Rondo Jerzego Waszyngtona w Warszawie

---

Układ

Rondo Jerzego Waszyngtona jest ulokowane w strategicznym punkcie miasta, na skrzyżowaniu kilku kluczowych ulic. Do najważniejszych z nich należą:

• od północy: aleja Zieleniecka,
• od wschodu: aleja Jerzego Waszyngtona,
• od południa: ulica Francuska,
• od zachodu: aleja Księcia Józefa Poniatowskiego.

To typowe rondo czterowlotowe, w którego centralnej części znajduje się okrągła wyspa. Na tej wyspie znajdują się również tory tramwajowe, które biegną wzdłuż alei Jerzego Waszyngtona. Tramwaje mają również dostęp do ronda przez aleję Zieleniecką, która przebiega prostopadle do alei Waszyngtona. Co istotne, wszystkie ulice prowadzące na rondo są dwujezdniowe, co ułatwia ruch.

Historia

„Na początku obszar ten był nazywany Placem Paryskim, a później Placem Poniatowskiego. W okolicach 1926 roku pojawił się projekt mający na celu przedłużenie al. Księcia Poniatowskiego w kierunku Grochowa. W ramach tego nowego szlaku komunikacyjnego planowano stworzenie ronda, które miało powstać w miejscu, gdzie krzyżowały się drogi z al. Zieleniecką. Centrum tej koncepcji stanowić miało plac gwiaździsty, z którego odchodzić miało pięć ulic: obecne al. Poniatowskiego, al. Zieleniecka, al. Waszyngtona, ul. Elsterska oraz ul. Francuska. Choć ta koncepcja nie została zrealizowana z różnych przyczyn, w tym zmieniających się lokalizacji terenów wystawowych, przedwojenne mapy Warszawy sugerują, że część planu mogła zostać zrealizowana, a od ronda odchodziło aż sześć ulic. Z dokumentów sprzed wojny wynika, że rondo, bądź okrągły plac, było otoczone okręgiem stworzonym między innymi przez ul. Galijską oraz dzisiejszą uliczkę przy wejściu do Parku Paderewskiego.

Jednym z obiektów przedwojennej infrastruktury był drewniany dworek otoczony sadem, który do połowy lat 30. XX wieku uniemożliwiał przejazd autobusami z ronda ulicą Francuską w stronę Saskiej Kępy. W latach 1937-1938 wprowadzono nowe kwietniki na rondzie, a skwery przy wejściu do Parku Paderewskiego wzbogacono o ławki.

Po II wojnie światowej, w 1951 roku, zapadła decyzja o budowie kompleksu pracowni artystycznych, który miał charakter monumentalno-zdobniczy. W tych nowych gmachach miały się znaleźć, oprócz wspomnianych pracowni, także cztery sale wystawowe, magazyny, sklep Desy, sztukatornia i bar mleczny. Autorem projektu, który charakteryzował się kolumnadą, był Marek Leykam. Planowano wtedy stworzenie monumentalnej bramy wjazdowej w stylu socrealistycznym do przedwojennej dzielnicy willowej. Ostatecznie jednak tego projektu nie zrealizowano.

Rondo Waszyngtona zaczęło być zabudowywane dopiero w latach 60. XX wieku, tuż przed przekształceniem skrzyżowania w nowoczesny węzeł komunikacyjny. W 1962 roku zrealizowano wieżowiec według projektu Marka Leykama, a w latach 1960-1965 na dwóch ćwierciach ronda powstały niskie budynki mieszkalne z częścią handlową, zaprojektowane przez Tadeusza Zielińskiego. W 1967 roku rozpoczęto prace modernizacyjne związane z przebudową ronda – zmniejszono wyspę centralną, wybudowano lejkowate wloty, a także wprowadzono nową sygnalizację świetlną. Ostatecznie zaślepiono wylot ul. Jakubowskiej oraz zrealizowano przejście podziemne pod aleją Józefa Poniatowskiego, które oddano do użytku w 1969 roku. To posunięcie przyczyniło się do likwidacji połączenia z ul. Jakubowską.

W 1968 roku, w ramach kontynuacji prac modernizacyjnych, przesunięto pomnik Wdzięczności Żołnierzom Armii Radzieckiej dalej w głąb parku Skaryszewskiego, a mogiły, które się wówczas tam znajdowały, przeniesiono na cmentarz usytuowany przy ul. Żwirki i Wigury.

W chwili obecnej nowym obiektem, który zyskał popularność w sąsiedztwie Ronda Waszyngtona, jest Stadion Narodowy, który został otwarty w 2011 roku i stanął w miejscu dawnego Stadionu Dziesięciolecia, oddanego do użytku w 1955 roku. Oddanie nowego stadionu zbiegło się z przygotowaniami do Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej, kiedy to zmodernizowano także chodniki, nawierzchnię jezdni oraz torowisko tramwajowe.

Obiekty

W obrębie Ronda Jerzego Waszyngtona w Warszawie znajduje się wiele interesujących obiektów, które kształtują jego unikalny charakter. Wśród nich na szczególną uwagę zasługuje Stadion Narodowy, otwarty w latach 2008–2011, który został zaprojektowany z myślą o mistrzostwach Europy w piłce nożnej. Jego wysokość wynosząca 70 metrów z iglicą sięgającą około 113 metrów sprawia, że obiekt wyraźnie wyróżnia się na tle niskiej zabudowy okolicy. Warto dodać, że wcześniej w tym miejscu przez 18 lat znajdowało się targowisko zwane Jarmark Europa, które funkcjonowało na Stadionie Dziesięciolecia.

