Jan Fryderyk Heurich

---

Życiorys

Jan Fryderyk Heurich przyszedł na świat w rodzinie o artystycznych tradycjach. Jego ojciec, Jan, był znanym architektem, a dziadek wyróżniał się talentem jako artysta rzemieślnik. Jego matka, Bronisława z Lilpopów, była siostrą Edwarda Lilpopa, cenionego budowniczego warszawskiego. W 1889 roku Heurich ukończył Szkołę Realną Wojciecha Górskiego w Warszawie, a następnie kontynuował naukę na Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. W 1896 roku osiągnął stopień artysty architekta, co pozwoliło mu na podróżowanie po Europie, gdzie dzięki stypendium mogł zwiedzać Anglię, Niemcy, Włochy, Francję oraz północną Afrykę. Po tych doświadczeniach Heurich powrócił do kraju w 1899 roku, decydując się na stałe osiedlenie w Warszawie.

Działalność społeczna

W okresie między 1900 a 1918 rokiem, Heurich aktywnie uczestniczył w życiu kulturalnym, będąc członkiem komitetu oraz Zarządu Muzeum Rzemiosła i Sztuki Stosowanej. W strategiczny sposób przyczynił się do powstania Warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych w 1904 roku. Przez długie lata należał również do Komitetu Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, a także zasiadał w radzie Muzeum Narodowego. W Warszawie stanął na czele Koła Architektów, a w latach 1907–1918 pełnił funkcję członka redakcji czasopisma „Przegląd Techniczny”.

Architekt

Heurich zdobył renomę jako architekt, realizując przede wszystkim zamówienia klientów z kręgów ziemiańsko-arystokratycznych. W 1900 roku zaprojektował wnętrza gotyckiego kościoła w Krakinowie na Żmudzi, a od 1902 roku dostawał zlecenia na przebudowę wielu dworów i pałaców, w tym w Dłużewie, Milejowie, Chylynie, Chowicach, Koźminku i Luzynie. Jego projekty często inspirowały się architekturą wiejską oraz sztuką zakopiańską. Do jego realizacji należy budowa willi w Konstancinie oraz w Milanówku, a także wiele kamienic w Warszawie, w tym dom Raczyńskich na placu Małachowskiego. Opracował projekty elewacji dla Biblioteki Publicznej przy ulicy Koszykowej i gmachu Towarzystwa Higienicznego przy ulicy Karowej. Niestety, jego marzeniem, jakim było Muzeum Narodowe, pozostało niezrealizowane na skutek jego przedwczesnej śmierci.

Kariera naukowa

W latach 1900–1905 Heurich wykładał w Szkole Technicznej Edwarda Świecimskiego oraz Szkole Technicznej Wawelberga i Rotwanda. Później, w latach 1906–1907, pracował jako wykładowca w ramach Kursów Politechnicznych na Wydziale Technicznym w Warszawie. Na kolejnych etapach kariery, pracował w sekcji Technicznej Towarzystwa Kursów Naukowych, gdzie pełnił rolę członka od 1908 do 1916 roku. Heurich był także jednym z tłumaczy i redaktorów podręcznika Technik, który ukazywał się w latach 1905–1908. W 1922 roku dołączył do komitetu budowy gmachów szkolnych, powołanego przez magistrat Warszawy, a w 1924 roku objął przewodnictwo Rady Artystycznej przy magistracie.

Kariera polityczna

W odpowiedzi na działania wielkiego księcia Mikołaja Mikołajewicza Romanowa z 14 sierpnia 1914 roku, Heurich podpisał telegram dziękczynny, w którym wskazywał na solidarność pomiędzy Polakami a Rosjanami w walce przeciwko wspólnemu wrogowi. Po wycofaniu się władz rosyjskich, Heurich dołączył do Komitetu Obywatelskiego miasta Warszawy i przewodniczył sekcji budowlanej, współorganizując Wydział Architektury na Politechnice Warszawskiej. W 1915 roku wciągnięto go do prezydium sekcji budownictwa magistratu, a do roku 1916 pełnił funkcję przewodniczącego Wydziału Budowlanego w Radzie Głównej Opiekuńczej. Zasiadał także w Radzie Miejskiej, a w 1917 roku objął stanowisko dyrektora Komisji Odbudowy Kraju. W Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego prowadził Referat Sztuki oraz Departament Sztuki, gdzie chronił zabytki i inicjował różne działania, w tym powołanie Referatu Zabytków Artystycznych Przeszłości i Muzeów w lutym 1918 roku.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w nowym Ministerstwie Sztuki i Kultury, utworzonym 5 grudnia 1918 roku, kierował sekcją sztuk plastycznych w randze podsekretarza stanu. W styczniu 1920 roku podpisał rozporządzenie dotyczące podziału obszaru byłego zaboru rosyjskiego na okręgi konserwatorskie. Po odejściu ministra Zenona Przesmyckiego, Heurich nadzorował pracę ministerstwa od grudnia 1919 do czerwca 1920 roku. Pełniąc kierowniczą rolę w MSiK, dążył do reorganizacji ministerstwa, co spotkało się z oporem ze strony artystów i polityków. Po krótkim okresie pracy odszedł z ministerstwa 11 lipca 1921 roku.

Zmarł 11 grudnia 1925 roku i spoczął na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (al. E/1/1). W 2022 roku Fundacja Dziedzictwa Kulturowego, dzięki wsparciu finansowemu Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, odnowiła jego nagrobek.

Małżeństwo i dzieci

Heurich był żonaty z Marią z d. Bobrowską, z którą doczekał się dwóch synów oraz dwóch córek, w tym Marii Manteufflowej.

Prace

Jan Fryderyk Heurich był uznawanym architektem, który stworzył wiele projektów gmachów użyteczności publicznej w Warszawie. Jego prace obejmują między innymi:

• projekt kamienicy Krasińskich zlokalizowanej przy placu Małachowskiego,
• znany jako Dom Pod Orłami Bank Towarzystw Spółdzielczych,
• budynek Towarzystwa Higienicznego przy ulicy Karowej,
• Bibliotekę Publiczną m.st. Warszawy,
• przebudowę Banku Handlowego przy ulicy Traugutta 7/9.

Poza stolicą, Heurich również zaprojektował szereg istotnych budowli, takich jak:

• pałac Ossolińskich w Rudce,
• przebudowany dwór wiejski dla Marii z Mielęckich i jej męża, przemysłowca Tadeusza Hantkego, z lat 1906-1907 w Koźminku,
• odbudowany po pożarze dworzec kolejowy w Skierniewicach, zaprojektowany w stylu gotyku angielskiego (1914),
• pałac Potockich w Złotym Potoku, stworzony wspólnie z Zygmuntem Hendlem,
• dwór w Dłużewie, nawiązujący do architektury klasycystycznej z przełomu XVIII i XIX wieku. Projekt ten zdobył uznanie podczas wystawy „Dwór polski” w 1904 w Salonie Krywulta w Warszawie, a Jan Heurich otrzymał wyróżnienie. W opinii wielu krytyków sztuki dwór w Dłużewie zapoczątkował styl polski w architekturze siedzib ziemiańskich w zaborze rosyjskim,
• kaplicę w pałacu w Kozłówce,
• most w Lublinie na Bystrzycy, który łączy ulicę Zamojską z 1-go Maja, wzorując się na paryskim moście St. Severin,
• willę „Podlasianka” w Konstancinie przy ul. Żeromskiego 13, która obecnie pełni funkcję rezydencji ambasadora Rosji.

---

Oceń: Jan Fryderyk Heurich

---