 5 kwietnia 1952 roku, na mocy umowy między Polską a ZSRR, zainicjowano prace nad tym monumentalnym gmach. Był to podarunek od narodów radzieckich dla Polski.

Architekt Lew Rudniew, realizując wizję nawiązania do polskiej kultury architektonicznej, odwiedził m.in. Kraków, Chełmno i Zamość. Dzięki temu udało mu się zgromadzić cenne dane do projektu. Wspólnie ze swoim zespołem stworzył pięć wersji projektu, z których finalna uwzględniała m.in. teatr oraz sale wystawowe, a także dodatkowe wejście do Sali Kongresowej z ulicy Emilii Plater.

W celu ustalenia ostatecznej wysokości budowli, zarówno rosyjscy, jak i polscy architekci spotkali się w rejonie mostu Śląsko-Dąbrowskiego. Wysokość gmachu określono z wykorzystaniem balonu, w którym kontrolowano dane za pośrednictwem komunikacji radiowej z pilotem. Ostatecznie wysokość budynku ustalono na 120 metrów, a iglica dotarła do 230 metrów.

W ramach przygotowań do budowy zburzono wiele ocalałych przedwojennych kamienic, co stanowiło pierwszą fazę tego przedsięwzięcia. Na czas budowy postawiono też platformę widokową, z której mieszkańcy oraz zainteresowani mogli śledzić postępy robót. Budowa trwała od 1 maja 1952 do 21 lipca 1955 i zaangażowało się w nią od 3500 do 5000 robotników, wśród których znajdowało się około 4000 Polaków.

Z uwagi na trudną sytuację mieszkaniową w Warszawie, wówczas w procesie odbudowy, zatrudnieniu robotnicy zapewniono mieszkania w specjalnie wybudowanym osiedlu na Jelonkach. Osiedle składało się z drewnianych domków, a jego infrastruktura obejmowała kino, stołówkę, świetlicę i basen.

Tragicznie, podczas budowy stracono życie 16 osób, które spoczęły na Woli, na cmentarzu prawosławnym. Dwa dni po śmierci Stalina, 7 marca 1953, budynek otrzymał imię jego twórcy, a w planach był także pomnik przed gmachu. Niemniej, plany te nie zostały zrealizowane z uwagi na niewłaściwe odbiór projektów.

Formalne przekazanie Pałacu Kultury i Nauki miało miejsce 21 lipca 1955, a gmach stał się symbolem Warszawy, będąc wówczas drugim najwyższym budynkiem w Europie, zaraz za budynkiem Moskiewskiego Uniwersytetu Państwowego. Jak na tamte czasy, budynek miał jasną fasadę, która z biegiem lat uległa zszarzeniu.

Użyte materiały budowlane obejmowały spieki ceramiczne w kolorze piaskowca, a detale budynku zdobione były kamieniami takimi jak wapń, granit oraz marmur. W holu głównym znajduje się rzeźba Przyjaźń według projektu Aliny Szapocznikow, obrazująca dwóch mężczyzn w braterskim uścisku trzymających sztandar.

W czasie realizacji projektu nakręcono kilka filmów związanych z budową, w tym Ślubujemy z 1952 i Powrót na Stare Miasto z 1954. Zachowały się również kolorowe zdjęcia wykonane przez zagranicznych fotoreporterów, co daje możliwość oglądania pierwszych dni nowego monumentu.

W 1956 roku miały miejsce niepokojące incydenty, związane z serią skoków z tarasu widokowego na wysokości 114 metrów. Po tych tragicznych wydarzeniach zdecydowano o zamontowaniu krat ochronnych.

Na początku nowego milenium, w sylwestrową noc 2000 roku, prezydent Warszawy Paweł Piskorski odsłonił Zegar Milenijny na 40. piętrze, który stał się trzecim pod względem wielkości w Europie.

Warto również wspomnieć, że przed II wojną światową architekt Juliusz Nagórski zaprezentował projekt wieżowca o nazwie Wieża Niepodległości, który był podobny do powojennego gmachu. Miał on być usytuowany na rondzie Waszyngtona.

