Bohdan Pniewski

---

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Bohdan Pniewski był pierwszym dzieckiem Wiktora Pniewskiego, który pełnił funkcję urzędnika bankowego, oraz jego żony Heleny z Kieszkowskich. Urodził się w rodzinie, która miała czworo dzieci. W latach 1905-1906 uczęszczał do szkoły przygotowawczej Karola Szulca, a później, od 1906 do 1914 roku, kontynuował edukację w Szkole Realnej im. Stanisława Staszica, prowadzonej przez Stowarzyszenie Techników. W trakcie nauki wstąpił do konspiracyjnej Drużyny Skautowej im. Zawiszy Czarnego, którą prowadził od 1915 do 1918 roku.

W 1914 roku podjął naukę na Wydziale Budowlanym Szkoły Mechaniczno-Technicznej Hipolita Wawelberga oraz Stanisława Rotwanda przy ulicy Mokotowskiej w Warszawie. Oprócz nauki odbywał również praktyki u architektów, takich jak Jan Heurich oraz Rudolf Świerczyński. W innych źródłach wspomniane są dodatkowo osoby, takie jak Karol Jankowski oraz Kazimierz Skórewicz. Pomimo swoich wysiłków, w 1915 roku nie został przyjęty na nowo otwarty Wydział Architektury Politechniki Warszawskiej.

W tym okresie Pniewski rozpoczął pracę jako grafik, której efektem były pierwsze sukcesy, takie jak dwie nagrody w konkursach graficznych w latach 1916 i 1917. Jego edukacja na Wydziale Architektury rozpoczęła się w 1917 roku, choć w trakcie kolejnych lat studiowanie przerywały różne wydarzenia, takie jak zamknięcie uczelni w latach 1918-1919 i kolejna przerwa w 1920 roku.

Okres międzywojenny

W listopadzie 1918 roku Bohdan Pniewski, będąc członkiem tzw. 5 kompanii POW, uczestniczył w rozbrajaniu żołnierzy niemieckich. Następnie, w 1920 roku, w trakcie wojny polsko-sowieckiej, jako żołnierz 1 pułku szwoleżerów, został ranny i odznaczony Krzyżem Walecznych. Po odbyciu leczenia i powrocie do zdrowia poślubił Jadwigę Elżbietę Dąbrowską 1 lutego 1922 roku. Ich córka, Barbara Elżbieta, przyszła na świat w 1923 roku.

Powrócił na studia w grudniu 1920 roku, które ukończył z wyróżnieniem 1 lutego 1923 roku, broniąc pracy dyplomowej pod kierunkiem prof. Czesława Przybylskiego na katedrze projektowania monumentalnego. Dodatkowo studiował rzeźbę u Tadeusza Breyera oraz Edwarda Wittiga. W trakcie studiów należał do korporacji akademickiej Welecja. Po ukończeniu nauki utrzymał się na uczelni i w 1946 roku objął stanowisko profesora na Politechnice, a w 1932 roku na Akademii Sztuk Pięknych.

W 1928 roku prezydent RP mianował go podporucznikiem w korpusie oficerów rezerwy. Karierę architektoniczną rozpoczął w nurcie funkcjonalizmu, projektując między innymi kolonię Słońce przy ul. Madalińskiego na Mokotowie oraz Strzechę Urzędniczą na Żoliborzu pod koniec lat 20. XX wieku. W 1928 roku zdobył I nagrodę za projekt ambasady w Sofii oraz zyskał popularność dzięki projektom budynków użyteczności publicznej, w tym Sądów Grodzkich na Lesznie w Warszawie (1935-1939).

Jednak wiele z projektów Pniewskiego zostało przerwanych z powodu wybuchu II wojny światowej, w tym Świątynia Opatrzności na Polu Mokotowskim, której konkursy wygrał w latach 1930 i 1931 oraz kompleks Polskiego Radia na Mokotowie. W czasie wojny hektary zniszczenia dotknęły również pałac Brühla, który został przez niego odrestaurowany dla Ministerstwa Spraw Zagranicznych, obejmując nowy pawilon z mieszkaniem Józefa Becka.

