Aleja Jana Chrystiana Szucha w Warszawie


Aleja Jana Chrystiana Szucha to jedna z kluczowych ulic zlokalizowanych w śródmieściu Warszawy, śródmieściu stolicy Polski, która rozciąga się od placu Unii Lubelskiej aż do placu Na Rozdrożu. Ta reprezentacyjna arteria nie tylko łączy różne punkty w mieście, ale również symbolizuje dziedzictwo architektoniczne regionu.

Nazwa alei jest hołdem dla Jana Chrystiana Szucha, znakomitego architekta, który miał duży wpływ na projektowanie warszawskich założeń krajobrazowych i ogrodów królewskich, szczególnie za czasów panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. Dzięki jego pracy, Warszawa uzyskała niepowtarzalny charakter i estetykę.

Historia

Aleja Jana Chrystiana Szucha, jedna z bardziej znanych ulic stolicy, ma swoją długą historię, która sięga ok. 1773 roku. Jest ona częściąOsi Stanisławowskiej, a już po 1780 roku, na zbiegu z ulicą Marszałkowską, zbudowano folwark królewski, który później przeszedł w ręce Jana Chrystiana Szucha. Dopiero od 1877 roku zaczęła być używana jej obecna nazwa, co z pewnością miało wpływ na jej dalszy rozwój.

W miarę jak rosła liczba rosyjskich żołnierzy w Warszawie, od połowy XIX wieku aleja zaczęła być otaczana budynkami użyteczności wojskowej. W okolicach 1870 roku wzniesiono tam drewniane baraki, które z czasem zastąpione zostały murowanymi budynkami Litewskiego Pułku Lejbgwardii. To właśnie od tego pułku wytyczona ulica otrzymała swoją nazwę. W 1900 roku, na końcu alei, w pobliżu Alej Ujazdowskich, zbudowano kompleks budynków Korpusu Kadetów imienia A. Suworowa.

Odcinek ulicy pobliskiej placu Unii Lubelskiej został z kolei zabudowany okazałymi domami i pałacykami. W 1922 roku na krótko nadano ulicy nazwę Batorego, jednak ta zmiana się nie przyjęła. Można również zauważyć, że około 1930 roku aleja została wyasfaltowana, co znacznie ułatwiło poruszanie się po niej.

W tragicznych okolicznościach września 1939 roku, ulica stała się miejscem powstania prowizorycznego cmentarza, a groby kosztowały władze niemieckie już w listopadzie tego samego roku. Po kapitulacji Warszawy w 1939, monumentalne gmachy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz Najwyższej Izby Kontroli zostały zaadaptowane przez Gestapo i inne niemieckie instytucje. 1 grudnia 1941 roku, ze względu na okupację, zmieniono nazwę ulicy na Strasse der Polizei. Stali mieszkańcy tego okresu byli ogólnie Niemcami, a więc sytuacja całkowicie się zmieniła.

6 maja 1944 roku, ulica była miejscem nieudanego zamachu na Waltera Stamma, dokonanym przez oddział specjalny Kedywu Komendy Głównej AK „Pegaz”. W trakcie powstania warszawskiego, 1 sierpnia 1944 roku, powstańcy zaatakowali z dwóch stron, jednak napotkali opór i musieli się wycofać, tracąc 13 zabitych. Na samym końcu alei, powstańcy z 2. kompanii „Cegielskiego” z VII Zgrupowania „Ruczaj“ trafili budynek kasyna garnizonowego, który ostatecznie został opanowany, ale później, po wyczerpaniu amunicji, znaleźli się w obliczu śmierci.

Od 17 stycznia 1946 roku aż do kwietnia 1992 roku, aleja nosiła nazwę al. 1 Armii Wojska Polskiego. W 1968 roku, w związku z budową Trasy Łazienkowskiej, rozebrano jedyny zachowany budynek kasyna wojskowego. W 2012 roku Rada m.st. Warszawy postanowiła zmienić nazwę alei z alei Szucha na aleję Jana Chrystiana Szucha. Natomiast w 2013 roku po wschodniej stronie ulicy stworzono ścieżkę rowerową, co stanowi nowy krok w kierunku modernizacji tej historycznej alei.

