Irena Huml

---

Sylwetka

Irena Huml prowadziła pionierskie badania dotyczące sztuki użytkowej, które rozciągały się od przełomu XIX i XX wieku aż do czasów współczesnych. Była jedną z pierwszych osób, które podjęły temat polskiego rzemiosła artystycznego, designu, tkaniny artystycznej, biżuterii, ceramiki oraz szkła artystycznego. Również zajmowała się recenzowaniem działalności polskich artystów plastyków, co przyczyniło się do ich promocji i rozwoju zarówno w Polsce, jak i na międzynarodowej scenie artystycznej.

Jako badacz oraz autor pozostawiła po sobie bogate dorobek naukowy, obejmujący publikacje książkowe oraz ponad 600 artykułów naukowych. Jej prace dotyczące sztuki stosowanej i architektury wnętrz XX wieku, a także artykuły biograficzne, opracowania problemowe oraz recenzje weszły do kanonu literatury fachowej. Każde z jej dzieł dostarczało istotnych informacji o tej niezwykle złożonej tematyce, w tym wstępów do katalogów z wystaw krajowych i zagranicznych, zarówno indywidualnych, jak i zbiorowych.

Będąc uznawanym autorytetem w dziedzinie sztuki współczesnej, brała udział w obradach jury w wielu międzynarodowych i krajowych konkursach twórczości plastycznej. Wśród najważniejszych z nich można wymienić:

• Międzynarodowe Triennale Tkaniny w Łodzi,
• I Międzynarodowe Biennale Artystycznej Tkaniny lnianej w Krośnie,
• Konkurs ULAN,
• Międzynarodowe Targi Gdańskie,
• Ogólnopolski Przegląd Form Złotniczych SREBRO,
• Międzynarodowy Konkurs Sztuki Złotniczej.

Od samego początku swojej kariery naukowej była związana z Instytutem Sztuki PAN. Tam, obok pracy naukowo-badawczej, przez ponad trzydzieści lat (1981–2014) prowadziła seminaria doktoranckie, które zdobyły uznanie w dziedzinie architektury wnętrz, rzemiosła artystycznego oraz designu. Jako pedagog, przygotowała i wypromowała nowe pokolenia doktorów Historii Sztuki, wpływając w ten sposób na przyszłość badań w Instytucie Sztuki PAN.

Życiorys naukowy

W 1949 roku Irena Huml ukończyła maturę, po czym 29 września tego samego roku rozpoczęła studia z historii sztuki na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Warszawskiego, zgodnie z dwuetapowym systemem. 11 listopada 1953 uzyskała dyplom I stopnia, który oznaczał ukończenie studiów zawodowych w zakresie historii sztuki.

Bardziej zaawansowane etapy edukacji kontynuowała z powodzeniem, a 7 maja 1957 roku zakończyła II stopień studiów wyższych, zdobywając tytuł magistra historii sztuki na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Jej praca dyplomowa, nosząca tytuł „Twórczość plastyczna Wojciecha Jastrzębowskiego”, została przygotowana pod kierunkiem profesora Juliusza Starzyńskiego. Co więcej, ta znacząca praca została opublikowana w zbiorze „Z zagadnień plastyki polskiej w latach 1918–1938” redagowanym przez profesora Starzyńskiego.

Kolejnym etapem jej kariery był 28 stycznia 1970 roku, kiedy to uzyskała tytuł doktora nauk humanistycznych na podstawie monografii „Warsztaty Krakowskie”. Jej wysiłki w zakresie badań były dalej nagradzane; 20 grudnia 1979 roku otrzymała stopień doktora habilitowanego, a rozprawa jej habilitacyjna nosiła tytuł „Polska Sztuka Stosowana XX w.”. W 1990 roku Irena Huml zyskała tytuł profesora nadzwyczajnego, a 1 października 1992 roku została profesorem zwyczajnym.

Praca zawodowa

W 1953 roku Irena Huml rozpoczęła swoją karierę zawodową jako młodszy pracownik naukowy w Państwowym Instytucie Sztuki, który później przekształcił się w Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk. W tym okresie pracowała w Pracowni Ikonograficznej, zdobywając doświadczenie w badaniach artystycznych.

W 1958 roku awansowała na stanowisko starszego asystenta w IS PAN. Jej rozwój kariery był kontynuowany od 1 października 1962, gdy zaczęła pracować jako asystent w Pracowni Sztuki Współczesnej Dokumentacji Naukowej w tym samym instytucie. Dalsze jej osiągnięcia obejmowały uzyskanie tytułu adiunkta w zakresie dokumentacji naukowej, co miało miejsce 28 września 1967 roku.

Od 8 października 1970 roku pełniła rolę adiunkta w Zakładzie Historii i Teorii Sztuk Plastycznych w IS PAN, co stanowiło kolejny krok w jej karierze akademickiej. Z kolei w styczniu 1972 roku objęła funkcję Sekretarza Rady Naukowej IS PAN.