Teraźniejszość

Pałac Kultury i Nauki (PKiN) nieprzerwanie wywołuje silne emocje wśród warszawskich mieszkańców. Część z nich, będąca przeciwnikiem dalszej obecności tego monumentalnego budynku, dostrzega w nim symbol radzieckiej dominacji. Historia jego budowy, która rozpoczęła się w czasach największego stalinizmu, kiedy Polska była w pełni podporządkowana Związkowi Radzieckiemu, stanowi dla nich argument na rzecz usunięcia tej konstrukcji. W środowisku pojawiają się wielorakie inicjatywy, od zasłonięcia PKiN nowoczesnymi biurowcami, przez powołanie Muzeum Komunizmu „Socland”, w które zaangażowani byli Czesław Bielecki, Andrzej Wajda i Jacek Fedorowicz, aż po myśli o zniszczeniu tego „kosmicznego osi”, która przebija serce stolicy. W przeciwieństwie do tego, zwolennicy PKiN są przekonani, że niesie on ze sobą istotne funkcje i stał się integralną częścią warszawskiego krajobrazu. Ich zdaniem, jego zburzenie stanowiłoby akt barbarzyństwa.

Sprawa zabudowy otoczenia PKiN

Obecnie trwają prace nad zagospodarowaniem przestrzeni przy Pałacu. W 2006 roku Rada Warszawy przyjęła plan, który wyznaczył kierunki dla jego otoczenia. Zrealizowano również konkurs na projekt nowego gmachu, którym miało być Muzeum Sztuki Nowoczesnej zlokalizowane przy ulicy Marszałkowskiej. Po wyborach samorządowych w 2007 roku rozpoczęto prace nad nowym planem, który przewidywał wyższą zabudowę. Ostateczny dokument został uchwalony przez Radę Warszawy w listopadzie 2010 roku.

Sprawa uznania PKiN za zabytek

2 lutego 2007 roku PKiN został wpisany do rejestru zabytków, co ogłosił Maciej Czeredyś, ówczesny wojewódzki konserwator zabytków w Warszawie. Decyzja ta spotkała się z krytyką ze strony grupy 70 osób z kręgów kultury i mediów, które złożyły list protestacyjny do prezydenta RP. W dokumencie zwracali się o rewizję decyzji dotyczącej zabytkowego statusu Pałacu, między innymi Erazm Ciołek, Krzysztof Kąkolewski, Michał Kulenty, a także Barbara Niemiec oraz Maciej Pawlicki. Uważali oni, że PKiN to nie tylko „zabytek”, lecz zarazem symbol zniewolenia przez sowieckie imperium, odzwierciedlenie upokorzenia narodu i wyraz pogardy dla czasów PRL.

W liście podkreślono, że przyszłość PKiN powinna być rozważana w szerszym kontekście, może nawet w Sejmie lub w formie referendum. W tym kontekście przywołano przykład soboru św. Aleksandra Newskiego, który uznawany był za symbol władzy carskiej i został zburzony po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Decyzja o wpisaniu PKiN do rejestru budziła również sprzeciw architektów, którzy twierdzili, że pałac jest zaprzeczeniem architektonicznej racjonalności, pod względem estetycznym i technicznym.

Pozytywnie na tę decyzję zareagowała część krytyków z kręgów historyków sztuki, w tym Juliusz Wendland, który zwrócił uwagę na unikatowość architektury Pałacu, podkreślając, iż nie ma w Polsce doskonale zachowanych wnętrz z lat 50., takich jak w PKiN. Irena Huml powiedziała: „Nie ma już w Polsce tak zachowanych wnętrz z lat 50. jak w Pałacu Kultury. To dokument epoki.” Nadarzyła się również okazja do nawiązania do jakości artystycznej wnętrz, za które odpowiadały największe talenty, używające jedynie najlepszych materiałów.

