Juliusz Nagórski

---

Życiorys

Juliusz Nagórski przyszedł na świat w Warszawie, w rodzinie Adama i Walentyny z Kietlińskich. Rodzice mieli również dom letniskowy w Nałęczowie, gdzie młody Juliusz spędzał wiele czasu. Jego edukacja rozpoczęła się w rządowej szkole realnej (gimnazjum) w Warszawie, gdzie już na początku zauważono jego nadzwyczajne talenty artystyczne, zarówno w dziedzinie plastyki, jak i muzyki.

W roku 1904 Nagórski rozpoczął studia na Wydziale Inżynierii i Budownictwa Instytutu Politechnicznego im. Mikołaja II, jednocześnie podjął naukę w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych. Po zamknięciu instytutu w wyniku strajków studenckich w 1905 roku, zdecydował się na wyjazd do Francji. Tam podjął studia architektury w École des Beaux-Arts w Paryżu oraz uczęszczał do prywatnej szkoły rysunku, znanej jako Académie Julian. W trakcie nauki zdobył pięć medali, co stanowiło rodzaj uznania w tej instytucji. W 1907 roku zdobył doświadczenie podczas stażu u Bronisława Brochwicz-Rogoyskiego, gdzie pracował przy budowie centrali telefonicznej Cedergren w Warszawie. Kolejny staż odbył w 1908 roku, na budowie teatru w Nancy. W 1909 roku uzyskał zaświadczenie Certificat d’études – section d’architecture, które wykorzystał jako dyplom, mimo że formalnie nigdy nie zdobył pełnego dyplomu.

Po powrocie do Warszawy Juliusz Nagórski rozpoczął karierę jako samodzielny architekt, początkowo współpracując z architektem Marianem Kontkiewiczem, z którym związany był również rodzinnie, gdyż ożenił się z jego siostrą. Jego twórczość architektoniczna może być podzielona na trzy główne etapy: przed 1914 rokiem tworzył w stylu historyzmu, z elementami stylu narodowego oraz secesji; po 1918 roku stał się zwolennikiem neoklasycyzmu w jego najbardziej monumentalnej formie; a od końca lat 20. zaczął wprowadzać elementy umiarkowanego modernizmu. Pomimo zmieniających się trendów, przez cały okres swojej aktywności zawodowej pozostawał wierny kulturom francuskim. Oprócz architektury, angażował się w scenografię teatralną oraz urbanistykę, był również uznawanym malarzem-portrecistą i rzeźbiarzem.

W październiku 1939 roku, w odpowiedzi na apel Stefana Starzyńskiego dotyczący odbudowy zniszczonego miasta, Nagórski podjął współpracę z budowniczym, R. Strzeszewskim. Założył również własne biuro projektowe, którym zarządzał architekt Jan Łukasik. Biuro to wykonało dokumentację projektową dla wielu prac adaptacyjnych w obiektach przejętych przez władze okupacyjne, w tym dla Pałacu Rady Ministrów oraz pałacu Brühla. Temat ten zyskał negatywne echa w prasie podziemnej, ponieważ związek z okupantem wiązał się z ryzykiem ostracyzmu środowiskowego. Po wyjaśnieniach sprawa ta została jednak umorzona, nie prowadząc do żadnego procesu ani wyroku.

Juliusz Nagórski zginął 7 sierpnia 1944 roku podczas egzekucji ludności cywilnej przeprowadzonej przez Niemców, prawdopodobnie na obszarze tzw. Bazaru Janasza, przylegającego do Hali Mirowskiej. W 2013 roku Muzeum Politechniki Warszawskiej zorganizowało wystawę poświęconą jego życiu i twórczości.

Życie prywatne

Nagórski był dwukrotnie żonaty. Jego pierwszą małżonką była Jadwiga Kontkiewiczówna, siostra architekta Mariana Kontkiewicza, z którą miał córkę, Wandę, po mężu Ożga. Jego drugą żoną była Halina Zyman. Juliusza otaczało pięcioro rodzeństwa, w tym braci: Zygmunta, znanego prawnika, Adama, przyjaciela W. Tatarkiewicza oraz J. Lechonia, a także Bohdana, inżyniera specjalizującego się w budowie portów. Posiadał również dwie siostry: Hannę i Walentynę.

Twórczość

Juliusz Nagórski był osobą wszechstronie utalentowaną, realizującą swoje pasje w wielu dziedzinach związanych z projektowaniem i sztuką.

