Cmentarz Powązkowski w Warszawie

---

Historia

Cmentarz Powązkowski, założony 4 listopada 1790 roku, w dniu św. Karola Boromeusza, to miejsce o bogatej historii, którego tereny podarowane były przez rodzinę Szymanowskich. Oficjalne poświęcenie nekropolii miało miejsce 20 maja 1792 roku w obecności króla. Początkowo wykorzystywał obszar wynoszący zaledwie 2,6 ha.

Rok 1792 przyniósł zakończenie budowy kościoła św. Karola Boromeusza, którego fundacja była zasługą warszawskiego duchowieństwa, a projekt stworzył Dominik Merlini. Przed poświęceniem cmentarza wzniesiono tutaj także tzw. katakumby.

W 1812 roku cmentarz został po raz pierwszy powiększony, a grunty do rozbudowy podarowała rodzina Korwin-Szymanowskich. Kolejne powiększenia miały miejsce w 1820 roku, kiedy grunty nabyte od Jakuba Łaszczyńskiego umożliwiły powstanie obecnych kwater 27 i 34. Kolejnym etapem rozwoju nekropolii było poszerzenie w 1830 roku, które objęło grunty zakupione od rodziny Łaszczyńskich, obejmujące kwatery od nr 28 do 30 włącznie, a także 32 oraz I-IV.

W 1837 roku nekropolia zdobyła dodatkowe 13 hektarów, rozciągających się wzdłuż obecnej ulicy Tatarskiej oraz aż do Ostroroga. W obrębie tych terenów zlokalizowane są obecnie kwatery od 47/48 do 63, jak również od 71 do 104, a także wybrane kwatery 83 do 123 oraz 105-112, 113 do 115. Rok 1841, z kolei, przyniósł kolejne powiększenie, gdy wykupiono parcele z majątku Ciszewskich, na których znajdują się kwatery 162-176.

Rozbudowa w 1844 roku umożliwiła utworzenie nowych kwater od H do M oraz 43, 44, a także 177-Q. Po regulacji drogi przez wojsko w 1845 cmentarz został ponownie poszerzony o sektory kwater 64-68 oraz N-U. W latach 1851-1852 uzyskano nowe tereny, nabywając je od Józefy Graffowej oraz Marianny Ścisłowskiej. Kolejne powiększenia w latach 1864, 1865 oraz 1871 były efektem działań Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego, które zakończyły się wywłaszczeniem, co miało istotny wpływ na układ cmentarza.

Dzięki tym licznym poszerzeniom, nekropolia zyskała ostatecznie powierzchnię wynoszącą 43 hektary do lat późniejszych. Po zniwelowaniu wału Lubomirskiego w 1875 roku oraz utworzeniu ulicy Okopowej, w 1887 roku cmentarz został włączony w granice administracyjne Warszawy.

W tragicznym wrześniu 1939 roku uszkodzonych zostało 29 kwater, z czego niektóre groby zostały wyburzone przez zarząd cmentarza. W 1942 roku kolejne szkody wyrządziły naloty radzieckie, a podczas okupacji niemieckiej na jego terenie osiedliły się podziemne składy broni, które wpłynęły na dalszy los nekropolii. W czasie powstania warszawskiego Niemcy użyli na terenie cmentarza czołgów.

Do 1970 roku trwały prace nad odbudową katakumb, które na skutek zniszczeń wojennych oraz braku dokumentacji nie mogły zostać w pełni przywrócone. W katakumbach urządzono mauzoleum, w którym złożono prochy ofiar obozów koncentracyjnych. W 1974 roku dzięki inicjatywie Jerzego Waldorffa utworzono Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami. Po jego śmierci w 1999 roku, komitet przyjął jego imię i rozpoczął program corocznych kwest, by zapewnić fundusze na remonty nagrobków i rzeźb.

W 2012 roku zniszczeniu uległ ceglany mur, oddzielający Stare Powązki od cmentarza żydowskiego, co skutkowało uszkodzeniem około 70 nagrobków. W lipcu 2014 roku cmentarz był częścią zespołu zabytkowych nekropolii na Powązkach, która oficjalnie została uznana za pomnik historii.

W 2019 roku na cmentarzu znajdowało się około 70 tysięcy nagrobków, które są świadectwem bogatej historii i kulturowego dziedzictwa tego miejsca.

Pochowani

Na terenie cmentarza Powązkowskiego, który znajduje się w Warszawie, spoczywa około 1 miliona ludzi, wśród których wielu to osoby wybitne i zasłużone.

W tym ogromnym gronie znajdują się żołnierze powstań narodowych, których działania miały miejsce od insurekcji kościuszkowskiej, aż po tragiczne wydarzenia podczas powstania warszawskiego, a także działacze niepodległościowi, którzy przyczynili się do walki o wolność Polski.

Oprócz nich, cmentarz ten jest miejscem spoczynku wielu znanych pisarzy, poetów, uczonych, artystów, myślicieli, lekarzy, prawników, polityków, a także sportowców i duchownych.

Niektórzy z nich zostali uhonorowani miejscem w Alei Zasłużonych, która została założona w 1925 roku.

---

Oceń: Cmentarz Powązkowski w Warszawie

---