Ważniejsze obiekty

Ulica prezentuje niemal nienaruszoną zabudowę, będąc doskonałym przykładem zespołu luksusowych realizacji architektonicznych, które pochodzą z różnych epok. W szczególności warto wyróżnić następujące obiekty:

  • nr 2/4 – reprezentacyjna wielkomiejska kamienica w stylu art déco, która powstała w latach 1929–1930 na podstawie projektu Adolfa Inatowicza-Łubiańskiego. Jej fasada zdobią dwie pseudowieże, a uskoki ostatniego piętra tworzą stylowe tarasy. W latach 1946–1955 miejsce to pełniło funkcję ambasady Związku Radzieckiego, a później do 1990 ambasady Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Do 2019 roku znajdowało się tu Rządowe Centrum Legislacji.
  • nr 3 – kamienica wzniesiona w latach 1905–1910, reprezentująca wczesny modernizm, ma również elementy dekoracyjne w stylu secesyjnym.
  • nr 5 – pałacyk Milicera, zbudowany w 1885 roku, przeszedł późniejsze przekształcenia w stylu neobaroku. Był miejscem spotkań warszawskiej masonerii, a w latach 1945–1992 pełnił rolę budynku Ambasady ZSRR, a od 1992 do 2006 Ambasady Litwy.
  • nr 6 – pałacyk Dowgiałły, zbudowany w 1925 roku według pomysłu Jana Bagieńskiego. Obiekt ten podążał za typem miejskiego pałacu, naśladując neorenesansowe wzory z XIX wieku. Fasada wzbogacona rzeźbiarskimi detalami, prawdopodobnie stworzonymi przez Edmunda Bartłomiejczyka, wyróżnia się kolumnadą w wielkim porządku.
  • nr 7 – kamienica funkcjonalistyczna, zaprojektowana przez Edwarda Zachariasza Ebera w 1937 roku. Jej fasada pokryta jest piaskowcem, a portal w bramie wykonano z czarnego bazaltu. W przeszłości siedziba Przedstawicielstwa Handlowego ZSRR, później ambasady Ukrainy.
  • nr 9 – budynek Lecznicy Chirurgiczno-Ginekologicznej doktora Tomasza Ignacego Solmana, zbudowany w latach 1893–1894 w stylu neogotyckim według wizji Stefana Szyllera. Uznawany za obiekt nowoczesny na czas swojej budowy, przeszedł wiele zmian w latach 1977 oraz 1984–1990, kiedy to częściowo go wyburzono i przebudowano.
  • nr 11 – dom mieszkalny z 1934 roku zaprojektowany przez Zygmunta Plater-Zyberka, pełen odniesień do stylu międzynarodowego oraz neoekspresjonizmu, z elementami stylizacji okrętowej. Południowa fasada bogata jest w wykusze, loggie i okna w dużych formatach.
  • nr 12 – pałacyk Nuncjatury Stolicy Apostolskiej z 1912 roku, zbudowany według projektu A. Daniszewskiego lub Edwarda Ebera. W wyniku rozbudowy z 1948 roku został wzbogacony o dodatkowe pomieszczenia, które powstały w miejscu wcześniej istniejącego Automobilklubu Polskiego pod numerem 10.
  • nr 12a – kasyno oficerskie w Korpusie Kadetów im. A. Suworowa, wzniesione w 1900 roku. Budynek został zniszczony w 1939, a jego odbudowa miała miejsce w latach 1946–1949 z wieloma zmianami. Od 1995 roku jest siedzibą Trybunału Konstytucyjnego.
  • nr 16 – kamienica Spółdzielni Mieszkaniowej „Proporzec”, powstała w latach 1934−1937 autorstwa Edgara Aleksandra Norwertha, stanowiąca przykład luksusowego funkcjonalizmu lat 30. Wejściowe drzwi nawiązują do ornamentyki inspirowanej sztuką japońską i Franka Lloyda Wrighta. Budynek był nazywany „domem generalskim”, a w jego wnętrzach mieszkali między innymi Bogusław Miedziński i Walery Sławek, który popełnił tam samobójstwo w 1939 roku. Po wojnie miejsce to zajmowali wysocy urzędnicy Gestapo, a następnie funkcjonariusze władzy ludowej, w tym Marian Rybicki oraz Stefan Kisielewski, który także był mieszkańcem tego budynku. Na obiekcie znajdują się tablice upamiętniające akcję Stamm oraz Walerego Sławka.
  • nr 17/19 – pałacyk generałowej Marii Agapijew z 1895 roku, to miejska willa z przedogródkiem w stylu neorenesansowym.
  • nr 19 – nowoczesny, dwuczęściowy biurowiec Szucha Premium Offices, z ogrodem oraz pałacykiem Marii Agapijew, który teraz funkcjonuje jako miejsce o charakterze restauracyjno-klubowym. Budynek ten jest aktualnie siedzibą Ambasady Słowenii oraz Przedstawicielstwa Flandrii.
  • nr 21 – biurowiec Articom, będący własnością Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
  • nr 23gmach Najwyższej Izby Kontroli, z leżącym na jego terenie budynkiem, który został zbudowany w 1935 roku według planów Tadeusza Leśniewskiego, w partnerstwie z Stefanem Colonna-Walewskim. Ta architektura reprezentuje typ zmodernizowanego klasycyzmu, łączącego elementy strukturalizmu. Fasada budynku pokryta czerwonym piaskowcem z Wąchocka, zaś detale i wnętrza w stylu art déco. Od 1939 do 1945 roku pełnił rolę siedziby Ordnungspolizei, a po wojnie stał się siedzibą Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
  • nr 25gmach Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, wybudowany w latach 1925−1930 według projektu Zdzisława Mączeńskiego, który jest znakomitą realizacją prestiżowej architektury bliskiej wzorom zakorzenionym w hitlerowskich Włoszech i Niemczech lat 30. Budowla zachowała oryginalny wystrój rzeźbiarski w stylu art déco z 1928 roku, stworzony przez Wojciecha Jastrzębowskiego. W obiekcie na portyku kolumnowym można dostrzec silnie zgeometryzowane godło Polski w stylu art déco. W przeszłości, w tej samej lokalizacji, mieściła się siedziba hitlerowskiej policji bezpieczeństwa (niem. Sicherheitspolizei, Sipo) oraz Dienst Sicherheit, a w podziemiach znajdowało się więzienie Gestapo. Po wojnie obiekt stał się siedzibą Ministerstwa Edukacji Narodowej (aktualnie Ministerstwa Edukacji i Nauki). W 1952 roku, aby upamiętnić tysiące osób, które były tam przetrzymywane, torturowane oraz zabijane, w piwnicach powstało muzeum – Mauzoleum Walki i Męczeństwa.
  • Głaz – pomnik, który został ustawiony w 1974 roku, w miejscu gdzie niegdyś stał budynek kasyna garnizonowego (nr 29, obecnie skwer pomiędzy aleją Szucha a Trasą Łazienkowską), upamiętnia zamach przeprowadzony przez Polskich Socjalistów 19 maja 1942 roku.

