Zamek Ujazdowski w Warszawie

---

Historia

Okres przed rokiem 1809

Zamek Ujazdowski, którego historia sięga XI wieku, znajduje się na miejscu dawnej osady Jazdów. Warto zaznaczyć, że osada ta została zniszczona 23 czerwca 1262 roku podczas najazdu Litwinów dowodzonych przez Ostafija Konstantynowicza. Zaledwie dziewięć lat później, w 1281 roku, książę Bolesław II najechał gród swojego brata Konrada II, co świadczy o bogatym wyposażeniu rezydencji oraz licznej ludności w jej otoczeniu.

W 1516 roku Jazdów stał się nowym domem dla księżnej mazowieckiej Anny Radziwiłłówny i jej synów, Stanisława oraz Janusza. W 1548 roku królowa Bona Sforza postanowiła osiedlić się w Ujazdowie, gdzie wzniesiono duży, drewniany dwór oraz zabudowania gospodarskie, zlokalizowane około 120 metrów na północ od obecnego Zamku Ujazdowskiego. Budowa tego zamku, zwanego później Zamkiem Ujazdowskim, rozpoczęła się w 1624 roku za czasów Zygmunta III Wazy.

Była to budowla wczesnobarokowa, zaprojektowana przez Matteo Castellego lub Konstanty Tencalli, z piętrowymi wnętrzami, wewnętrznym dziedzińcem oraz dwiema skrzydłami. Zamek wyróżniał się majestatycznymi, sześciobocznymi wieżami w narożnikach, co nadawało mu niezwykłego charakteru. Teren, na którym stanął, był wyjątkowo starannie wybrany – zamek ulokowany został na brzegu tarasu skarpa, co oferowało niezrównany widok na przepływającą Wisłę.

Pierwsi przybyszowie byli witani przez prywatną siedzibę króla, natomiast sylwetka Zamku Warszawskiego ukazywała się dopiero za zakrętem rzeki. Adam Jarzębski w swoim dziele „Gościniec albo krótkie opisanie Warszawy” z 1643 roku opisał tę budowlę, przywołując m.in. cztery marmurowe lwy, które zdobiły wejście do zamku. Te monumentalne dzieła sztuki były oznaką bogactwa oraz kunsztu rzemieślniczego tamtych czasów.

Niestety, w trakcie potopu szwedzkiego, zamek został splądrowany. Legenda głosi, że Carl Gustaf Wrangel zlecił budowę zamku w Szwecji, będącego wzorem dla Zamku Ujazdowskiego, znanego jako Skokloster, który obecnie przechowuje wiele dzieł sztuki zrabowanych w Europie podczas XVII-wiecznych zmagań. Po tych zniszczeniach, zamek przestał pełnić swoją funkcję królewskiej rezydencji.

W drugiej połowie XVII wieku, nowym właścicielem pałacu stał się Stanisław Herakliusz Lubomirski, który przystąpił do przebudowy wnętrz. Jego syn, Teodor Józef Lubomirski, wydzierżawił nieruchomość Augustowi II Mocnemu. Na polecenie monarchi w 1717 roku, pod pałacem zbudowano Kanał Piaseczyński o długości 820 metrów. W 1766 roku król Stanisław August Poniatowski dokonał zakupu zamku i także przystąpił do jego modernizacji, jednak zrezygnował w dalszym etapie, kierując swoje inwestycje ku Łazienkom Królewskim. W 1784 roku, zamek został przekazany miastu na potrzeby koszar Gwardii Pieszej Litewskiej, a sama budowla przeszła kolejny etap przekształceń, tym razem w stylu klasycystycznym.

Szpital Ujazdowski

Od 1809 roku zamek został przekształcony w szpital wojskowy. W 1920 roku jego obszar, rozciągający się od ul. Agrykola do ul. Górnośląskiej, obejmował kilka pawilonów, w których znajdowały się różnorodne oddziały medyczne, takie jak oddział wewnętrzny, neurologiczno-psychiatryczny, gruźliczy oraz laryngologiczny.

Okres po II wojnie światowej

W 1954 roku marszałek Konstanty Rokossowski podjął decyzję o rozbiórce murów zamku. Wkrótce, z budowli pozostały jedynie piwnice, na których planowano zrealizować ambitny projekt Teatru Domu Ludowego Wojska Polskiego oraz Wieczorowego Uniwersytetu Marksizmu-Leninizmu, jednak ten zamiar nie doszedł do skutku. W latach 60. część ocalałych pawilonów zamkowych została zaadaptowana na magazyny.

Rok 1962 przyniósł konserwację pozostałości przyziemia oraz piwnic. W 1975 roku zainaugurowano odbudowę zamku według projektu Piotra Biegańskiego, a od 1985 roku w jego wnętrzach działa Centrum Sztuki Współczesnej, które promuje nowoczesną sztukę oraz różnorodne wydarzenia kulturalne.

---

Oceń: Zamek Ujazdowski w Warszawie

---