Jan Józef Lipski

---

Życiorys

II wojna światowa

W czerwcu 1939 roku, Jan Józef Lipski zakończył naukę w Szkole Powszechnej nr 13, mieszczącej się w Warszawie przy ul. Raszyńskiej 22a, a następnie z sukcesem złożył egzaminy do Gimnazjum im. Stanisława Staszica. Wówczas żył z rodzicami przy ul. Filtrowej 69. Już przed wybuchem wojny, jako aktywny młody człowiek, był zaangażowany w Związek Harcerstwa Polskiego. Po rozpoczęciu okupacji, Lipski uczęszczał na tajne komplety w Gimnazjum i Liceum im. Stanisława Staszica. Od roku 1942 przynależał do Szarych Szeregów, ściśle związanych z działalnością Hufca Mokotów, w drużynie pod dowództwem Andrzeja Makulskiego, pseudonim Mały Jędrek.

W tym trudnym czasie jego rodzina zabezpieczała życie grupy osób pochodzenia żydowskiego: Olę Zweibaum, Zofię Lewinówną, Rachelę Kohan oraz Władysława Kohana. Ostatecznie, po roku spędzonym na ukrywaniu, ostrzeżeni przez sąsiada o możliwym najściu Niemców, Lipscy przenieśli ukrywających się do Milanówka. Zofia Celińska, siostra Jana, została później odznaczona medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w roku 2001.

Jan, zaangażowany w działania małego sabotażu w ramach akcji Wawer, w lutym 1943 roku dołączył do II plutonu 1 kompanii batalionu Baszta Armii Krajowej, przyjmując pseudonim Grabie, nawiązujący do szlacheckiego herbu rodziny. W jego plutonie walczyli tacy towarzysze jak Adam Stanowski oraz Jerzy Kłoczowski, który później został dowódcą plutonu. Jan, w stopniu starszego strzelca, brał aktywny udział w powstaniu warszawskim, szczególnie na Mokotowie, gdzie z mieszkania przy ul. Odyńca 23a wyruszył do walki. Jego oddział zaatakował tzw. Basy, budynek Szkoły Rękodzielnej, broniący się przez oddział SS składający się z około 300–400 żołnierzy.

W dniu 6 sierpnia, Jan aktywnie uczestniczył w odpieraniu ataku czołgu na ul. Stachiewicza. Również z nocy 24 na 25 września brał udział w natarciu na Królikarnię. 25 września, podczas walki w rejonie Szpitala Sióstr Elżbietanek przy ul. Goszczyńskiego, odniósł poważną ranę ręki, co później przyczyniło się do jego trwałego inwalidztwa. Za wykazane bohaterstwo w trakcie zmagań wojennych został uhonorowany Krzyżem Walecznych. Po upadku Mokotowa próbował przedostać się kanałami do Śródmieścia. Ostatecznie, wraz z grupą powstańców, wyszedł z kanałów na ul. Belgijskiej, gdzie padł w niewolę. Udało mu się uciec z transportu do obozu w Pruszkowie, a po tym doświadczeniu przebywał w szpitalu w Łowiczu, a następnie wrócił do rodzinnego Wyszogrodu.

Działalność w latach 40. i 50.

Po zakończeniu II wojny światowej, we wrześniu 1945 roku, Jan Józef Lipski powrócił do Warszawy, by odnaleźć swoje miejsce w nowej rzeczywistości. W 1946 roku, kończąc okres nauki, zdał maturę w żeńskim Liceum im. Juliusza Słowackiego w Warszawie, a następnie zdecydował się na podjęcie studiów na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. Już w roku 1948 współzałożył Klub Neopickwickistów, który służył samokształceniu i refleksji. Jego pierwsze artykuły, obejmujące notki oraz recenzje, zagościły w takich publikacjach jak „Nowiny Literackie”, „Odrodzenie” oraz „Twórczość”.

Niemożliwe było jednak całkowite uwolnienie się od cieniów przeszłości, a jako weteran AK Jan Józef podlegał kontroli ze strony funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa w kolejnych latach: 1948, 1951 oraz 1955. W trakcie swoich studiów pracował również zawodowo. W latach 1946–1949 pełnił funkcję bibliotekarza w II Miejskim Gimnazjum Mechanicznym, następnie w latach 1949–1950 był redaktorem „Słownika wyrazów bliskoznacznych”, wydawanego przez Czytelnik. Równocześnie, w latach 1950–1952, pracował przy Słowniku pojęć teoretycznoliterackich w Instytucie Badań Literackich.

