Teatr Wielki w Warszawie

---

Historia

Historia budynku, w którym obecnie mieści się Teatr Wielki w Warszawie, zaczyna się od kompleksu handlowego Marywil, istniejącego tu do lat 20. XIX wieku. W dniu 19 listopada 1823 roku, w miejscu gdzie niegdyś stała kaplica Marywilu, namiestnik Józef Zajączek wmurował kamień węgielny pod nowy teatr. Trwała budowa monumentalnego gmachu teatralnego w stylu klasycystycznym, zaprojektowanego dla zespołu Teatru Narodowego przez architekta Antonia Corazziego, z późniejszymi zmianami, które wprowadził Ludwik Kozubowski.

Podstawy budynku wmurowano 19 listopada 1825 roku, w dniu jubileuszu 60-lecia utworzenia Teatru Narodowego. W ceremonii wzięli udział ważni przedstawiciele państwa, w tym namiestnik Królestwa Polskiego, Józef Zajączek oraz minister skarbu, Franciszek Ksawery Drucki-Lubecki. Realizacja projektu finansowana była ze środków miejskich oraz rządowych.

Gmach składał się z korpusu głównego, który był przeznaczony na salę teatralną, oraz z dwóch bocznych skrzydeł. Lewe skrzydło to aneks Marywilu, znany jako Dom Jarmarczny, którego budowę w latach 1817–1821 zapoczątkował Piotr Aigner. Zachodnie skrzydło, w całości zaprojektowane przez Corazziego, mieściło Sale Redutowe. Po powstaniu listopadowym zdecydowano się na oszczędności w budowie, co skutkowało zmniejszeniem liczby miejsc dla widzów z 2000 do 1248, a także skasowaniem wielkiej loży królewskiej.

Pierwsza inauguracja nowego teatru miała miejsce 24 lutego 1833 roku, a w programie znalazły się opera „Cyrulik sewilski” autorstwa Gioacchina Rossiniego oraz balet „Zabawa tancerska” Karola Kurpińskiego. W 1843 roku zakończono prace nad Salami Redutowymi oraz foyer, a także zainstalowano nowe piece pod sceną. W listopadzie 1864 roku w teatrze wprowadzono oświetlenie gazowe.

Około 1840 roku, plac Marywilski, na którym zbudowano teatr, zaczęto nazywać placem Teatralnym. W 1862 roku miało miejsce nieudane zamach na nowego namiestnika Królestwa Polskiego, wielkiego księcia Konstantego, przeprowadzone przez Ludwika Jaroszyńskiego.

Teatr Wielki stał się częścią Warszawskich Teatrów Rządowych. W związku z przebudową w 1870 roku oraz czasowym zamknięciem obiektu, zbudowano drewniany Teatr Letni w Ogrodzie Saskim, gdzie odbywały się przedstawienia teatrów rządowych nawet po zakończeniu przebudowy.

Po pożarze Teatru Rozmaitości w 1883 roku zdecydowano o całkowitej przebudowie obiektu, co miało miejsce w latach 1890–1891. Wówczas wymieniono drewnianą konstrukcję na stalową, unowocześniono scenę, a także wprowadzono oświetlenie elektryczne wraz z własną elektrownią. Od końca XIX wieku gmach był wyposażony w centralne ogrzewanie.

W drugiej połowie XIX wieku przed gmachem utworzono dwa skwery, które w ok. 1900 roku ogrodzono żelazną balustradą. Na skwerach sadzono także drzewa, co jednak było niezgodne z zasadami architektonicznymi dotyczącymi budowli neoklasycznych. Często odbywały się tu ceremonie pogrzebowe znanych aktorów, a muzyka operowa towarzyszyła przemówieniom.

W 1936 roku przed prawym skrzydłem odsłonięto pomnik Wojciecha Bogusławskiego. Niestety, podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku gmach został zbombardowany, ocalała jedynie jego część, w tym fasada od strony placu Teatralnego i ul. Wierzbowej oraz lewe skrzydło.

Po wojnie zniszczenia obiektu szacowano na około 75%. Ocalała wschodnia część fasady oraz kolumnowa fasada frontowa. Po wojnie wiszące ruiny zabezpieczono, a w latach 1947–1949 rozpoczęto odbudowę skrzydła południowego dla Teatru Narodowego. Zostało ono udostępnione 22 lipca 1949 roku, a we wrześniu tego samego roku nadano mu nazwę „Państwowa Opera i Filharmonia w Warszawie” (do 1961 roku także „Państwowa Opera w Warszawie”). Dyrektorem został Zdzisław Górzyński.

Na początku 1950 roku, z inicjatywy ministra kultury i sztuki, uzyskano przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Teatr Wielki Opery i Baletu w Warszawie. Jego pierwszym dyrektorem był Arnold Szyfman. W lutym 1951 roku zorganizowano konkurs na odbudowę Teatru Wielkiego, której pierwsza nagroda przypadła projektowi Bohdana Pniewskiego. Projekt ten przeszedł kilka modyfikacji, a prace budowlane rozpoczęły się w 1953 roku.

Rada Ministrów zatwierdziła projekt w 1956 roku. Budowa wzbudziła sporo kontrowersji ze względu na powolne tempo prac oraz wysokie koszty. Problemem okazały się ograniczenia kredytowe, co wpływało na realizację planów. Zmiany ominęły fasady po stronie placu Teatralnego oraz ul. Wierzbowej, natomiast zupełnie nowy projekt obejmował elewację od strony placu Zwycięstwa (obecnie plac marsz. Józefa Piłsudskiego).

