Teatr Żydowski w Warszawie

---

Historia

Historia Teatru Żydowskiego w Warszawie sięga roku 1950, kiedy to doszło do połączenia dwóch znaczących instytucji teatralnych: Dolnośląskiego Teatru Żydowskiego z Wrocławia oraz Teatru Żydowskiego z Łodzi. Początkowo zespół występował zarówno we Wrocławiu, jak i w Łodzi, oraz gościnnie na różnych scenach w całym kraju. W 1955 roku teatr na stałe osiedlił się w Warszawie.

Instytucja ta nosi imię znakomitej żydowskiej aktorki Estery Rachel Kamińskiej oraz jej córki, Idy Kamińskiej, która była równie utalentowaną aktorką i reżyserką. Ida Kamińska kierowała teatrem do roku 1968, kiedy to po wydarzeniach marcowych zdecydowała się wraz z częścią zespołu opuścić Polskę. Mimo tych trudnych okoliczności, teatr przeżył polityczne zawieruchy i kontynuował działalność artystyczną.

W latach 1968–1969 na czoło organizacji stanął Juliusz Berger, a od 1970 do lipca 2014 roku jego dyrektorem był Szymon Szurmiej. Od 2014 roku funkcję tę pełni Gołda Tencer.

W repertuarze teatru znajdują się sztuki wystawiane w języku jidysz oraz polskim. Dla widzów uczestniczących w przedstawieniach w jidysz, teatr oferuje słuchawki z tłumaczeniem na język polski, co znacznie ułatwia odbiór przedstawień.

Dodatkowo, w Teatrze Żydowskim zrealizowano serial komediowy (sitcom) pod tytułem Miodowe lata, który był emitowany przez telewizję Polsat. Warto dodać, że od lipca 2012 roku w ramach tej instytucji działa także Centrum Kultury Jidysz.

Siedziba

Teatr Żydowski w Warszawie przez lata swojej działalności przeszedł liczne zmiany lokalizacyjne. Początkowo miał swoją siedzibę w budynku, który obecnie już nie istnieje, a który mieścił się przy ul. Królewskiej 13, w gmachu Instytutu Propagandy Sztuki.

W latach 1966–1967 zrealizowano projekt nowej siedziby, której twórcą był Władysław Jotkiewicz. Fascynujące szkice koncepcyjne stworzył Bohdan Pniewski w 1964 roku Bohdan Pniewski. Teatr przeniósł się do nowego obiektu w 1970 roku, inaugurując swoją obecność premierą sztuki Dzieje Tewji Mleczarza autorstwa Szolema Alejchema, zrealizowaną przez Chewela Buzgana w związku z jego pięćdziesięcioleciem kariery.

Widownia teatru, charakteryzująca się doskonałą akustyką i widocznością, miała pięćset siedemdziesiąt pięć miejsc, zaś sama scena mierzyła czternaście metrów głębokości, piętnaście metrów szerokości oraz dziesięć metrów wysokości. Właścicielem obiektu było Towarzystwo Społeczno-Kulturalne Żydów w Polsce, które otrzymało go od American Jewish Joint Distribution Committee.

W 2015 roku budynek teatr został sprzedany firmie Ghelamco, która zamierzała zbudować w tym miejscu nowoczesny biurowiec, a nową siedzibą teatru miał być obiekt z widownią na 350 miejsc. Z uwagi na zły stan techniczny, w maju 2016 roku powiatowy inspektor nadzoru budowlanego podjął decyzję o zamknięciu części budynku zajmowanej przez teatr. Choć decyzja ta została uchylona przez wojewódzkiego inspektora, budynek został ogrodzony przez Ghelamco, co wymusiło na Teatrze Żydowskim premierowanie swoich spektakli w innym miejscu, na placu Grzybowskim.

Po tym wydarzeniu teatr zajął nową lokalizację na ul. Senatorskiej 35, a niektóre spektakle odbywały się w budynku Klubu Dowództwa Garnizonu Warszawa przy al. Niepodległości 141a. Niestety, budynek przy placu Grzybowskim został zburzony w 2017 roku.

Początkowo nową siedzibą Teatru Żydowskiego miała być kamienica Wolanowskiego przy ul. Próżnej 14, gdzie przewidziano dobudowę sceny. W odpowiedzi na te plany, w 2018 roku Rada m.st. Warszawy przyznała na adaptację kamienicy znaczną kwotę 150 mln zł, która została pozostawiona w wieloletniej perspektywie finansowej. Niestety, okazało się, że proces adaptacji zabytkowej kamienicy na cele teatralne staje się zbyt skomplikowany. Obecnie nową siedzibą teatru stała się dawna siedziba Sceny na Woli im. Tadeusza Łomnickiego Teatru Dramatycznego m.st. Warszawy zlokalizowana przy ul. Kasprzaka 22.

Aktorzy

W historii Teatru Żydowskiego w Warszawie miało przyjemność występować wiele utalentowanych osobistości scenicznych, które pozostawiły niezatarte ślady w pamięci widzów. Oto niektórzy z wybitnych aktorów:

• Rywa Buzgan, Noemi Jungbach, Ida Kamińska, Ruth Kamińska, Estera Kowalska, Ruth Kowalska, Halina Lercher, Danuta Morel, Czesława Rajfer, Zofia Rajfer, Stefania Staszewska, Lena Szurmiej, Etel Szyc, Gołda Tencer.
• Juliusz Berger, Mieczysław Bram, Chewel Buzgan, Seweryn Dalecki, Izaak Dogim, Piotr Erlich, Leon Garbarski, Karol Latowicz, Herman Lercher, Marian Melman, Abraham Morewski, Henryk Rajfer, Jack Recknitz, Józef Retik, Samuel Rettig, Abraham Rozenbaum, Barbara Szeliga, Jan Szurmiej, Szymon Szurmiej, Michał Szwejlich, Zygmunt Turkow.

Te wyjątkowe osobowości przyczyniły się do bogatej historii tego miejsca, które stało się symbolem kultury i sztuki żydowskiej w Polsce.

---

Oceń: Teatr Żydowski w Warszawie

---