Wraz z takimi osobami jak Czesław Czapów, Stanisław Manturzewski oraz Adam Podgórecki, Jan uczestniczył w tajnej inicjatywie, rozwijającej niezależną myśl socjalistyczną. Niestety w 1953 roku, po zatrzymaniu Jerzego Prokopiuka, a następnie przesłuchania 27 uczestników, także Lipski znalazł się na czołowej liście. To wydarzenie doprowadziło do zamknięcia całej inicjatywy, której przyszłość była w gruzach.

Rok 1953 przyniósł Janowi uzyskanie magisterium dzięki pracy pt. Ekspresjonizm w twórczości Tadeusza Micińskiego. W 1952 roku rozpoczął karierę w Państwowym Instytucie Wydawniczym, gdzie początkowo był redaktorem, a od roku 1955 pełnił funkcję kierownika Redakcji Klasyków Literatury Polskiej Okresu po 1863 Roku. Jan rozpoczął również prace nad pierwszym powojennym wydaniem Ferdydurke Witolda Gombrowicza w 1957 roku, oraz nad dziełami Witkacego, które sukcesywnie ujrzały światło dzienne.

W ostatnich miesiącach 1955 roku przystąpił do Klubu Krzywego Koła z legitymacją nr 65. Na przełomie 1955 i 1956 rozpoczął współpracę z tygodnikiem „Po prostu”, a w krótkim czasie został członkiem redakcji pisma, gdzie przez około pół roku pełnił funkcję kierownika działu kulturalnego (choć jego nazwisko nie pojawiało się w stopce redakcyjnej). W tym czasie m.in. w artykule „Wybory w perspektywie demokracji socjalistycznej”, napisanym wspólnie z Jerzym Płudowskim, postulował demokratyzację procesu wyborczego, jednak jego propozycje nie spotkały się z aprobatą władz PRL.

Działalność w latach 60.

Od roku 1960 do 1961 Lipski był kierownikiem działu kulturalnego pisma „Gromada – Rolnik Polski”, a w 1960 roku przyjął członkostwo w Związku Literatów Polskich. Od 1 czerwca 1961 roku pracował w Instytucie Badań Literackich, gdzie wydawał dzieła Benedykta Chmielowskiego, Gabrieli Zapolskiej i Jana Kasprowicza. Jan miał umiejętność zjednywania sobie środowisk warszawskiej inteligencji – organizowane przez niego urodziny doczekały się wzmianki w satyrze Janusza Szpotańskiego, noszącej tytuł Cisi i gęgacze, czyli bal u prezydenta (gdzie prezydentem był sam Lipski).

Wykorzystując te znajomości, działał na rzecz wsparcia osób represjonowanych za działalność opozycyjną, angażując do tego działania ludzi kultury, aby wywrzeć presję na opinię publiczną. W trakcie procesu Anny Szarzyńskiej-Rewskiej, sądzonej za współpracę z „Kulturą” paryską, zaprosił na rozprawę m.in. Tadeusza Kotarbińskiego, Władysława Tatarkiewicza oraz Jana Parandowskiego.

Z inicjatywy Jana Wolskiego oraz Stefana Zbrożyny, 19 lutego 1961 roku został członkiem wolnomularskiej loży Kopernik, pełniąc funkcję przewodniczącego (tzw. Czcigodnego) w latach 1962-1981 oraz 1986-1988. Organizował również podpisanie Listu 34, otwartego protestu intelektualistów wobec ograniczeń w przydziale papieru na druk książek i czasopism oraz zaostrzenia cenzury prasowej, co prowadziło do konsekwencji w postaci przeszukania jego domu i dochodzenia w marcu 1964 roku.

Działalność w latach 70.

