Jerzy Prokopiuk

---

Życiorys

Jerzy Prokopiuk, pochodzący z katolickiej rodziny w Polsce, w młodości postanowił zgłębić tajniki filozofii oraz ezoteryki. W 1951 roku został aresztowany, a następnie zwerbowany przez Urząd Bezpieczeństwa, przyjmując pseudonim „Mara”. Dwa lata później znalazł się w więzieniu na Mokotowie, gdzie odbywał karę za swoje antykomunistyczne działania. Został także wyrzucony z Związku Młodzieży Polskiej z powodu oskarżeń o „arystokratyczny stosunek do mas”. Studiował na Uniwersytecie Warszawskim, gdzie podjął tematykę filologii Wschodu Starożytnego, jednak nigdy nie ukończył studiów, gdyż nie zezwolono mu na przystąpienie do pisania pracy magisterskiej.

Jego duchowy mentor, Robert Walter z Komorowa, w latach pięćdziesiątych zapoznał go z dziełami Rudolfa Steinera, co miało istotny wpływ na jego rozwój intelektualny. Prokopiuk odbył liczne podróże do Niemiec, Szwajcarii, Francji, w szczególności do Langwedocji, gdzie wcześniej działali katarzy. Dzięki tym podróżom miał dostęp do obcojęzycznej literatury oraz poznał wielu zachodnich ezoteryków i antropozofów. Utrzymywał towarzyskie relacje z kręgami literackimi i intelektualnymi, w tym z postaciami takimi jak ks. Bronisław Bozowski, Robert Stiller oraz wybitnymi uczonymi, w tym prof. Andrzejem Wiercińskim i prof. Krzysztofem Maurinem. Uczestniczył w seminariach, na które zapraszano go do wygłaszania wykładów.

W 2000 roku udzielił wywiadu Stanisławowi Obirkowi, który ukazał się w katolickim czasopiśmie „Życie duchowe”. Prokopiuk był także w kontakcie z przedstawicielami polskiego masonizmu, co doprowadziło do opublikowania jego tekstu w piśmie Ars Regia.

W ciągu swojego życia koncentrował się głównie na tłumaczeniach, ale w latach siedemdziesiątych rozpoczął spisywanie swoich myśli, które dzisiaj znane są jako „Światłość i radość”. Jego debiutanckie dzieło, zatytułowane „Gnoza i gnostycyzm”, zostało wydane w 1998 roku, a wcześniej publikował jedynie pojedyncze eseje i posłowia do tłumaczeń. Prokopiuk był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich i Powszechnego Towarzystwa Antropozoficznego z siedzibą w Dornach, w Szwajcarii. Uczestniczył również w działalności RACJI Polskiej Lewicy, która wcześniej funkcjonowała jako Antyklerykalna Partia Postępu RACJA.

W latach dziewięćdziesiątych był aktywnym członkiem warszawskiego Klubu „Gnosis”, a także prowadził przez wiele lat grupę „Jednorożec”. Spotkania te gromadziły wąskie grono osób, które zagłębiały się w zagadnienia ezoteryki, głównie w kontekście antropozofii. Współczesna publiczność znała go jako popularyzatora zarówno antropozofii, jak i związanych z nią inicjatyw, w tym rolnictwa biodynamicznego oraz pedagogiki waldorfskiej. Prokopiuk odszedł z tego świata 18 marca 2021 roku w wyniku komplikacji związanych z COVID-19.

Klub Gnosis

Club „Gnosis”, który Prokopiuk prowadził od początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku, zarejestrowano najpierw jako stowarzyszenie. Klub ten gościł wielu wybitnych intelektualistów oraz ezoteryków, takich jak Andrzej Wierciński, Krzysztof Maurin, Tadeusz Cegielski, Andrzej Nowicki, Franciszek Gołembski, Henryk Paprocki, Bohdan Kos, Jan Witold Suliga, Jan Garewicz, Jan Tomkowski, Robert Stiller, Zbigniew Mikołejko, Maciej Góralski oraz Konrad Rudnicki. Prokopiuk współpracował nad jego organizacją razem z heglisą i astrologiem Światosławem Florianem Nowickim. Wśród prezesów klubu znajdował się religioznawca Mikołaj Krawczyk (2009–2014), kompozytor Sebastian Krajewski (2015–2018) oraz filolog, religioznawca i grafik Daniel Zarewicz (2018–2020).