Wielu znakomitych architektów, jak Andrzej Tomaszewski czy Stefan Kuryłowicz, twierdzili, że PKiN zasługuje na miano zabytku. Kuryłowicz zauważył, że Pałac Kultur i Nauki to ikona Warszawy, obecna w wielu formach wizualnych, podkreślając, że jego jakość i detale są zjawiskowe. Wocje numerami i fotografiem Jarosław Zieliński dostrzegł w PKiN ogromną wartość artystyczną i historyczną, co sprawia, że jego przyszłość powinna być zabezpieczona.

Jak zauważył Marek Budzyński, architekt i urbanista, konstrukcja ta, mimo swego kontrowersyjnego pochodzenia, jest świadectwem minionych epok oraz wartościowym elementem nowoczesnej architektury urbanistycznej. Wraz z MDM stanowi unikalny przykład architektury socrealizmu, który powinien być pielęgnowany i chroniony dla przyszłych pokoleń.

Pałac Kultury i Nauki w sztuce

Kontrowersyjna struktura, jaką jest Pałac Kultury i Nauki, przez długi czas stała się źródłem inspiracji dla wielu polskich artystów, zarówno w literaturze, jak i w filmie. Obiekt ten można zauważyć niemal w każdym filmie osadzonym w stolicy Polski.

W popularnym serialu „Alternatywy 4” jeden z bohaterów, docent Furman, odwiedza Restaurację „Kongresowa”, znajdującą się w przytulnych wnętrzach pałacu. Natomiast w „Małej apokalipsie” autorstwa Tadeusza Konwickiego budowla ta zyskuje miano mrocznego symbolu komunizmu oraz dominacji ZSRR nad schorowanym PRL. To na schodach tej monumentalnej konstrukcji główny bohater staje przed dramatycznym aktem samospalenia.

W trzeciej serii sensacyjnego serialu „Ekstradycja” wnętrza pałacu stają się miejscem działalności opozycjonistów wobec komisarza Halskiego. Co ciekawe, sam wieżowiec w ostatnim odcinku miał być celem poważnego zamachu terrorystycznego, którego przeprowadzenie planowały prawicowe grupy paramilitarne. Jednakże, w ostatniej chwili, komisarz Halski skutecznie neutralizuje ładunek umieszczony w podziemiach. Warta uwagi jest również wcześniejsza komedia „Rozmowy kontrolowane”, w której zburzenie budynku staje się ważnym tematem. Bohater, Ryszard Ochódzki, po wyjściu spod gruzów stwierdza: „To się odbuduje”.

Kolejnym przykładem jest film „Kiler”, w którym przedstawiona jest scena sprzedaży pałacu zagranicznemu inwestorowi. Ponadto, Pałac Kultury i Nauki znalazł się w wielu polskich produkcjach filmowych takich jak „Miś”, „Haker”, „Ukryta gra”, „Rewers”, a także pojawił się w japońskiej animacji „Sky Crawlers” w reżyserii Mamoru Oshii.

Fauna w Pałacu Kultury i Nauki

W Pałacu Kultury i Nauki, na najwyższym, 43. piętrze, gniazdują sokoły wędrowne. Od 2009 roku zainstalowano w gnieździe kamery, co pozwala na oglądanie transmisji na żywo na stronach Stowarzyszenia na rzecz Dzikich Zwierząt „Sokół”. Po pięcioletniej przerwie w 2016 roku para sokołów po raz pierwszy od dłuższego czasu doczekała się potomstwa, a młode ptaki otrzymały imiona: Bazyl, Orion i Wawa. W 2017 roku, w związku z pracami konserwacyjnymi iglicy oraz przeniesieniem gniazda kilka pięter niżej, ptaki Franek i Giga przeniosły się na poziom techniczny wieżowca. W nowym miejscu doczekały się trójki młodych sokołów, a po zakończeniu remontu wróciły do swojego pierwotnego gniazda. Od 2009 roku dostępny jest podgląd na żywo z gniazda warszawskich sokołów, który od 2019 roku zrealizowany jest przez 7 kamer.

Na kondygnacji -2 zamieszkują koty, które mają swoją opiekunkę, a administracja PKiN dba o ich wyżywienie. Dawniej populacja tych zwierząt wynosiła kilkadziesiąt osobników, lecz w czerwcu 2015 roku ich liczba zmniejszyła się do 11.