W swojej karierze zawodowej pełnił funkcje architekta, urbanisty oraz konserwatora zabytków, co pozwoliło mu na znaczący wpływ na otaczającą architekturę.

Jako dekorator wnętrz oraz autor wyposażenia, Nagórski był odpowiedzialny za wiele estetycznych projektów, które zdobiły wnętrza zarówno mające charakter sakralny, jak i komercyjny. Zajmował się tworzeniem ołtarzy kościelnych, a także aranżacją przestrzeni w sklepach, aptekach, biurach, urzędach i bankach.

Jego umiejętności projektowe obejmowały także różnorodne zewnętrzne przestrzenie, takie jak prywatne ogrody zoologiczne, kaplice cmentarne oraz budynki użyteczności publicznej, w tym obiekty dworcowe oraz kamienice. Posiadał na swoim koncie ponad dziewięćdziesiąt zaprojektowanych obiektów, a także był współautorem wielu innych nieruchomości, co świadczy o jego wpływie na rozwój architektury w regionie.

Pomimo tego, że głównie znany jest jako architekt, mało kto wie, że Juliusza Nagórski pasjonowało również malarstwo oraz rzeźba. Tworzył grafiki i pejzaże, a także modele pomników, co pokazuje jego różnorodne zainteresowania i umiejętności artystyczne.

Dorobek architektoniczny (wybrany)

W Warszawie

Juliusz Nagórski ma na swoim koncie wiele znaczących realizacji w stolicy. Wśród nich wyróżniają się:

• kamienica przy ulicy Koszykowej 8, zrealizowana dla W. Kleinadla,
• kamienica przy ulicy Smolnej 15, zaprojektowana dla Józefa Wernera,
• kamienica u zbiegu ulic Smolnej 17, dla przedsiębiorstwa „Steinhagen i Saenger”,
• przebudowa i rozbudowa kamienicy dla Jana Fruzińskiego zlokalizowanej na rogu ulic Marszałkowskiej 75 i Wilczej 35,
• oficyna pałacu księcia Michała Korybut Woronieckiego przy ulicy Mokotowskiej 62,
• kamienica przy ulicy Nowy Świat 2,
• własna kamienica przy ulicy Targowej 15,
• projekt Gmachu Biblioteki Ordynacji Krasińskich przy ulicy Okólnik 9/9a,
• salon wydawniczy „Biblioteki Polskiej” przy ulicy Nowy Świat 23/25,
• Yacht Club Oficerski przy ulicy Wybrzeże Kościuszkowskie 2,
• przebudowa Mansjonarii − kamienicy przy ulicy Świętojańskiej 2, realizowana dla Władysława Kościelskiego,
• innowacyjny projekt przebudowy pałacu L. Kronenberga przy placu Małachowskiego,
• remont i restauracja Pałacu Rady Ministrów,
• zmiany w elewacji (zgodnie z pierwotnym projektem autorstwa Józefa Holewińskiego); wystrój sali restauracyjnej oraz hallu w Hotelu Polonia,
• sala główna poczty głównej na Placu Wareckim,
• zabudowania fabryki Lardellego przy ulicy Polnej,
• Francusko-Polskie Zakłady Samochodowo-Lotnicze na Okęciu,
• projekt ołtarza głównego w kościele Najświętszego Zbawiciela (uzyskany I i III nagroda w konkursie),
• dworzec główny w Warszawie, który otrzymał I nagrodę w konkursie z 1921 roku,
• projekt Wystawy Światowej na rok 1943 oraz Terenów Wystawowych na Saskiej Kępie, zatwierdzony do realizacji w 1938 roku.

Poza Warszawą

Poza stolicą również można znaleźć ślady działalności Nagórskiego. Oto wybrane obiekty:

• Oficerski Yacht Club w Augustowie,
• dom wypoczynkowy w Juracie dla Adama Zagórskiego,
• dwór w Gnojnie,
• pałac w Zagórzanach,
• przebudowa pałacu w Czerniejewie zlecona przez Skórzewskich,
• dwór w Bratoszewicach, zaprojektowany dla Rzewuskich,
• odbudowa i przebudowa Pałacu Rady Ministrów w Warszawie po zniszczeniach z września 1939 roku,
• odbudowa i przebudowa dachu pałacu Brühla w Warszawie po zniszczeniach z września 1939 roku.

---

Oceń: Juliusz Nagórski

---