Spotkania Klubu „Gnosis” miały miejsce w różnych miejscach w Warszawie, jak m.in. w Muzeum Etnograficznym, w Mazowieckim Instytucie Kultury przy ulicy Elektoralnej 12, a także w klubogalerii Le Madame, aż do jej zamknięcia. Klub „Gnosis” dążył do popularyzacji tematów związanych z ezoteryką, gnozą i antropozofią w Polsce, organizując otwarte spotkania, na których wygłaszano odczyty dotyczące historii religii, literatury, filozofii oraz różnorodnych aspektów ezoteryzmu.

Światopogląd

Prokopiuk w swoim myśleniu umieszczał na pierwszym planie człowieka, traktując go jako symboliczne przenikanie między rzeczywistością duchową a fizyczną, odwołując się do idei Goetheańskiej. W swoich publikacjach z dużym zapałem analizował duchowość antropozoficzną, w której postrzegał człowieka jako „oś świata”, klucz do zrozumienia rzeczywistości oraz realizacji wolności. Odnosił się do utartych, mistycznych i gnostycznych tematów, które były obecne w jego pracach.

Zafascynowany manicheizmem oraz gnostyckimi tradycjami w Europie, wyrażał szacunek dla buddyzmu, jednocześnie podkreślając, że dla ludzi Zachodu bardziej odpowiednie są europejskie szkoły inicjacyjne. Szczególnie kładł nacisk na ezoteryczne chrześcijaństwo, które w jego odczuciu było bardziej zbliżone do indywidualistycznej gnozy i mistyki. W obszarze nauki oraz humanistyki postulował nowy kierunek, określany jako „paradygmat wyobraźni”. Z tego punktu widzenia, proces twórczy, duchowy potencjał ludzkości i wolność były kluczowymi aspektami myśli romantyków, szczególnie Novalisa.

Jego ostatnie idee określał mianem holistycznego spirytualizmu, będącego formą filozofii gnostycznej. W jego fundamentach leżała antropozofia Rudolfa Steinera, a także psychologia analityczna Carla Gustava Junga, do której odnosił się poprzez kluczowe zjawiska: nieświadomość zbiorową i archetypy. Również podkreślał, że owa wiedza nie powinna opierać się na intelektualnych spekulacjach, lecz raczej na doświadczaniu duchowym, wspieranym odpowiednią praktyką, zwłaszcza medytacyjną, co wpisuje się w tradycję gnostycką.

Na temat swojego związku z myśleniem Junga Prokopiuk wyrażał się w sposób, który wskazywał na zjawisko naturalnego odstąpienia od jego kręgu myślowego w ostatnich latach. Zauważał przy tym, że Jungowska szkoła psychologiczna była jedną z najbardziej wartościowych w XX wieku, jednak sam nie odczuwał już potrzeby operowania pojęciami, które dominowały w jego poprzednich latach.

Krytycznie oceniając duchowość Polaków oraz kolektywistyczny katolicyzm, zwracał uwagę na wysokie walory epoki romantyzmu oraz Młodej Polski w polskiej kulturze. Zauważał analogie między pomysłami Steinera a myślą polskich idealistów romantycznych, takich jak Andrzej Towiański, Juliusz Słowacki czy August Cieszkowski. Jednocześnie odrzucał myśli Marksa jako jednostronne materializmy, a filozofię Nietzschego z powodu jej neopogańskich tendencji.

W swoich pracach Prokopiuk prezentował duchowy program dla polskiej kultury, łączący w sobie polski idealizm romantyczny z ideałami antropozofii, co miało być inspirowane zachodnioeuropejską kulturą. Swoje myśli zjednoczył w wizji „duchowego inkubatora”, który miałby stanowić punkt wyjścia dla kulturowej terapii i nowego otwarcia na duchowe intuicje oraz inspiracje, przynosząc twórczą alternatywę.

W książce „Rozdroża, czyli zwierzenia gnostyka”, o silnym charakterze autobiograficznym, Prokopiuk przedstawia zarys swojego światopoglądu oraz projekty alternatywnej rzeczywistości. Z kolei tomik „Światłość i radość” jest zbiorem jego refleksji i komentarzy, przypominających Myśli Pascala. Jego twórczość, charakteryzująca się licznymi archaizmami, ukazuje głębię duchowych poszukiwań i intelektualnych inspiracji.

