Władysław Tatarkiewicz

---

Życiorys

Władysław Tatarkiewicz był synem prawnika Ksawerego Tatarkiewicza oraz Marii Brzezińskiej herbu Lubicz, a także wnukiem rzeźbiarza Jakuba Tatarkiewicza. Pochodził z rodziny, która nie dysponowała dużymi środkami, a jego przodkowie byli żydowskimi uszlachconymi frankistami.

W swoim życiu edukacyjnym ukończył V Gimnazjum w Warszawie. Przez wiele lat studiował na wielu kierunkach, m.in. prawa, psychologii, filozofii, antropologii, zoologii oraz historii sztuki w różnych instytucjach, takich jak Politechnika Warszawska, Uniwersytet Warszawski, a także tajne nauczanie w ramach tzw. Uniwersytetu Latającego. Był także studentem uczelni zagranicznych, takich jak Berlin i Marburg, gdzie miał okazję uczyć się od Hermanna Cohena i Paula Natorpa. Tam zafascynował się neokantyzmem, chociaż później porzucił te zainteresowania. Po ukończeniu studiów na Uniwersytecie Lwowskim uzyskał habilitację w 1919 roku.

W latach swojej działalności akademickiej prowadził wykłady z historii filozofii, etyki i estetyki na Uniwersytecie Warszawskim. Od 1919 do 1921 roku wykładał historię filozofii na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. Dalszą część swojej kariery akademickiej kontynuował jako wykładowca historii sztuki i estetyki w seminarium na Uniwersytecie Poznańskim. Jeszcze w 1974 roku prowadził wykłady z estetyki w Lozannie.

Warto zauważyć, że od 1924 roku piastował stanowisko redaktora naczelnego „Przeglądu Filozoficznego”, a w latach 1960–1963 redaktora naczelnego pisma „Estetyka”. Od 1938 roku był członkiem redakcji „Revue International de Philosophie”. Wchodził w skład wielu towarzystw naukowych, w tym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, Polskiej Akademii Umiejętności, SHS oraz Polskiej Akademii Nauk, w której został członkiem rzeczywistym od 1956 roku. Należał również do tak prestiżowych instytucji jak Comité international d’histoire de l’art oraz Institut International de Philosophie.

W marcu 1950 roku wydarzyło się coś niecodziennego, bowiem ośmioro uczestników seminarium, będących członkami PZPR, w tym Bronisław Baczko, Henryk Holland, oraz Leszek Kołakowski, skierowali otwarty list protestacyjny przeciwko jego wykładom, w którym zarzucali, że seminarium ma charakter polityczny, co doprowadziło do jego odsunięcia od prowadzenia zajęć na uczelni.

Tatarkiewicz zgłębił temat szczęścia, tworząc semantyczną analizę tego pojęcia, a swoje badania obejmował zagadnienia dotyczące przeżyć ludzi zarówno szczęśliwych, jak i nieszczęśliwych. Podkreślał, że wartości istnieją wyłącznie w kontekście konkretnych dóbr, przy czym mają one charakter obiektywny.

W jego pracach naukowych znaleźć można liczne rozważania dotyczące teorii muzyki, poezji oraz plastyki. Zajmował się też estetyką i historią sztuki, dokonując szczegółowej analizy kluczowych pojęć związanych z tą dziedziną, takich jak sztuka, piękno, forma, twórczość czy przeżycie estetyczne.

Tatarkiewicz zapisał się w historii polskiej nauki głównie jako etyk i aksjolog, będąc autorem wielu dzieł, które były regularnie wznawiane. Wśród nich 3-tomowa „Historia filozofii”, stanowiąca syntetyczny przegląd różnych kierunków myślowych oraz „Historia estetyki” oraz przystępna filozofia moralności.

Zasłynął jako członek lwowsko-warszawskiej szkoły filozoficznej, której twórcą był Kazimierz Twardowski. Szkoła ta przyczyniła się do rozwoju wielu wybitnych naukowców w Polsce, w tym filozofów, psychologów i socjologów, a także organizatorów życia akademickiego.

