Willa Pniewskiego w Warszawie

---

Historia

Budynek usytuowany jest na skarpie wiślanej, w pięknym otoczeniu parku im. marsz. Rydza-Śmigłego. Początkowo obiekt pełnił funkcję pawilonu loży masońskiej, który został zbudowany w latach 1779−1781 pod okiem architekta Szymona Bogumiła Zuga. Nieruchomość przeszła w ręce Bohdana Pniewskiego, gdyż nabył ją od rodziny Branickich.

W latach 1934−1935 przeprowadzono gruntowną przebudowę, której autorem był sam właściciel, przekształcając pawilon w dom mieszkalny. Pniewski wpisał nową strukturę w istniejący zespół, wykończając ją surowym, nieociosanym kamieniem oraz dodając nieregularne okna. W najwyższej kondygnacji, która mieści pomieszczenia gospodarcze, znalazła się również służbówka, a całość zakończył majestatyczny dach. Na dolnym poziomie architekt umieścił swoją pracownię, a w przestrzeniach wnętrz szczególną uwagę przyciągają m.in. tradycyjne misy zdobiące sufit w bibliotece oraz nisza jednego pokoju z wmurowanymi huculskimi kaflami. Obiekt został wyposażony w windę.

W 1944 roku, podczas powstania warszawskiego, w rejonie Sejmu oraz Powiśla, miały miejsce intensywne walki, a willa Pniewskiego stawała się miejscem strategicznych manewrów. Pośród trwających zmagań, w połowie września, na terenie jej obejścia kilku powstańców odniosło rany. 12 września jeden z żołnierzy, będący członkiem obsługi Piata, z jej okien prowadził ostrzał czołgów niemieckich zbliżających się w stronę Sejmu.

W czasie II wojny światowej rodzina Pniewskiego musiała opuścić swoją willę. Architekt powrócił do jej zarządzania po zakończeniu działań wojennych, będąc jej właścicielem aż do śmierci w 1965 roku. W tym samym roku obiekt został wpisany do rejestru zabytków, co podkreśla jego wartość historyczną.

W 1966 roku nieruchomość przeszła w ręce Polskiej Akademii Nauk (PAN) od spadkobierców Bohdana Pniewskiego, z myślą o wykorzystaniu jej na cele muzealne. Po przejęciu willi, na marmurowych podłogach oraz parapetach klatki schodowej odkryto zakrzepnięte ślady krwi, które wniknęły w kamień posadzki. Wcześniejsze przypuszczenia o pochodzeniu tych śladów jako krwi powstańca warszawskiego znaleziono potwierdzenie w 1978 roku dzięki badaniom przeprowadzonym przez ekspertów z Instytutu Kryminalistyki i Kryminologii Akademii Spraw Wewnętrznych. W dniu 21 kwietnia 1980 roku, na klatce schodowej, z inicjatywy PAN umieszczono tablicę z napisem: Utrwalone w marmurze ślady krwi przelanej przez nieznanego Powstańca Warszawy w 1944 roku. Jako wyraz szacunku dla pamięci tych wydarzeń, w 2004 roku, z okazji 60. rocznicy powstania warszawskiego, te znamienne ślady zostały przykryte szklaną taflą, aby je chronić.

Napis

Na frontowej fasadzie budynku umieszczony jest intrygujący napis, który brzmi:

SCANDIVSDD AR FXTAMRC+. Prawdopodobnie oznacza on, że:

Pnący się przebudował świątynię masonów i zamieszkał w niej.

---

Oceń: Willa Pniewskiego w Warszawie

---