Zespół architektów zaprojektował również nowoczesne wnętrza teatru. Widownia w kształcie podkowy powstała tam, gdzie wcześniej było miejsce na scenę. Teatr zyskał jedną z największych scen operowych na świecie, o powierzchni 1150 m² i wysokości 35 m. W wyposażeniu znalazły się innowacyjne rozwiązania, takie jak scena obrotowa oraz wiele mostów świetlnych, a także plastikowa posadzka do tańca baletowego.

Uchwałą Rady Państwa z 18 kwietnia 1956 roku odznaczono artystów i pracowników Państwowej Opery w Warszawie. Uroczyste otwarcie obiektu miało miejsce 19 listopada 1965 roku, inaugurując działalność przedstawieniem „Straszny dwór” Stanisława Moniuszki. 17 stycznia 1965 roku przed gmachem odsłonięto nowy pomnik Wojciecha Bogusławskiego, a przed lewym skrzydłem stanął pomnik Stanisława Moniuszki.

W latach 50. XX wieku na ścianie gmachu, od strony ul. Wierzbowej, umieszczono tablicę Tchorka, upamiętniającą egzekucje cywilnej ludności Warszawy z sierpnia 1944 roku. Przed 1984 rokiem teatr uhonorowano Orderem Sztandaru Pracy I klasy.

9 marca 1985 roku w gmachu wybuchł pożar, który zniszczył część teatru zajmowaną przez Teatr Narodowy. 8 czerwca 1991 roku, w czasie czwartej pielgrzymki do Polski, w gmachu Teatru Wielkiego spotkał się z twórcami kultury Jan Paweł II. Po wojennej odbudowie w tympanonie zrekonstruowano rzeźbę „Popiersie Anakreonta” oraz trzy muzy, autorstwa Tomasza Accardiego. Dzięki staraniom ówczesnego dyrektora naczelnego teatru Waldemara Dąbrowskiego, w 2002 roku na fasadzie Teatru Wielkiego umieszczono wykonany z brązu zespół rzeźbiarski „Kwadryga Appolina”, autorstwa profesorów warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych Adama Myjaka i Antoniego Janusza Pastwy. Odsłonięcia dokonał Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski.

W 2016 roku przed gmachem, od strony ul. Moliera, odsłonięto rzeźbę „W hołdzie polskim artystom baletu”. Natomiast w 2017 roku na dachu teatru powstała pasieka.

Chronologia nazw

• Scena Muzyczno-Operowa (od 4 grudnia 1945 do 31 sierpnia 1948),
• Opera i Filharmonia (od 1 września 1948 do 30 czerwca 1951),
• Opera (od 1 lipca 1951 do 31 grudnia 1961),
• Teatr Wielki (od 1 stycznia 1962 do 30 kwietnia 1993),
• Teatr Wielki-Opera Narodowa (od 1 maja 1993 do 31 grudnia 1995),
• Teatr Narodowy (Scena Operowa) (od 1 stycznia 1996 do 14 kwietnia 1998),
• Teatr Wielki-Opera Narodowa (od 15 kwietnia 1998).

Sale

Teatr Wielki w Warszawie słynie z imponujących przestrzeni, które zaspokajają różnorodne potrzeby artystyczne i publiczność. Wśród nich wyróżniają się:

• widownia największej sali, Sali im. Stanisława Moniuszki, która pomieści 1905 miejsc,
• Sala Kameralna im. Emila Młynarskiego z 250 miejscami, dawniej sala prób, w której odbywają się zarówno przedstawienia kameralne, jak i show dla dzieci,
• sale Redutowe,

Dane techniczne teatru

Teatr Wielki w Warszawie to jedno z najważniejszych miejsc na mapie kulturalnej Polski. Posiada on wiele imponujących cech technicznych, które świadczą o jego wyjątkowości.

• kubatura wynosi około 500 tys. m³,
• powierzchnia zabudowy to blisko 2 ha,
• całkowita powierzchnia użytkowa sięga 90 tys. m²,
• wysokość wieży scenicznej to ma aż 48 m,
• długość elewacji frontowej teatru wynosi 169 m,
• powierzchnia głównej sceny wraz z proscenium to około 1150 m²,
• powierzchnia sceny z kieszeniami bocznymi oraz tylną sięga 2500 m²,
• rozmiar sceny to 36,5 m na 28 m,
• głębokość z proscenium sięga 57,6 m,
• wysokość do stropu technicznego wynosi 34,4 m,
• zagłębienie podscenia ma 12,3 m,
• szerokość otworu sceny to 17,4 m,
• wysokość otworu sceny sięga 9,8 m,
• wysokość zascenia wynosi 24,2 m,
• wysokość kieszeni bocznych to 10,5 m.

Dyrekcja

W Teatrze Wielkim w Warszawie poszczególne stanowiska w dyrekcji obejmują:

• dyrektor naczelny – Waldemar Dąbrowski,
• dyrektor artystyczny – Mariusz Treliński,
• dyrektor Polskiego Baletu Narodowego – Krzysztof Pastor.

---

Oceń: Teatr Wielki w Warszawie

---