Warto również wspomnieć, że był varsavianistą, autorem kilku publikacji dotyczących warszawskich Łazienek. Jednym z jego ważniejszych osiągnięć było opracowanie monografii zatytułowanej „Łazienki” w 1916 roku, która stała się pierwszym tego rodzaju opracowaniem na ten temat. Od 1971 roku był członkiem Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie.

Tatarkiewicz był jednym z sygnatariuszy Listu 34 z 1964 roku, a także uczestnikiem listu skierowanego do „The Times”. Odszedł z tego świata, zostając pochowanym na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 25-4-29/30). Jego synem był profesor matematyki Krzysztof Tatarkiewicz.

Wyróżnienia

Władysław Tatarkiewicz, znany polski filozof i historyk idei, zdobył wiele uznanych nagród i odznaczeń w swojej karierze akademickiej. Oto najważniejsze z nich:

• w 1933 roku wyróżniony tytułem filistra honoris causa w korporacji akademickiej Aquilonia,
• przed 1938 odznaczony francuskim krzyżem kawalerskim Orderu Legii Honorowej,
• w 1938 roku otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
• w 1966 roku zdobył nagrodę państwową I stopnia,
• w 1974 roku, jako pierwszy laureat, otrzymał Nagrodę im. Księdza Idziego Radziszewskiego Towarzystwa Naukowego KUL za całokształt dorobku naukowego w duchu humanizmu chrześcijańskiego.

Dzieła

Władysław Tatarkiewicz to wybitny myśliciel, którego twórczość obejmuje szereg istotnych dzieł. Poniżej przedstawiam listę jego najważniejszych publikacji, które miały znaczący wpływ na polską filozofię i estetykę.

• Łazienki, 1916,
• Budowa Pałacu w Łazienkach, 1919,
• O bezwzględności dobra, Warszawa, 1919,
• Rządy artystyczne Stanisława Augusta, Warszawa, 1919,
• Pięć studiów o Łazienkach Stanisława Augusta, Lwów 1925,
• Historia filozofii t. I–II, Lwów 1931, t. III, Kraków 1950,
• O szczęściu, Kraków, 1947,
• Skupienie i marzenie. Studia z zakresu estetyki, Kraków, 1951,
• Dominik Merlini, Warszawa, 1955,
• Łazienki warszawskie, Warszawa, 1957,
• Historia estetyki I–III, Wrocław 1960–1967,
• O sztuce polskiej XVII i XVIII wieku. Architektura, rzeźba, Warszawa, 1966,
• Łazienki królewskie i ich osobliwości, Warszawa, 1967 (wyd. drugie 1975),
• Pisma zebrane I–II, Warszawa, 1971–1972,
• Dzieje sześciu pojęć, Warszawa, 1975,
• O doskonałości, Warszawa, 1976,
• Parerga, Warszawa, 1978,
• Wspomnienia, Warszawa, 1979 (razem z żoną Teresą Tatarkiewicz),
• O filozofii i sztuce, Warszawa, 1986,
• Dobro i oczywistość. Pisma etyczne, Lublin, 1989,
• Pisma z etyki i teorii szczęścia, Wrocław, 1992,
• Wybór pism estetycznych, Kraków, 2004.

Każda z tych pozycji przyczyniła się do kształtowania myśli filozoficznej oraz estetycznej w Polsce, a ich wpływ odczuwalny jest do dziś.

Upamiętnienia

Władysław Tatarkiewicz, wybitny polski filozof i estetyk, został uhonorowany w różnych miejscach w Polsce. W szczególności, można zauważyć, że ulice jego imienia znajdują się w wielu miastach, takich jak Warszawa, Częstochowa, Łódź oraz Opole. Ulica, która nosi jego nazwisko, znajduje się m.in. na warszawskim Gocławiu, co świadczy o jego znaczeniu w stolicy.

W 2012 roku w Warszawie odsłonięto także tablicę pamiątkową, która upamiętnia Tatarkiewicza. Została umieszczona na fasadzie kamienicy przy ul. Chocimskiej 35, gdzie filozof mieszkał w latach 1960-1980. To miejsce stanowi ważny punkt dla wszystkich, którzy chcą uczcić jego pamięć oraz dorobek intelektualny.

---

Oceń: Władysław Tatarkiewicz

---