W marcu 1981 roku, po wieloletniej pracy w instytucie, została powołana na członka Rady Naukowej IS PAN. Następnie, 27 października 1983 roku, została przewodniczącą Komisji Oceny i Odbioru Prac Naukowo-Badawczych w tym instytucie. W latach 1976–1979 kierowała Pracownią Rzemiosła Artystycznego, znacząco wpływając na rozwój tej dziedziny.

Na 1 sierpnia 1981 roku została powołana na stanowisko docenta w IS PAN, co dalej potwierdza jej znaczenie w świecie akademickim. Z kolei w latach 1992–1998 pełniła funkcję kierownika Pracowni Dokumentacji Plastyki Współczesnej, co ukazuje jej zaangażowanie w dokumentowanie współczesnej sztuki.

Jej osiągnięcia zostały docenione 15 października 1997 roku, kiedy to została mianowana profesorem Instytutu Sztuki PAN. Otrzymała również zadanie kierowania Zespołem Badań Środowisk Artystycznych, co świadczy o jej znaczącej roli w polskiej sztuce i badaniach artystycznych.

Dorobek naukowy

Najważniejsze publikacje

W obszarze swojej działalności naukowej Irena Huml jest autorką wielu istotnych prac. Do najważniejszych należy „Twórczość Wojciecha Jastrzębowskiego”, która stanowi część edytowanej przez J. Starzyńskiego publikacji „Z Zagadnień plastyki polskiej 1918-1939”, wydanej w 1963 roku.

W 1981 roku ukazała się publikacja „Magdalena Abakanowicz” w zbiorze pt. „Współczesna sztuka polska”. Kolejnym istotnym osiągnięciem jest praca „Polish Art Déco, the style of independence”, opublikowana w 1991 roku w antologii „The Art of the 1900”.

Publikacje książkowe

W dorobku książkowym Ireny Huml znajdują się znaczące pozycje, które uzyskały wysokie uznanie.

• Pracą doktorską była „Warsztaty krakowskie”, wydana w 1973 roku, która zdobyła tytuł Książki Roku 1973 oraz wyróżnienie w konkursie im. W. Rzymowskiego.
• W 1978 roku opublikowała rozprawę habilitacyjną „Polska sztuka stosowana XX w.”.
• Inne istotne tytuły to „Współczesna tkanina polska” (1989), „Olgierd Szlekys i sztuka wnętrza” (1993), „Polska sztuka dekoracyjna” (1995), „Sztuka przedmiotu – przedmiot sztuki” (2003) oraz „Warsztaty krakowskie” w uzupełnionym wydaniu z 2009 roku, opublikowane przez ASP Kraków.
• Ostatnią z książek w jej dorobku jest „Ars argenti”, wydana w 2014 roku.

Inne publikacje

Oprócz książek, Irena Huml jest autorką różnych broszur, z których najważniejsza to „Władysław Wincze (twórca i pedagog)”, wydana w 1994 roku.

Dodatkowo, zaangażowała się w opracowanie biogramów, które trafiły do kilku słowników, przynosząc jej zaszczytne miejsce w historii sztuki.

• Pracowała nad „Polskim słownikiem biograficznym” (1965–1983).
• Współtworzyła „Słownik artystów polskich IS PAN” (1971–1978).
• Była również zaangażowana w „Słownik Artystów Polskich ZPAP”.
• Opracowywała teksty do „Encyklopedii PWN” (1987–1989).
• Uczestniczyła w tworzeniu „Allgemeines Kunstlerlexikon”.

Współpraca z czasopismami specjalistycznymi

Wielowymiarowe doświadczenie Ireny Huml obejmuje również współpracę z różnymi czasopismami o charakterze artystycznym.

• Między innymi publikowała swoje prace w „Projekcie”,
• oraz w „Przeglądzie Artystycznym”.
• Inne czasopisma to „Sztuka”, „Die Kunst”, „Textilkunst”, „Text Textil” oraz „Art and Business”.

Wystawy

Irena Huml to znana organizator i kuratorka wielu znaczących wystaw, które miały miejsce w Polsce. Wśród jej osiągnięć znajduje się organizacja ekspozycji takich jak:

• „Portrety Stanisława Ignacego Witkiewicza” w Warszawie w 1955 roku,
• „Gobeliny Heleny i Stefana Gałkowskich” w Warszawie w 1961 roku,
• wystawy prac Andrzeja Ciechomskiego, Stanisława Skóry oraz Jadwigi i Jerzego Zaremskich w Warszawie w 1962 roku,
• pierwszej wystawy sztuki secesyjnej w Polsce, którą organizowała wspólnie z Andrzejem K. Olszewskim oraz Michałem Grabowskim, odbyła się ona w Muzeum Mazowieckim w Płocku w 1967 roku,
• wystawy Henryka Grunwalda w Kazimierzu nad Wisłą w 1970 roku,
• wiele innych.