Przypisy

  1. Kontakt | Flanders in Poland [online], flandersinpoland.be [dostęp 22.04.2024 r.]
  2. Upamiętnienie 80. rocznicy śmierci Walerego Sławka. [w:] Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych [on-line]. kombatanci.gov.pl, 04.04.2019 r. [dostęp 29.06.2021 r.]
  3. Dariusz Bartoszewicz: Nagroda Architektoniczna Prezydenta m.st. Warszawy. IV edycja. Katalog pokonkursowy. Warszawa: Urząd m.st. Warszawy, 2018, s. 16.
  4. Remont al. Szucha. Eleganckie chodniki i droga rowerowa. warszawa.wyborcza.pl, 18.09.2021 r. [dostęp 01.07.2021 r.]
  5. Uchwała Nr XLVI/1259/2012 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 08.11.2012 r. [w:] Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego [on-line]. mazowieckie.pl, 21.11.2012 r.
  6. Witold Żarnowski: Raczej zginąć, niż zdradzić sprawę. Areszt śledczy gestapo w al. Szucha 25. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej i Muzeum Niepodległości, 2014, s. 25.
  7. Krzysztof Komorowski (red.): Warszawa walczy 1939–1945. Leksykon. Warszawa: Fundacja Polska Walczy i Wydawnictwo Bellona, 2015, s. 762.
  8. Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1918–1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2006, s. 60.
  9. Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1918–1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2006, s. 49.
  10. Izabella Maliszewska, Stanisław Maliszewski: Śródmieście Południowe. Warszawskie Termopile 1944. Fundacja „Wystawa Warszawa walczy 1939–1945”, 2001, s. 109.
  11. Józef Sigalin: Trasa. O projektowaniu i budowie Trasy Mostowej Łazienkowskiej w Warszawie. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1976, s. 69.
  12. Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 363.
  13. Aleksander Gieysztor, Janusz Durko: Warszawa. Jej dzieje i kultura. Warszawa: Arkady, 1980, s. 335.
  14. Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 24.
  15. Stanisław Ciepłowski: Napisy pamiątkowe w Warszawie XVII-XX w.. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 31.
  16. Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 157.
  17. Piotr Stachiewicz: „Parasol”. Dzieje oddziału do zadań specjalnych Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej. Warszawa: Instytut Wydawniczy „Pax”, 1984, s. 368.
  18. Tomasz Strzembosz: Akcje zbrojne podziemnej Warszawy 1939–1944. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1983, s. 461–462.
  19. Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 130.
  20. Jerzy Kasprzycki: Korzenie miasta. Tom I. Śródmieście Południowe. Warszawa: Wydawnictwo VEDA, 2004, s. 254.

Oceń: Aleja Jana Chrystiana Szucha w Warszawie

Średnia ocena:4.7 Liczba ocen:7