Na początku 1974 roku, w wyniku wniosków złożonych przez Jana Olszewskiego, Jan Józef Lipski zaangażował się w działania w kierunku ułaskawienia opozycjonistów skazanych w procesie organizacji Ruch, obok takich postaci jak Zbigniew Herbert, Edward Lipiński, Władysław Bartoszewski, Antoni Słonimski oraz Maria Ossowska. Dalsze działania przyniosły w grudniu 1975 roku wystąpienie z inicjatywą Listu 59 – protestu intelektualistów przeciwko zmianom w Konstytucji PRL, wskazującego kierowniczą rolę PZPR i wieczysty sojusz z ZSRR.

Jan Józef Lipski był także pomocny w organizacji wsparcia dla robotników represjonowanych w wyniku wydarzeń czerwca 1976 roku. W kolejnych miesiącach, jako współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników, Jan brał odpowiedzialność za organizację pomocy finansowej dla represjonowanych oraz obserwował procesy sądowe robotników z Ursusa. Wspólnie z Piotrem Naimskim, wyraził swoje niezadowolenie z niektórych decyzji, stwierdzając:

…my dwaj, Antek [Antoni Macierewicz] i ja, powiedzieliśmy Janowi Józefowi [Lipskiemu] i [Jackowi] Kuroniowi, że już podjęliśmy decyzję o ogłoszeniu powstania Komitetu Obrony Robotników we trójkę z [Wojciechem] Onyszkiewiczem i że przyszliśmy ich o tym powiadomić. Na to Jan Józef – pamiętam to jak dzisiaj – spojrzał nas i mówi: to jest głupie wariactwo, ale zrobię to razem z wami. Na co Kuroń: no to nie ma wyjścia, ja się też podpisuję. Wtedy Jan Józef powiedział, że dysponuje podpisem prof. [Edwarda] Lipińskiego, który po nieudanym spotkaniu u siebie wyjechał do Stanów, zostawiając Janowi Józefowi upoważnienie do działania w swoim imieniu. Zatem było nas pięciu, bo w tym momencie powiedzieliśmy, że wycofujemy Onyszkiewicza, zgodnie z zasadą, że ktoś musi zostać dla zachowania kontynuacji działań praktycznych.

Dzięki tym działaniom, Lipski angażował się w organizację pomocy dla represjonowanych robotników z Radomia i Ursusa, pełniąc także rolę nieformalnego skarbnika Komitetu Obrony Robotników. 19 maja 1977 roku został aresztowany w grupie jedenastu członków KOR. Opozycyjny głos Jana przedstawił już wcześniej, w maju 1977 roku, a gdy nawiązał kontakt z Kurt Waldheimem, prosząc o interwencję w obronie więzionych, wydarzenia te przyczyniły się do jego późniejszych losów.

Działalność w latach 1980–1987

Z kolei we wrześniu 1980 roku Jan Józef Lipski przystąpił do Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. W 1981 roku opublikował kontrowersyjną książkę-esej Dwie ojczyzny – dwa patriotyzmy. Uwagi o megalomanii i ksenofobii narodowej Polaków, która spotkała się z dużym zainteresowaniem i była szeroko dyskutowana. Jako przedstawiciel „Solidarności” uczestniczył w pracach nad ustawą o cenzurze w Sejmie PRL, pełniąc funkcję przewodniczącego związkowej delegacji do rozmów z rządem.

Ważny moment stanowiły także I Walne Zebranie Delegatów NSZZ „Solidarność” Regionu Mazowsze, które miało miejsce w czerwcu 1981 roku, w wyniku czego Jan został wybrany do zarządu Regionu. Uczestniczył również w I Krajowym Zjeździe Delegatów w Gdańsku, gdzie brał aktywny udział w kreacji deklaracji programowej dotyczącej udziału kultury narodowej. W listopadzie 1981 roku nawiązał współpracę z Klubami Rzeczpospolitej Samorządnej, jednak wprowadzenie stanu wojennego przyniosło nowe wyzwania.

Po ogłoszeniu stanu wojennego, Lipski w dniu 14 grudnia 1981 roku udał się do Zakładów Mechanicznych Ursus w celu wsparcia strajkujących. Po rychłym spacyfikowaniu jego protestu, został aresztowany i umieszczony w szpitalu więziennym ze względu na problemy zdrowotne. Po badaniach lekarskich, w styczniu 1982 roku, jego sprawa została uchylona, a z końcem miesiąca mógł opuścić szpital, pozostał jednak pod monitoringiem SB w szpitalu w Aninie.

