Ulica Foksal w Warszawie

Ulice i place

Ulica Foksal to miejsce o wyjątkowym znaczeniu w Warszawie. Znajduje się w malowniczym rejonie, znanym jako Śródmieście, które przyciąga turystów oraz mieszkańców swoją bogatą historią i architekturą.

To wyjątkowa ulica, pełna nie tylko urokliwych kamienic, ale także kawiarni, galerii sztuki i innych atrakcji, które sprawiają, że staje się ona częścią kulturalnego życia stolicy.

Nazwa

Obecna nazwa ulicy Foksal jest wyrazem adaptacji angielskiej nazwy Vauxhall, pochodzącej z Londynu. W Warszawie był to ogród spacerowy – przestrzeń publiczna założona w 1772 roku przez bankiera Fryderyka Kabryta, która przekształciła się w ulicę, noszącą szybko nazwę swojego pierwotnego ogrodu.

W niezwykle ważny dzień, 17 czerwca 1934 roku, nazwa ulicy została zmieniona na Pierackiego, aby oddać hołd ministrowi spraw wewnętrznych Bronisławowi Pierackiemu, tragicznie zmarłemu w zamachu ukraińskich nacjonalistów, którego miejsce zbrodni znajdowało się przed warszawskim Klubem Towarzyskim przy numerze 3.

W czasie okupacji niemieckiej ulica zyskała nowe nazwy; funkcjonowała jako Foksal w języku polskim oraz Foksalstrasse w wersji niemieckiej. Po wojnie, w latach 1946–1950, dla upamiętnienia młodzieżowych grup ochotników, które angażowały się w odgruzowywania sąsiedniego Nowego Światu, ulica nosiła nazwę Jugosłowiańskiej Brygady Pracy, co również potęgowało jej nieformalny przydomek – ulica Młodzieży Jugosłowiańskiej. To właśnie Jugosłowianie stanowili jedną z najbardziej aktywnych grup młodzieży zagranicznej w tej pracowitej akcji odbudowy zrujnowanej stolicy.

W 1951 roku, na skutek konfliktu między Kominformem a Jugosławią, ulica odzyskała swoją pierwotną nazwę Foksal, co znacząco wpłynęło na jej dalszą historię.

Historia

Tereny, na których obecnie znajduje się ulica Foksal, w XVIII wieku były w posiadaniu rodziny Czapskich. W tym okresie wznosiła się tu ich podmiejska rezydencja, która sąsiadowała z zabudowaniami jurydyki Bożydar-Kałęczyn. W roku 1746 Walenty A. Czapski zdecydował się sprzedać rezydencję Marii Annie Brühlowej, która ponownie zagospodarowała otaczający ją ogród.

Po śmierci Brühlowej, zainteresowanie posiadłością wykazał m.in. Ignacy Krasicki, jednak ostatecznym nabywcą został bankier Fryderyk Kabryt. W swoim przedsięwzięciu postanowił on nawiązać współpracę z Franciszkiem Ryxem, dworzaninem króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, który był znany z organizacji rozmaitych widowisk.

W 1776 roku ogrody na Foksalu stały się miejscem rozrywki dla zamożnych mieszkańców Warszawy, przyjmując nazwę „Vauxhall”, inspirowaną sławnym ogrodem w Londynie. Otwarcie tego miejsca miało miejsce 15 maja i oferowało różnorodne atrakcje; ogrody były czynne w czwartki oraz niedziele. W czterech pawilonach, które symbolizowały pory roku, dostępna była gastronomia, a także jedzenie serwowane w namiotach. Wstęp do ogrodu kosztował 4 złote, podczas gdy 8 złotych trzeba było zapłacić za dostęp do pawilonów, gdzie organizowane były przedstawienia teatralne, koncerty oraz popisy ekwilibrystów.

Wszystkie te wydarzenia były wzbogacone muzyką grana przez wybitną orkiestrę. Warto również wspomnieć, że 10 maja 1789 roku Jean-Pierre Blanchard odbył jeden z pierwszych balonowych lotów w Warszawie właśnie z tego miejsca. Kolejne loty balonowe miały miejsce na Foksalu, a jednym z pilotów był w 1806 roku Jordaki Kuparentko.