Kolejnym ważnym punktem jest Park Skaryszewski im. Ignacego Jana Paderewskiego, który powstał w latach 1905–1916 według koncepcji Franciszka Szaniora. W parku znajdują się liczne dzieła rzeźbiarskie, w tym również te z okresu przedwojennego. Obiekt jest chroniony i wpisany do rejestru zabytków.

Nie sposób również pominąć Wieżowca przy al. Waszyngtona 2B, który powstał w latach 1962–1963, a jego autorem jest Marek Leykam. Budynek ten był pionierskim wysokościowcem na prawobrzeżnej stronie stolicy, a jego całkowicie przeszklone ściany na południowej i północnej fasadzie budziły wówczas duże zainteresowanie. Niestety, zmiany klimatyczne spowodowały, że po przebudowie jego wygląd znacznie odbiega od pierwotnej koncepcji.

Z kolei budynki przy ul. Francuskiej 49 oraz al. Waszyngtona 2A to dwa bliźniacze obiekty, zrealizowane w latach 1960–1965 na podstawie projektu Tadeusza Zielińskiego. Ze względu na nieco podniesiony poziom w stosunku do chodników, sprawiają wrażenie bramy prowadzącej z Ronda Waszyngtona w stronę Saskiej Kępy. W jednym z tych budynków od 1963 roku znajdował się sklep Jubilera, który zdobiła mozaika stworzona przez Wandę Gosławską, jednak niestety została ona zniszczona na początku lat 90. XX wieku. Innym istotnym elementem jest wnętrze sklepu Cepelii, zaprojektowane przez Jana Kurzątkowskiego. Budynek przy ul. Francuskiej 49 należy do Spółdzielni Pracowników Kultury, a ten przy al. Waszyngtona 2A do Własnościowej Spółdzielni Wspólny Dach, gdzie znajduje się m.in. Galeria Milano.

Rzeźby

W okolicy Ronda Jerzego Waszyngtona można również podziwiać niezwykłe rzeźby. Przykładem jest Sztafeta, stworzona w 1955 roku przez Adama Romana, która przedstawia trzech biegaczy. Pomimo odnowienia w 2008 roku, rzeźba nie została odlana z brązu, mimo głosów artystycznych środowisk domagających się takiego działania.

Kolejnym ciekawym dziełem jest Popiersie Ignacego Jana Paderewskiego, autorstwa Stanisława Sikory, które jest usytuowane na wysokim postumencie. Rzeźba ta, będąca portretem polskiego premiera i kompozytora oraz patrona pobliskiego parku, została odsłonięta w 1988 roku przez Janinę oraz Zbigniewa Porczyńskich.

Ostatnim z wyróżniających się pomników jest Popiersie Jerzego Waszyngtona, które powstało z rąk rzeźbiarza Bronisława Koniuszego oraz architekta Bronisława Kubicy. Pomnik został odsłonięty w październiku 1989 roku podczas wizyty prezydenta George’a H.W. Busha, a jego granitowy cokół podkreśla doniosłość tego dzieła.

Publiczny transport zbiorowy

Rondo Waszyngtona pełni kluczową rolę w komunikacji miejskiej Warszawy, będąc centralnym punktem, przez który przechodzą liczne linie tramwajowe oraz autobusowe.

Historia rozwoju transportu tramwajowego w tej okolicy sięga 1925 roku, kiedy to po raz pierwszy uruchomiono trasę o rozstawie torów wynoszącym 1525 mm. Linia ta biegła od skrzyżowania Alej Jerozolimskich z ulicą Nowy Świat do ulicy Targowej. W początkowej fazie trasą tą kursowały linie 7 i 12, które wcześniej jeździły mostem Kierbedzia, a po kilku miesiącach dołączyły nowe linie 24 oraz linia okólna M.

W 1942 roku zrealizowano budowę kolejnej linii tramwajowej, która miała identyczny rozstaw torów i prowadziła aleją Waszyngtona w kierunku ronda Wiatraczna. Po zakończeniu II wojny światowej, w 1946 roku, rozstaw torów zmieniono na 1435 mm, co miało duże znaczenie dla całego systemu komunikacji w Warszawie.

W 1932 roku zainaugurowano pierwszą linię autobusową, która przebiegała przez teren obecnego ronda. Była to linia sezonowa, nieposiadająca stałego oznaczenia, która łączyła ulicę Nowy Świat z parkiem Skaryszewskim. Zaledwie trzy lata później, w 1935 roku, uruchomiono stałą linię autobusową oznaczoną jako S, która łączyła osiedla Saskiej Kępy z przystankiem tramwajowym na rondzie.

Plan rozbudowy warszawskiego metra przewiduje również ewentualną budowę stacji Waszyngtona, która ma być umiejscowiona pod rondem. Realizacja tej inwestycji jest częścią planowanej w przyszłości III linii metra, co z pewnością wpłynie na dalszy rozwój transportu publicznego w stolicy.

---

Oceń: Rondo Jerzego Waszyngtona w Warszawie

---