Później Lipski wrócił do kraju, a podczas rehabilitacji w Londynie napisał monografię poświęconą Komitetowi Obrony Robotników, która następnie została wydana przez wydawnictwo Aneks. 15 września 1982 roku powrócił do Polski, a w post scriptum wspomnianej monografii napisał:

Jutro autor tej książki wraca z Londynu do Warszawy. Junta generała Jaruzelskiego zapowiedziała proces KOR-u. Chcę mieć zaszczyt znalezienia się na ławie oskarżonych z przyjaciółmi, których towarzyszem walki o lepszą Polskę byłem przez te kilka lat. Chcę wziąć udział w ostatnim rozdziale historii KOR-u, tak jak uczestniczyłem we wszystkich innych po kolei, od początku.

Następnego dnia po powrocie Janowi nie udało się uniknąć aresztowania, a następnie trafił do szpitala więziennego. Choć planowano proces liderów KOR-u, w 1984 roku Lipski objęty został amnestią, co umożliwiło mu dalszą działalność podziemną i współprace z różnymi organizacjami niepodległościowymi.

Działalność w PPS i w Senacie

W listopadzie 1987 roku Lipski stał się jednym z inicjatorów powołania Polskiej Partii Socjalistycznej, obejmując funkcję przewodniczącego Rady Naczelnej. Z czasem, w wyniku napięć ze stroną radykalną (w tym z Piotrem Ikonowiczem, Józefem Piniorem oraz Władysławem Goldfingerem-Kunickim), w lutym 1988 roku podjął decyzję o ustąpieniu ze stanowiska. W czerwcu tegoż roku rozpoczął tworzenie osobnych struktur w PPS, dążąc do większej samodzielności.

W marcu 1989 roku, na zamkniętym zjeździe PPS wybrano Jana Józefa Lipskiego na przewodniczącego jej Rady Naczelnej. Jako członek Komitetu Obywatelskiego przy Lechu Wałęsie brał udział w intensywnych pracach nad przygotowaniami do demokratycznych wyborów w czerwcu 1989 roku, do których wyznaczono go jako kandydata z województwa radomskiego. Pomimo kontrowersji, Jan z przekonaniem dążył do udziału kandydatury PPS w tych wyborach. 19 kwietnia 1989 roku uzyskał dużą liczbę głosów w „prawyborach”, a po kilku tygodniach, 18 czerwca 1989 roku, w drugim głosowaniu, już po kampaniach, został ostatecznie wybrany na senatora.

Pozostając w służbie publicznej, Jan Józef Lipski z dbałością podchodził do spraw dotyczących interpolacji praw człowieka oraz wolności słowa. Niestety, z powodu problemów zdrowotnych, nie zdołał złożyć ślubowania w inauguracyjnym posiedzeniu Senatu, jednak uczynił to później, na Zgromadzeniu Narodowym 19 lipca 1989 roku. Jako członek Obywatelskiego Klubu Parlamentarnego, pełnił m.in. funkcje w Komisji Kultury oraz Komisji Praw Człowieka i Praworządności.

W październiku 1990 roku, podczas XXV Kongresu Polskiej Partii Socjalistycznej, Jan został przewodniczącym Rady Naczelnej zjednoczonej organizacji, pozostając na tym stanowisku aż do swojej śmierci. W wyniku przedwczesnej straty życia, został pochowany na Starych Powązkach w Warszawie (kwatera 86–6–4).

Życie prywatne

Jan Józef Lipski był potomkiem Romana Lipskiego, inżyniera mechanika, który pełnił funkcję nauczyciela oraz dyrektora w mechanicznych szkołach zawodowych. Jego matką była Aniela, z domu Kobla. Dnia 3 września 1951 roku, zawarł związek małżeński z Marią Stabrowską, polonistką, co stanowiło istotny moment w jego życiu osobistym.

W rodzinie Lipskich na świat przyszło dwoje dzieci. 1 stycznia 1953 roku urodził się ich syn, Jan Tomasz, który zyskał uznanie jako socjolog oraz publicysta. Natomiast 10 listopada 1955 roku powitali na świecie córkę, Agnieszkę, która została psychologiem. Warto zaznaczyć, że Jan Józef Lipski miał rodzeństwo, w tym Marii Dmochowskiej oraz Zofii Celińskiej.