Pod koniec lat 70. XIX wieku Przeździeccy, nowi właściciele działek, postanowili przeprowadzić ich parcelację, co wpłynęło na kształt ulicy, która została przekształcona z ogrodowej alei. Ta forma przetrwała do dzisiejszych czasów. W latach 1875–1877 na końcu ulicy wzniesiono pałac Konstantego Zamoyskiego. W 1880 roku zburzono kamienicę, która zamykała aleję w kierunku Nowego Światu, co przyczyniło się do dalszej zabudowy ogrodu.

W latach 1939–1940 przy ulicy Foksal 17 funkcjonowała kawiarnia Café Bodo. W trakcie powstania warszawskiego obszar ten stał się strefą II linii obrony Powiśla; tutaj powstańcy wycofywali się do centrum miasta, a barykada była umiejscowiona na wysokości domu numer 11. W budynku pod numerami Foksal 3/5 znajdował się szpital powstańczy.

Wojna niemal w całości oszczędziła ulicę i jej zabudowę, z wyjątkiem budynku pod numerami 12 i 14, które zostały całkowicie zbombardowane. W okresie PRL w budynku numer 10 zlokalizowane było Centrum Radzieckiej Nauki i Kultury. W roku 2016 tylko dwie kamienice, 13 i 15, pozostawały niewyremontowane z uwagi na toczący się proces związany z ich własnością. W trakcie remontu budynków nr 13 i 15, którymi zarządza firma Ghelamco, odkryto elementy bogatego wystroju wnętrz, co znacząco wpłynęło na decyzję o optymalizacji ich stanu. Inwestor planuje także rekonstrukcję neobarokowej fasady kamienicy nr 13.

Ważniejsze obiekty

W obrębie warszawskiej ulicy Foksal można znaleźć wiele interesujących obiektów, które przyciągają uwagę turystów oraz mieszkańców. Oto lista najważniejszych z nich:

Te obiekty nie tylko mają znaczenie historyczne, ale także stanowią ważny element kulturalnego krajobrazu Warszawy, przyciągając artystów oraz osoby poszukujące inspiracji.

Przypisy

  1. Jerzy S. Majewski, Tomasz Urzykowski, Klatka schodowa pełna amorów, Gazeta Stołeczna, 01.10.2008 r.
  2. Ilustrowany przewodnik po Warszawie wraz z treściwym opisem okolic miasta (wydanie I na podstawie wydania z 1893 roku). Warszawa: Wydawnictwo Ciekawe Miejsca.net, 2012, s. 41. ISBN 978-83-928349-8-4.
  3. Anna Strzeżek: Od konsumpcji do konspiracji, czyli warszawskie lokale gastronomiczne 1939–1944. Warszawa: Wydawnictwo TRIO, 2012, s. 217. ISBN 978-83-7436-306-8.
  4. Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie kalendarz ilustrowany 1959”, s. 33, 1958.
  5. Danuta Zawierucha. Kronika wydarzeń w Warszawie. 1 IV–30 VI 1978. „Kronika Warszawy”. 4/36, s. 176, 1978.
  6. Stanisław Komornicki: Na barykadach Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964, s. 244.
  7. Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 145. ISBN 978-83-62189-08-3.
  8. Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 49. ISBN 978-83-07-03239-9.
  9. Jarosław Osowski: Warszawa i jej ulice. O pochodzeniu nazw. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”, 2003, s. 98. ISBN 83-86156-12-0.
  10. Jan Górski: Warszawa w latach 1944–1949. Odbudowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1988, s. 114. ISBN 83-01-05901-X.
  11. Franciszek Galiński: Gawędy o Warszawie. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, 1939, s. 135, 310.
  12. Franciszek Galiński: Gawędy o Warszawie. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Biblioteka Polska”, 1939, s. 311.
  13. Vauxhall Gardens 1661-1859 – The delight of all persons of reputation and taste. [dostęp 09.11.2009 r.]
  14. Vauxhall. [dostęp 09.11.2009 r.]

Oceń: Ulica Foksal w Warszawie

★★★★★
Średnia ocena:4.57 Liczba ocen:6