Od 2015 roku na dachu Teatru Studio znajduje się pasieka, która jest częścią działań na rzecz ochrony lokalnej fauny.

Radiowo-Telewizyjne Centrum Nadawcze Warszawa (PKiN)

Parametry

Wysokie położenie antyradiowe warunkuje wyjątkowość obiektu, który wyróżnia się następującymi parametrami: wysokość posadowienia podpory anteny wynosi 112 m n.p.m. oraz całkowita wysokość budynku osiąga 237 m n.p.t. Oprócz tego, systemy antenowe do nadawania sygnałów radiowych są zawieszone na wysokościach 187, 200, 204 oraz 210 m n.p.t., natomiast anteny telewizyjne miejscowo umiejscowiono na wysokości 216, 224 i 226 m n.p.t.

Transmitowane programy

Jako najwyższa konstrukcja w Warszawie, od 1956 roku Pałac Kultury i Nauki utilizuje swoje możliwości do emisji sygnałów radiowych. Wprowadzenie specjalnej radiolinii, która dostarczała program radiowej Jedynki, miało miejsce w 1974 roku, a montaż anteny trwał do 2004 roku. W obecnej chwili ze RTCN PKiN nadawane są następujące stacje:

Programy telewizyjne – analogowe, nadawane do 19 marca 2013

Lp	Nazwa Programu	Właściciel	Częstotliwość	Kanał	Moc Nadajnika	Polaryzacja	Uwagi
1	TVP1	Telewizja Polska S.A.	207,25 MHz	10	0,5 kW	pozioma	od 15 października 2008
2	TVP Info / TVP Warszawa	Telewizja Polska S.A.	471,25 MHz	21	3 kW	pozioma	od 26 września 2008; od 3 października 1997 do 4 lipca 2003 nadawał tu TVN; od maja 2006 do 10 lipca 2007 testy DVB-H
3	TV Puls	Telewizja PULS Sp. z o.o.	487,25 MHz	23	3 kW	pozioma	od 26 września 2008
4	TVP2	Telewizja Polska S.A.	511,25 MHz	26	3 kW	pozioma	od 26 września 2008
5	TV4	Telewizja Polsat S.A.	551,25 MHz	31	3 kW	pozioma	od listopada 2008; od 1992 do 29 sierpnia 1994 na tej częstotliwości nadawała Nowa Telewizja Warszawa
6	TVN	TVN S.A.	575,25 MHz	34	3 kW	pozioma	od 26 września 2008; 26 i 27 października 2007 nadawane były na tej częstotliwości testy DVB-H
7	Polsat	Telewizja Polsat S.A.	663,25 MHz	45	3 kW	pozioma	od 26 września 2008; od 31 października 2007 do 25 września 2008 nadawane były na tej częstotliwości testy DVB-H

Od 22 lipca 2008 roku na PKiN nadawane są: TVN, Polsat, TV4, Puls oraz kanały TVP. Emisja DVB-T rozpoczęła się w listopadzie 2008 roku, z uwzględnieniem masztów zarówno w PKiN, jak i w Łazach.