W relacjach rodzinnych Lipskiego można także dostrzec obecność jego siostrzeńców, w tym Piotra Dmochowskiego-Lipskiego oraz Andrzeja Celińskiego. Dodatkowo był teściem Wojciecha Onyszkiewicza, co wskazuje na silne więzi rodzinne, które odgrywały znaczącą rolę w jego życiu.

Odznaczenia i wyróżnienia

Jan Józef Lipski został odznaczony Krzyżem Walecznych za swoje działania podczas powstania. Wniosek o to odznaczenie złożył dowódca drużyny, Janusz Bielski, w październiku 1957 roku. W dokumentacji tego wniosku zawarto istotne uzasadnienie: podkreślono jego całokształt działalności oraz odwagę, jaką wykazał się w walkach na ul. Goszczyńskiego, które miały miejsce 25 września. Warto podkreślić, że Lipski trwał na posterunku w szopie, dostarczającej minimalnej osłony, mimo intensywnego ostrzału, co zakończyło się dla niego raną. Nie można zapomnieć o jego aktywnym udziale w patrolach.

Lista wszystkich odznaczonych została zatwierdzona w 1957 roku przez podpułkownika Stanisława Kamińskiego Daniela i przesłana do Londynu w celu weryfikacji. Z kolei 8 grudnia 1969 roku Lipski otrzymał Krzyż Armii Krajowej, a 12 grudnia tego samego roku został po raz czwarty odznaczony Medalem Wojska. W 1976 roku wyróżniono go Nagrodą Fundacji Jurzykowskiego. Natomiast w 1984 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa na Université de Paris X.

Jego osiągnięcia nie zostały zapomniane także po śmierci. W 1991 roku Lipski został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski przez prezydenta Lecha Wałęsę. W 2006 roku kolejne pośmiertne wyróżnienie przypadło mu od prezydenta Lecha Kaczyńskiego, a było to Order Orła Białego.

Upamiętnienie

W 1995 roku z inicjatywy stowarzyszenia Otwarta Rzeczpospolita rozpoczęto organizację Konkursu Prac Magisterskich imienia Jana Józefa Lipskiego. To wyróżnienie ma na celu uhonorowanie jego pamięci oraz wspieranie młodych ludzi w ich naukowych aspiracjach. W 2000 roku Jacek Kuroń podjął się kolejnego kroku w upamiętnieniu postaci Lipskiego, zakładając Uniwersytet Powszechny, który nosi jego imię, w Teremiskach.

W 1999 roku, ulica na warszawskim Mokotowie zyskała nazwę Jana Józefa Lipskiego, a wniosek o to złożyli parlamentarzyści, do których należeli m.in. Zofia Kuratowska, Zbigniew Romaszewski, Jacek Kuroń, a także Tadeusz Mazowiecki oraz Zbigniew Bujak. Po latach, w 2016 roku, Lipski stał się patronem ulicy w Radomiu.

Jego znacząca działalność doczekała się także wielu publikacji, które przybliżają osobę i osiągnięcia Lipskiego, w tym:

• Alina Brodzka (red.), Jan Józef: spotkania i spojrzenia. Książka o Janie Józefie Lipskim, PIW, Warszawa 1996,
• Jadwiga Kaczyńska, Jan Józef Lipski. Monografia bibliograficzna, IBL, Warszawa 2001,
• Łukasz Garbal, Dorota Szczerba, Archiwum domowe Jana Józefa Lipskiego. Próba opisu zasobu, Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza, Warszawa 2009,
• Konrad Rokicki (red.), Jan Józef Lipski z perspektywy XXI wieku, IPN, Warszawa 2012,
• Łukasz Garbal (oprac., wstęp), Listy 1957–1991. Jerzy Giedroyc, Jan Józef Lipski, „Kultura”, Instytut Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, Towarzystwo „Więź”, Paryż-Warszawa 2015,
• Łukasz Garbal, Prezydent opozycji. Krótka biografia Jana Józefa Lipskiego, IPN, Warszawa 2017,
• Łukasz Garbal, Jan Józef Lipski. Biografia źródłowa, t. 1–2, IPN, Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza, Warszawa 2018.