Publikacje

Jerzy Prokopiuk jest autorem wielu znaczących dzieł, które przyczyniły się do rozwoju myśli gnostycznej oraz antropozoficznej. Jego publikacje są cenione za głębię analizy oraz przemyślane podejście do tematów mistycznych i ezoterycznych. Oto niektóre z jego książek:

• Gnoza i gnostycyzm, Warszawa 1998, Daimonion, ISBN 83-901306-7-X,
• Labirynty herezji, Warszawa 1999, Muza, ISBN 83-7200-132-4,
• Ścieżki wtajemniczenia. Gnosis aeterna, Warszawa 2000, doM wYdawniczy tCHu, ISBN 83-901178-4-3,
• Nieba i piekła, Gdynia 2001, Uraeus, ISBN 83-85732-95-0,
• Szkice antropozoficzne, Białystok 2003, Studio Astropsychologii, ISBN 83-7377-045-3,
• Światłość i radość, Ossa 2003, Wyd. Dom Na Wsi, ISBN 83-916377-6-X,
• Rozdroża, czyli zwierzenia gnostyka, Katowice 2004, Wydawnictwo KOS, ISBN 83-89375-46-X,
• Jestem heretykiem, Białystok 2004, Studio Astropsychologii, ISBN 83-7377-121-2,
• Proces templariuszy, Warszawa 2005, doM wYdawniczy tCHu, ISBN 83-89782-13-8,
• Dzieje magii. Tom 1: Wprowadzenie, Kraków 2006, Wydawnictwo Akasha, ISBN 83-920116-3-5,
• Dusza Ludzka – Oś Świata, Białystok 2007, Studio Astropsychologii, ISBN 978-83-7377-258-8,
• Piękno jest tylko gnozy początkiem, Katowice 2007, Wydawnictwo KOS, ISBN 978-83-60528-32-7,
• Matrix, czyli okultystyczny bróg, Białystok 2008, Studio Astropsychologii, ISBN 978-83-7377-302-8,
• Hermes – wysłannik bogów, Warszawa 2008, Constanti, ISBN 83-923317-6-1,
• Herezja znaczy wolność. W oczekiwaniu lepszego świata, Białystok 2008, Studio Astropsychologii, ISBN 978-83-7377-316-5,
• Mój Jung, Katowice 2008, KOS, ISBN 978-83-60528-62-4,
• Luciferiana. Między Lucyferem a Chrystusem, Katowice 2009, Wydawnictwo KOS, ISBN 978-83-7649-004-5,
• Historia Różo-Krzyża, Kraków 2013, A.M.O.R.C., ISBN 978-83-902077-7-3,
• Manifest Wolności, Białystok 2014, Studio Astropsychologii, ISBN 978-83-7377-678-4,
• Ostatni końcowy. Najważniejsze przesłanie Mistrza, Białystok 2016, Studio Astropsychologii, ISBN 978-83-7377-760-6,
• Światłość i Radość, Warszawa 2016, doM wYdawniczy tCHu, ISBN 978-83-63104-06-1,
• Libellum album, Kraków 2020, Studio GROM, Fundacja STU, s. 88, 200 egzemplarzy numerowanych, ISBN 978-83-934168-2-0,
• Światłość i Radość, Warszawa 2022, s. 662, redakcja Krzysztof Janczuk, doM wYdawniczy tCHu, ISBN 978-83-63104-26-9.

Tłumaczenia

Prokopiuk jest również znanym tłumaczem, który przekładał na język polski dzieła wielu znaczących myślicieli, w tym Junga, Freuda, van der Leeuwa, Eliadego, Kerényiego, Drewermanna, Webera, Mistrza Eckharta, Angelusa Silesiusa, Novalisa, Goethego, Schillera, Schleiermachera, Hegla, Hessego, Huxleya, Rudolfa Steinera oraz wielu innych autorów. W 1987 roku zredagował numer czasopisma Literatura na świecie (nr 12), który był poświęcony gnozie i gnostycyzmowi. Ponadto, w roku 2000 przygotował antologię tekstów inicjacyjnych Rudolfa Steinera zatytułowaną „Droga do wtajemniczenia”, wydaną przez Dom Wyd. REBIS, ISBN 83-7120-932-0.

Filmografia

W dniu 23 października 1993 roku, Jerzy Prokopiuk udzielił wywiadu, który przeprowadził Andrzej Tadeusz Kijowski. Jest to ważne wydarzenie, które ukazuje nie tylko osobowość reżysera, ale również jego spojrzenie na sztukę filmową.

Innym istotnym dziełem w filmografii Prokopiuka jest dokument pt. Jakob Böhme – życie i twórczość, który został wyreżyserowany przez Łukasza Chwałko. Premiera tego filmu miała miejsce 4 czerwca 2016 roku w Zgorzelcu, co przyczyniło się do kolejnego ważnego etapu w karierze reżysera.

---

Oceń: Jerzy Prokopiuk

---