Programy radiowe

Lp.	Nazwa programu	Właściciel	Częstotliwość	Moc nadajnika	Polaryzacja	Uwagi
1	Radio Wnet	Radio Wnet sp. z o.o.	87,8 MHz	0,1 kW	pionowa	emisja regularna od 11 listopada 2018 r.
2	Meloradio	SPECTRUM FM Sp. z o.o.	94,0 MHz	1 kW	pionowa	od 1 lipca 2002 do 1 czerwca 2005 nadawało tu Radio 94, a od 1 czerwca 2005 do 13 lutego 2015 Antyradio, następnie od 13 lutego 2015 do 4 września 2017 Radio Zet Gold
3	RMF Maxx Mazowsze	Radio Mazowsze Sp. z o.o.	95,8 MHz	1 kW	pionowa	od 10 czerwca 1995 do stycznia 2003 Radio Mazowsze, później od stycznia 2003 do 1 sierpnia 2006 Rock Radio Mazowsze, a następnie od 2 sierpnia 2006 do 30 sierpnia 2007 Radio Mazowsze
4	Radio Plus Warszawa	Fundacja Radio Plus – Centrum	96,5 MHz	10 kW	pionowa	od 1993 do 28 czerwca 1994 nadawało tu Radio Maryja, a od 29 czerwca 1994 do września 1998 oraz od czerwca 2002 do 30 czerwca 2008 Radio Józef (w latach 2002–2005 Plus na 93,3 MHz)
5	TOK FM	INFORADIO Sp. z o.o.	97,7 MHz	0,35 kW	pionowa	od 18 marca 1998 do 30 listopada 1998 Inforadio
6	Polskie Radio dla Ukrainy (okresowo)	Polskie Radio S.A.	100,6 MHz	0,04 kW	pionowa	_
7	Polskie Radio RDC	Polskie Radio – Regionalna Rozgłośnia w Warszawie „Radio dla Ciebie” S.A.	101,0 MHz	12,9 kW	pionowa	od 1992 do 31 marca 1995 nadawało tu PR1
8	Radio Kolor	MFM Sp. z o.o.	103,0 MHz	3 kW	pionowa	od lutego 1993
9	Rock Radio	ROM Sp. z o.o.	103,7 MHz	0,2 kW	pionowa	od 1 października 1997 do 22 lutego 2000 nadawało tu Radio Classic, a od 23 lutego 2000 do 8 listopada 2005 Radio 103,7 Klasyka FM
10	Radio Warszawa	Diecezja Warszawsko-Praska	106,2 MHz	1 kW	pionowa	od 1996 do 19 lutego 1997 nadawało tu Katolickie Radio Warszawa, od 20 lutego 1997 do września 1998 oraz od 2002 do 6 grudnia 2006 Radio Warszawa Praga, od września 1998 do lutego 2000 Radio Plus Praga, a od lutego 2000 do 2002 Radio Praga
11	Antyradio	Radiostacja Sp. z o.o.	106,8 MHz	0,4 kW	pionowa	od 4 grudnia 1996 do 5 grudnia 2008 nadawało tu Jazz Radio, a od 6 grudnia 2008 do 13 lutego 2015 Radio Zet Chilli
12	Radio Zet	Radio Zet Sp. z o.o.	107,5 MHz	30 kW	pionowa	od kwietnia 1997

W przeszłości, z Pałacu Kultury emitowane były takie stacje jak radiowa Jedynka, Dwójka, Trójka, PR24 oraz RMF Classic. Obok nich nadawały Radio Eska, Vox FM, Radio Wawa oraz Eska Rock. Warto zauważyć, że między grudniem 2016 a lipcem 2017 roku, wszystkie wymienione stacje zmieniły lokalizację na inne warszawskie wieżowce. Na początku 2019 roku, swoją iglicę opuściło Radio Muzo.FM, a w lipcu tego samego roku również Radio Maryja.

Programy telewizyjne – cyfrowe

Skład multipleksu	Częstotliwość (MHz)	Kanał	Moc nadajnika (kW)	Polaryzacja	Kompresja	Uwagi
MUX 1	650	43	3,02	pozioma	H.265/HEVC
MUX 2	538	29	3,02	pozioma	H.265/HEVC
MUX 3 (Warszawa)	522	27	10	pozioma	H.265/HEVC	_
MUX 4 (Polsat Box)	578	34	3	pozioma	H.265/HEVC
MUX 5 (Test TVP)	690	48	5,01	pozioma	H.265/HEVC
MUX 8	191,5	7	17	pozioma	MPEG-4	_

Programy radiowe – cyfrowe

Skład multipleksu	Częstotliwość	Kanał	Moc nadajnika	Polaryzacja	Kierunkowość	Kompresja
MUX R3 Jedynka Dwójka Trójka Czwórka Radio Poland PR 24 Polskie Radio Chopin Radio Dzieciom Radio Dla Ciebie Polskie Radio Kierowców	183,648 MHz	6B	11 kW	pozioma	dookólna	AAC/AAC+

Dane techniczne

Pałac Kultury i Nauki, jako jeden z najbardziej rozpoznawalnych budynków w Warszawie, posiada szereg interesujących danych technicznych, które ilustrują jego imponującą konstrukcję oraz funkcjonalność.