Postać Jana Józefa Lipskiego znalazła również swoje miejsce w filmach dokumentalnych. Dwa z nich to Jan Józef Lipski (Telewizja Polska 1993) oraz Podsłuchane życie (Telewizja Polska 2009). Dodatkowo, jego wypowiedzi zostały uwzględnione w filmie dokumentalnym Marcela Łozińskiego 45–89 (Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych 1990). Natomiast w filmie fabularnym Roberta Glińskiego Zieja (2020) postać Lipskiego zagrał Dariusz Kowalski.

W czerwcu 2018 roku, na ścianie domu przy ul. Konopczyńskiego 4a w Warszawie, w którym mieszkał z żoną Marią, zainstalowano tablicę pamiątkową, aby uhonorować jego pamięć i dziedzictwo.

Publikacje

Jan Józef Lipski był autorem licznych publikacji, które odzwierciedlają jego głęboką refleksję nad kulturą, literaturą oraz historią Polski. Poniżej przedstawione zostały najważniejsze z jego dzieł:

• Twórczość Jana Kasprowicza, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1967,
• Warszawscy „pustelnicy” i „bywalscy”, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1973 – to dwutomowa antologia felietonu prasowego,
• KOR. Komitet Obrony Robotników – Komitet samoobrony społecznej, która wydana była w różnych edycjach: Aneks, Londyn 1983; Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1983 (wydanie II poprawione); Wydawnictwo CDN, Warszawa 1983 (wydanie II krajowe); Aneks, Londyn 1984 (wydanie II); Gdańsk-Kraków: RKW Regiony 1984; Kraków 1984; Wydawnictwo Myśl, Warszawa 1987; „Wokół Nas” – „Głos Śląsko-Dąbrowski”, Gliwice 1988 (wydanie II krajowe); Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2006; a także University of California Press, Berkeley 1985 (angielskie wydanie),
• Etos Komitetu Obrony Robotników, IV rozdział książki publikowany osobno; po raz pierwszy opublikowany w „Aneksie” nr 29/30 w 1983; następnie: Oficyna WE (Wydawnictwo Enklawa), Warszawa 1983; Oficyna WE (Wydawnictwo Enklawa), Warszawa 1985 (wydanie II); Wydawnictwo Solidarność Walcząca, Łódź 1986,
• Dwie ojczyzny – dwa patriotyzmy. Uwagi o megalomanii narodowej oraz ksenofobii Polaków; pierwotnie opublikowany w „Kulturze” nr 10/409 w 1981; publikowany i przedrukowywany w początku lat 80., w tym przez Niezależną Oficynę Wydawniczą, Warszawa 1981; Resursę, Kraków, 1981; Wydawnictwo Świt, Wrocław 1981; i inne,
• Dwie ojczyzny i inne szkice, Wydawnictwo Myśl, Warszawa 1985; w tym znajdują się teksty: Od wydawcy; Życiorys; Dwie ojczyzny – dwa patriotyzmy; ONR Falanga a kultura; Kwestia żydowska; W rocznicę Powstania w Getcie; List do tygodnika „Der Spiegel” (sierpień 1983); Dwóch bandytów; Antoni Słonimski: Dwie ojczyzny (wiersz),
• Antysemityzm ONR Falangi, Wydawnictwo Myśl, Warszawa 1985,
• Totalizm i demokracja w oczach ONR Falangi, Wydawnictwo Most, Warszawa 1987,
• Szkice o poezji, Instytut Literacki, Paryż 1987,
• Tunika Nessosa. Szkice o literaturze i nacjonalizmie, PEN, Warszawa 1992,
• Katolickie Państwo Narodu Polskiego, Aneks, Londyn 1994,
• Powiedzieć sobie wszystko… Eseje o sąsiedztwie polsko-niemieckim (wydanie dwujęzyczne), Wydawnictwo Polsko-Niemieckie, Warszawa 1996,
• Słowa i myśli (t. 1: Szkice o poezji, t. 2: Szkice wybrane), Biblioteka Więzi, Warszawa 2009,
• Dzienniki 1954–1957, Biblioteka Więzi, Warszawa 2010.

Dodatkowo, Lipski opracowywał publikacje związane z twórczością takich autorów jak Stefan Żeromski, Julian Tuwim, Jan Kasprowicz, Andrzej Strug oraz Benedykt Chmielowski.

---

Oceń: Jan Józef Lipski

---