Aleja 3 Maja w Warszawie

---

Historia

Droga prowadząca od Solca do Nowego Światu została zbudowana w latach 1823–1824. Charakteryzowała się tym, że przebiegała w wykopie, pomiędzy czterema rzędami drzew, prowadzącym do portu nad Wisłą. Wzdłuż trasy istniały liczne nadbrzeżne składy drzewne oraz dzielnica przemysłowa znajdująca się na południowym Powiślu. Nowo powstała ulica została początkowo nazwana Nową Drogą Jerozolimską, a potocznie nazywana była Drogą Steinkellera, od nazwiska zmarłego właściciela młyna parowego Towarzystwa Wyrobów Zbożowych, który rozpoczął działalność w latach 1826–1827, a obok powstało kilka innych zakładów przemysłowych. Około roku 1838 ulica została przedłużona o około 170 metrów w kierunku nabrzeża.

W 1845 roku, linie torów kolejki przecięły ulicę, łącząc fabrykę wagonów z portem. W połowie XIX wieku, zakłady przemysłowe usytuowane przy Nowej Drodze zostały przejęte przez Bank Polski, a następnie nabyte przez Jana Gotliba Blocha, znanego warszawskiego bankiera, który przekształcił je w koszary. Kolejnym ważnym momentem było przeprowadzenie głębokich prac wodociągowych na odcinku obecnej alei 3 Maja w okolicach roku 1900. W latach 1904–1913 na owej ulicy powstał 700-metrowy wiadukt mostu Poniatowskiego, co przyczyniło się do zasypania wcześniejszego wykopu.

W dniu 3 maja 1916 roku, w obchodach 125. rocznicy uchwalenia Konstytucji, władze Warszawy postanowiły, że przedłużenie Alej Jerozolimskich od Nowego Światu do mostu Poniatowskiego będzie nazwane Aleją 3 Maja. Nazwa ta obejmowała zarówno wiadukt prowadzący na most, jak i jezdnie rozmieszczone wzdłuż niego. W okresie międzywojennym budowano tu wiele domów spółdzielczych.

W czasie okupacji niemieckiej, ulica zyskała nowe nazwy: polską – Dworcowa oraz niemiecką – Bahnhofstrasse, a później – Ostlandstrasse. Z fragmentu ulicy od Nowego Światu do wiaduktu mostu, 27 listopada 1946 roku, przemianowano na Al. Generała Władysława Sikorskiego. W roku 1946, wzdłuż ulicy, zamontowano tory tramwajowe oraz zbudowano pod wiaduktem mostu Poniatowskiego prowizoryczną zajezdnię tramwajową „Solec”. Zajezdnia ta, otwarta wspólnie z odbudowanym mostem 22 lipca 1946 roku, funkcjonowała do przełomu lutego i marca 1961 roku. Oprócz tego, stworzono również tor odstawczy dla kilku wagonów. Przy zajezdni zrealizowano unikalny w Warszawie kraniec tramwajowy w formie torów układanych w kształt trójkąta.

Od 22 czerwca 1949 roku, nazwę alei 3 Maja ograniczono do odcinka od ulicy Smolnej aż do linii Wisły. W latach 90-tych zamknięto wjazd od strony Wisłostrady. W wyniku prac remontowych przeprowadzonych w 2005 roku, przedwojenny bruk ustąpił miejsca asfaltowi, z wyjątkiem fragmentu historycznego bruku z torami tramwajowymi, który zachowano przed budynkiem nr 5.

Zabudowa

Dom przy alei 3 Maja 2

Budynek ten, który jest warty szczególnej uwagi, powstał w latach 1923–1931 w wyniku prac architektonicznych Wincentego Oczykowskiego, przy wsparciu Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej „Domy Spółdzielcze”. Można w nim dostrzec wiele zachowanych oraz odtworzonych detali oryginalnego wykończenia, w tym funkcjonalne windy. Warto zauważyć, że w ciągu jego historii mieszkały tu osobistości znane społeczeństwu. Między innymi, w jego progach gościł Stanisław Dubois, a także Maria Wittek oraz Zbigniew Religa.