Opracowano na podstawie materiału źródłowego

• konstrukcja budynku to połączenie ramy stalowej, wewnętrznego trzonu stalowego oraz żelbetowego fundamentu skrzynkowego,
• wysokość całkowita wynosi 237 m włącznie z antenowym wspornikiem, 187,80 m bez iglicy oraz 167,68 m bez tzw. „korony”,
• budynek składa się z 42 pięter,
• w jego wnętrzu znajduje się 3288 pomieszczeń,
• ogólna powierzchnia pomieszczeń wynosi 123 084 m²,
• całkowita kubatura obiektu to 817 000 m³,
• zużycie energii elektrycznej jest równe zapotrzebowaniu dla 30-tysięcznego miasta,
• elewacja częściowo wykonana jest z płytek ceramicznych, które w ostatnich latach mocno uległy zabrudzeniu – w 2009 roku szacowano koszt renowacji elewacji na 10-15 mln zł.
• w 2017 roku przeprowadzono nowatorskie czyszczenie fasady Muzeum Techniki, które jest niewielką częścią całego kompleksu Pałacu Kultury i Nauki, a metoda okazała się bardziej ekonomiczna w porównaniu do poprzednich rozwiązań,
• spółka PKiN zatrudnia 330 osób w budynku, dysponując własnymi elektrykami, hydraulikami i tapicerami.

Wszystkie te aspekty pokazują nie tylko wielkość i złożoność tego monumentalnego obiektu, ale również jego znaczenie dla miasta i jego mieszkańców. Pałac Kultury i Nauki to nie tylko symbol Warszawy, ale także miejsce pełne życia i aktywności.

Publikacje o Pałacu Kultury i Nauki

Oto zestawienie ciekawych publikacji dotyczących Pałacu Kultury i Nauki. Te książki i raporty rzucają nowe światło na historię oraz kulturowe znaczenie tego charakterystycznego budynku w Warszawie.

• Pałac Kultury i Nauki, autorstwa Jarosława Zielińskiego, opublikowany przez Księży Młyn w Łodzi w 2012 roku, z numerem ISBN 978-83-7729158-0,
• Pałac w Warszawie, autorstwa Waldemara Baraniewskiego, wydany przez Raster w Warszawie w 2014 roku, ISBN 978-83-938244-3-4,
• Jako dowód i wyraz przyjaźni. Reportaże o Pałacu Kultury, wydane przez Czarne w Wołowcu w 2015 roku, z numerem ISBN 978-83-8049-118-2,
• Kompleks Pałacu. Życie społeczne stalinowskiego wieżowca w kapitalistycznej Warszawie, autorstwa Michała Murawskiego, wydane przez Muzeum Warszawy w Warszawie w 2015 roku, ISBN 978-83-62189-48-9,
• Pałac. Biografia Intymna, napisana przez Beatę Chomątowską, wydana przez Znak w Krakowie w 2015 roku, ISBN 978-83-240349-4-9,
• PKiN, autor: Jacek Fota, Centrum Architektury, Warszawa 2015, ISBN 978-83-937716-6-0,
• Przed wojną i pałacem, autorstwa Magdaleny Stopa, wydane przez Dom Spotkań z Historią w Warszawie w 2015 roku, ISBN 978-83-62020-73-7,
• Spacerownik – Pałac Kultury i Nauki. Socrealistyczna Warszawa, autorzy: Tomasz Urzykowski i Jerzy S. Majewski, wydany przez Agorę w Warszawie w 2015 roku, ISBN 978-83-268-2252-0.

Te pozycje to nie tylko informacja, ale także zaproszenie do poznania fascynującej historii oraz znaczenia jednego z najbardziej rozpoznawalnych symboli stolicy Polski.

---

Oceń: Pałac Kultury i Nauki

---