Oprócz tego, Irena Huml pełniła rolę współorganizatorki oraz opiekunki merytorycznej Muzeum Mazowieckiego w Płocku oraz Muzeum Włókiennictwa w Łodzi. Dodatkowo, była inicjatorką i wykonawczynią sprowadzenia kolekcji dzieł sztuki ze Szkocji do Polski, które zostały ofiarowane przez generała Józefa Zająca oraz jego małżonkę dla Muzeum Górnośląskiego w 1957 roku.

Działalność dydaktyczna

Działalność dydaktyczna Ireny Huml rozpoczęła się od wykładów, które miały miejsce na „Studium Wiedzy o Sztuce” dla nauczycieli, zorganizowanym przez Centralne Biuro Wystaw Artystycznych „Zachęta”.

W okresie od 1981 do 2014 roku prowadziła seminarium doktorskie w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk (IS PAN), które dotyczyło „Architektury wnętrz i rzemiosła artystycznego”.

Dodatkowo, w latach 1997–2007, Irena Huml uczyła na kierunku Historia Sztuki w Szkole Wyższej im. Pawła Włodkowica w Płocku.

Działalność społeczna

Irena Huml była osobą bardzo aktywną w sferze społecznej, a jej działalność obejmowała wiele organizacji i stowarzyszeń. W latach 1953–1980 była członkiem Związku Nauczycielstwa Polskiego (ZNP), co podkreśla jej zaangażowanie w edukację.

W 1954 roku dołączyła do Stowarzyszenia Historyków Sztuki, które miało istotne znaczenie w promowaniu i dokumentowaniu dziedzictwa artystycznego. Jej pasja do sztuki objawiła się również w działalności w Klubie Ceramiki i Szkła, w którym była aktywna w latach 1977–1979.

W latach 1965–1980 Huml była członkiem Międzynarodowej Rady Muzeów, co świadczy o jej międzynarodowych aspiracjach w dziedzinie kultury. Następnie, w latach 1990–1995, była także związana z European Textil Network, co pokazuje jej zainteresowanie różnorodnymi formami sztuki i rzemiosła.

Oprócz tego była zaangażowana w działalność Ligi Kobiet, a także pełniła funkcję przewodniczącej Komisji Socjalnej w Instytucie Sportu Polskiej Akademii Nauk (IS PAN). Jej wkład w te organizacje i inicjatywy społecznościowe pozostawił trwały ślad w życiach wielu ludzi oraz w polskiej kulturze.

Nagrody i odznaczenia

Irena Huml, znana z wielu osiągnięć w dziedzinie kultury, została doceniona przez szereg instytucji za swoje zasługi dla kultury polskiej. Wśród przyznanych jej odznaczeń można wymienić:

• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” z 1975 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, przyznany w 1979 roku,
• Złota Odznaka Honorowa za Zasługi dla Miasta st. Warszawy, otrzymana w 1980 roku,
• Krzyż Kawalerski, nadany w 1986 roku,
• Nagroda Towarzystwa Wydawców Książek przyznana w 1996 roku,
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski z 1999 roku,
• Odznaka „Zasłużony dla Legnicy” z 2000 roku,
• Srebrny order Gloria Artis, który otrzymała w 2011 roku.

Wszystkie te nagrody świadczą o jej ogromnym wkładzie w rozwój kultury oraz literatury w Polsce.

Życie prywatne

Irena Huml była najmłodszą córką Lotara Tadeusza Humla (1894–1971), który był przedwojennym oficerem Wojska Polskiego oraz Zofii z Baryckich (1888–1989). W jej rodzinie znajdowało się jeszcze dwoje rodzeństwa. Jej siostra, Stanisława Gałkowska (1921–2014), ukończyła wydział matematyki Uniwersytetu Warszawskiego. Z kolei jej brat Witold (1923–2012) był członkiem Armii Krajowej i doświadczył trudów obozu w Oświęcimiu; po wojnie osiedlił się w Londynie.

W życiu osobistym Irena Huml miała dwa małżeństwa. Jej pierwszym mężem był Andrzej Jan Bacz (1934–2008), z którym zawarła związek małżeński 20 grudnia 1958 roku. Ich jedyną córką, która przyszła na świat w 1962 roku, jest Justyna Bacz-Kazior. Po rozwodzie, który miał miejsce w 1966 roku, Irena Huml związała się z profesorem Michałem Godlewskim, co ukazuje jej emocjonalne zaangażowanie w życie osobiste.

Rodzinną linię Ireny Huml kontynuują także jej wnuki: Stanisław Maciej Kazior (ur. 1987) oraz Mikołaj Aleksander Kazior (ur. 1988), a także prawnuczka Pola Alicja Kazior, córka Stanisława (ur. 2014).

Irena Huml znalazła swoje ostatnie miejsce spoczynku w Alei Zasłużonych na Cmentarzu Wojskowym na warszawskich Powązkach, na kwaterze G-tuje-15. Jej historia jest ważnym elementem polskiego dziedzictwa rodzinnego.

---

Oceń: Irena Huml

---