Dom przy alei 3 Maja 5

Wzniesiony w 1931 roku, obiekt ten został zaprojektowany dla Spółdzielni Mieszkaniowej „3-ego Maja” przez Wacława Wekera, znanego warszawskiego architekta, który był również członkiem tej spółdzielni. Dzięki temu budynek zachował wiele elementów pierwotnego wystroju, takich jak luksusowe schody z lastriko czy metalowa balustrada z drewnianym uchwytem. Winda, która wciąż działa, zachwyca kryształowymi lustrami oraz skórzaną ławeczką. W archiwum spółdzielni można odkryć oryginalny projekt tej kamienicy.

Podczas II wojny światowej, budynek ten został zajęty przez niemieckich lokatorów. W czasie powstania warszawskiego jedna z klatek schodowych została zniszczona w wyniku wybuchu bomby, jednak pozostałe części budynku przetrwały, umożliwiając powrót mieszkańców po wojnie. W latach 1934–1944 w tym domu mieszkała także znana aktorka Mieczysława Ćwiklińska. W lipcu 2011 roku, ten obiekt został wpisany do rejestru zabytków, co w pełni oddaje jego wartość historyczną.

Inne obiekty

Na alei 3 Maja można także znaleźć inne ciekawe budynki, takie jak:

• al. 3 Maja 5a, 7b, 12 – obiekty Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej „Powiśle”,
• al. 3 Maja 7 – kamienica stworzona przez Wolfa Mazelmana w latach 1931−1932, według projektu Józefa Steinberga,
• w odcinku między ulicami Solec a Kruczkowskiego znajduje się Centrum Handlowe „Arkada”, zlokalizowane pod wiaduktem mostu Poniatowskiego (adres: ul. Solec 81b),
• na rogu ulicy Kruczkowskiego ulokowany jest Nordic Park, nowoczesny biurowiec z 2000 roku o powierzchni przekraczającej 18 tysięcy m² (adres: Kruczkowskiego 8),
• w pobliżu Skarpy warszawskiej, na rogu ulicy Kruczkowskiego, zlokalizowany jest przystanek kolei średnicowejWarszawa Powiśle, który został zbudowany w 1962 roku (adres: Kruczkowskiego 3b).

Miejsca pamięci

Na filarze wiaduktu mostu Poniatowskiego, znajdującym się przy Wybrzeżu Kościuszkowskim, umieszczona została tablica pamiątkowaTchorka. Została ona dedykowana ofiarom brutalnych niemieckich zbrodni, które miały miejsce podczas powstania warszawskiego.

Komunikacja miejska

Obecnie Aleja 3 Maja w Warszawie nie jest obsługiwana przez żadne linie komunikacji miejskiej. Warto jednak przypomnieć, że do 1960 roku funkcjonowały tu tramwaje linii 9, które dojeżdżały z placu Trzech Krzyży. Trasa tramwaju prowadziła przez ulice: Książecą, Ludną oraz Solec.

W kulturze

Aleja 3 Maja w Warszawie odgrywa ważną rolę w polskiej kinematografii, będąc tłem dla wielu znanych filmów i seriali. W tym malowniczym miejscu powstały m.in. sceny do:

• kryminalnych telewizyjnych produkcji, takich jak Kobra,
• serialu Ekstradycja 3, w którym kluczowym miejscem było mieszkanie Beaty przy al. 3 Maja 7/51, gdzie na Halskiego obserwował Sumar (odcinki 7. i 8.),
• komedii Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz z Stanisława Barei z 1978 roku,
• produkcji filmowej Zamach stanu,
• filmu Żołnierze wolności, w którym uwiecznione zostały dramatyczne sceny z powstania warszawskiego,
• filmu …Gdziekolwiek jesteś panie prezydencie…,
• oraz filmu Haracz szarego dnia, zawierającego emocjonującą scenę egzekucji,
• a także współczesnego obrazu Bogowie z 2014 roku.

To właśnie dzięki tym produkcjom Aleja 3 Maja stała się rozpoznawalnym miejscem w polskim świecie filmowym.

---

Oceń: Aleja 3 Maja w Warszawie

---