Okres wojenny i powojenny

Na początku II wojny światowej Pniewski musiał opuścić swoją willi znajdującą się przy al. Legionów 27. W trakcie konfliktu aktywnie uczestniczył w tajnym nauczaniu i brał udział w jurorowaniu tajnych konkursów, mających na celu odbudowę kraju.

Po zakończeniu wojny powrócił do pracy architektonicznej i akademickiej, tworząc projekty, które nawiązywały do stylistyki lat 30. XX wieku. Należały do nich między innymi budynki Ministerstwa Komunikacji przy ul. Chałubińskiego, pierwsze powojenne wysokościowce oraz budynki mieszkalne Narodowego Banku Polskiego. W 1948 roku zajął się realizacją kompleksu budynków sejmowych, które rozbudowywały przedwojenną salę posiedzeń.

Warto zwrócić uwagę na detale architektoniczne w tych projektach, które często były sprzeczne z ideologią realizmu socjalistycznego. W 1952 roku Pniewski stał się członkiem korespondentem PAN, a w 1958 roku członkiem rzeczywistym tego towarzystwa.

Jednak niektóre z jego późniejszych realizacji, jak budynki Polskiego Radia oraz Narodowego Banku Polskiego, nie spotkały się z aprobatą, co tłumaczyło się ciągłymi zmianami koncepcji i brakiem dbałości o detale. W 1949 roku został usunięty z Akademii Sztuk Pięknych, ale w 1957 roku wrócił do łask. W 1958 roku brał udział w pracach Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu.

W latach 1957-1962 powstał obok Narodowego Banku Polskiego wyjątkowy budynek, czyli Dom Chłopa. Ostatnim dziełem architekta była znaczna rozbudowa Teatru Wielkiego, gdzie powstała nowa elewacja budynku od strony dzisiejszego placu marszałka J. Piłsudskiego. Otwarcie ostatniego projektu Pniewskiego miało miejsce 20 listopada 1965 roku podczas premiery opery Straszny Dwór. Architekt zmarł 5 września 1965 roku i znalazł spoczynek na cmentarzu Powązkowskim, w Alei Zasłużonych.

Projekty

Bohdan Pniewski to znacząca postać w architekturze XX wieku, znana przede wszystkim z realizacji wielu projektów w stolicy Polski. Jego prace charakteryzują się unikalnym stylem oraz różnorodnością zastosowanych form, co przyczyniło się do wzbogacenia architektury Warszawy. Wiele z jego projektów przyczyniło się do kształtowania miejskiego krajobrazu tego miejsca.

Wśród najbardziej znanych zadań, które Pniewski zrealizował, można wymienić:

• rozplanowanie ekspozycji oraz bramę wjazdową Wystawy Sanitarno-Higienicznej w Warszawie (współpraca ze Stefanem Siennickim, 1927),
• willa Ołdakowskich, ul. Obrońców 2, (1928),
• budynek Poselstwa Polskiego w Sofii (1928),
• kolonia Spółdzielni Mieszkaniowej „Słońce”, ul. Madalińskiego 83/87, 89/95 (1929–1931),
• pawilon Domu Mody Bogusław Herse na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu (1929),
• pensjonat „Patria” w Krynicy-Zdroju (1932−1933),
• willa Zaleskich, ul. Rzymska 13 (1930–1931),
• kościół w Ostrówku k. Góry Kalwarii (1931–1932),
• domy jednorodzinne Spółdzielni Mieszkaniowej „Strzecha Urzędnicza”, ul. Niegolewskiego 10/22, ul. Kochowskiego 1/11 (1931),
• przebudowa pałacu Brühla w Warszawie (1933–1938),
• Kamienica Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej, ul. Tamka 5 (1934),
• projekty niezrealizowane, takie jak Bazylika Morska w Gdyni (1934),
• kamienica, ul. Smulikowskiego 5 (1934–1935),
• willa własna z pracownią, al. Na Skarpie 27 (1934–1935),
• willa Muszyńskiego i Urbanowicza, ul. Klonowa 6/8 (1935–1936),
• willa Luberta w Warce (po 1935),
• nowy pawilon Ministerstwa Spraw Zagranicznych, ul. Fredry, tzw. willa Becka (1936–1937),
• gmach Sądów Grodzkich (tzw. Sądy na Lesznie, 1935−1939),
• kamienica Franciszka Nowickiego, ul. Konopnickiej 5 (1936–1938),
• pawilon polski na Wystawie Światowej w Paryżu (1937, z zespołem m.in. z Stanisławem Brukalskim, Bohdanem Lachertem i Józefem Szanajcą),
• kamienica J. Niechaya i Cz. Pukińskiego, ul. Dynasy 8 (1937–1938),
• kolonia mieszkaniowa Towarzystwa Kredytowego Miejskiego/Spółdzielni Mieszkaniowej Pracowników NBP, ul. Boya-Żeleńskiego 4/6, ul. Polna 3 (1938–1939, 1946–1949),
• gmach Sądów Wojskowych przy placu Zwycięstwa (obecnie plac marszałka Józefa Piłsudskiego)/ul. Królewskiej 2 (1948–1949),
• gmach Narodowego Banku Polskiego w Warszawie (z zespołem, 1947−1955),
• nowy budynek Ministerstwa Komunikacji, ul. Chałubińskiego 4/6 (1948–1950),
• rozbudowa kompleksu budynków Sejmu (1948−1952),
• budynek mieszkalny pracowników Sejmu, ul. Górnośląska 24 (1949–1951),
• biurowiec Ministerstwa Obrony Narodowej, ul. Królewska 1/7 (1950),
• Szkoła Baletowa, ul. Moliera 4/6 (1952),
• budynek Polskiego Radia, al. Niepodległości 77/85 (1952–1957),
• odbudowa i rozbudowa Teatru Wielkiego w Warszawie (1953–1965),
• Dom Chłopa, plac Powstańców Warszawy 2, (1958–1961, z Małgorzatą Handzelewicz-Wacławek),
• Osiedle „Szosa Krakowska” na Ochocie (po 1964, z Leszkiem Kołaczem i Wacławem Parczewskim),
• gmach Archiwum Akt Nowych, ul. Hankiewicza 1 (1954–1956),
• szkice koncepcyjne budynku Teatru Żydowskiego w Warszawie (1964),
• Bazylika Trójcy Przenajświętszej i św. Anny w Prostyni (1946–1954).

Projekty niezrealizowane

• Świątynia Opatrzności Bożej (1929, 1938),
• budynek Polskiego Radia (1938),
• regulacja placu Piłsudskiego (1935),
• kamienica przy ul. Foksal 12 (1939),
• kościół w Mościcach.

Ordery i odznaczenia

Bohdan Pniewski był wyjątkową postacią, która zdobyła liczne odznaczenia i wyróżnienia w uznaniu za swoje osiągnięcia. Poniżej przedstawione są najważniejsze z nich:

• Krzyż Walecznych,
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 11 listopada 1936, 10 marca 1939),
• Złoty Wawrzyn Akademicki (4 listopada 1937),
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (14 stycznia 1955),
• Krzyż Komandorski Orderu Wazów (Szwecja, 1938).

Nagrody

Bohdan Pniewski został uhonorowany Nagrodą Państwową I stopnia za niezwykłe osiągnięcia w architekturze oraz doskonałość w dziedzinie wykonawstwa.

Otrzymał tę prestiżową nagrodę w 1952 roku za swoje wybitne projekty architektoniczne.

Upamiętnienie

Warto zwrócić uwagę, że w 2010 roku w Warszawie powstało rondo, które otrzymało imię Bohdana Pniewskiego. Znajduje się ono na skrzyżowaniu ulic Drawskiej, Szczęśliwickiej oraz Dickensa, w dzielnicy Ochota. To upamiętnienie pokazuje znaczenie postaci Bohdana Pniewskiego w historii miasta.

---

Oceń: Bohdan Pniewski

---