Anatol Fejgin

---

Życiorys

Lata przedwojenne

Anatol Fejgin przyszedł na świat w Warszawie w rodzinie żydowskiej jako syn Mojżesza i Marii Kacenelebogen. W 1924 roku dołączył do grup samokształceniowych, a niedługo potem stał się członkiem rewolucyjnej organizacji szkolnej, Związku Młodzieży Socjalistycznej, związanego z Związkiem Młodzieży Robotniczej w Polsce. Po ukończeniu gimnazjum w Warszawie w 1927 roku, rozpoczął swoje studia na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Warszawskiego.

Podczas nauki zaangażował się w działalność „Pochodni”, rewolucyjnej organizacji młodzieży akademickiej, oraz Międzynarodowej Organizacji Pomocy Rewolucjonistom (MOPR). Od 1928 roku formalnie przynależał do Związku Młodzieży Robotniczej w Warszawie. Ten sam rok to także moment, w którym wstąpił do Komunistycznej Partii Polski. W wyniku swojej działalności komunistycznej został w 1929 roku skazany na dwa lata więzienia, a następnie w 1932 roku na cztery lata. Po wyjściu z więzienia, Fejgin przez pewien czas był etatowym funkcjonariuszem KPP aż do jej rozwiązania w 1938 roku.

Okres II wojny światowej

Po kapitulacji Warszawy we wrześniu 1939 roku, Fejgin przedostał się do strefy okupacyjnej ZSRR, najpierw do Brześcia, a potem do Lwowa, gdzie znalazł zatrudnienie jako ekonomista i szef Wydziału Planowania w państwowej drukarni. W związku z atakiem Niemiec na ZSRR w czerwcu 1941 roku, został ewakuowany do obwodu kujbyszewskiego, pracując tam w sowchozie jako ekonomista-buchalter, a następnie w zakładach zbrojeniowych.

W maju 1943 roku zaciągnął się do 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, gdzie objął stanowisko oficera politycznego. Od lutego 1944 roku pełnił funkcję szefa Wydziału Polityczno-Wychowawczego 3 Dywizji Piechoty im. Romualda Traugutta, a od stycznia 1945 roku kierował Oddziałem Personalnym w Głównym Zarządzie Polityczno-Wychowawczym Wojska Polskiego.

Lata powojenne

Po zakończeniu działań wojennych, od maja 1945 roku został członkiem Polskiej Partii Robotniczej. Wkrótce, we wrześniu tego samego roku, na swoją prośbę dołączył do Głównego Zarządu Informacji Wojska Polskiego, gdzie był zastępcą szefa Zarządu. W GZI WP jego obowiązki obejmowały archiwizację dokumentów II Oddziału Sztabu Generalnego, dawnego Ministra Spraw Wojskowych oraz akt Samodzielnego Referatu Okręgu Korpusu I. W maju 1948 roku minister obrony narodowej, Marian Spychalski, wskazał na potrzebę odwołania Fejgina ze stanowiska zastępcy szefa Zarządu Głównego Informacji WP.

W październiku 1949 roku, Fejgin został przeniesiony do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Z dniem 1 maja 1950 roku objął stanowisko dyrektora Biura Specjalnego, a 1 grudnia 1951 roku dorobił się tytułu dyrektora X Departamentu MBP, gdzie wspólnie z pułkownikiem Michałem Taboryskim manipulował wynikami wyborów do Sejmu PRL, które miały miejsce 26 października 1952 roku. Cały czas, podczas swojej pracy w aparacie bezpieczeństwa, pozostawał na etacie Departamentu Personalnego Ministerstwa Obrony Narodowej.

dopiero 23 marca 1954 roku, z dniem wydania rozkazu nr 273, Anatol Fejgin został przeniesiony do rezerwy. Jego zatrudnienie zakończyło się 5 grudnia 1953 roku. Po ucieczce pułkownika Światły na Zachód, został zwolniony z MBP 10 lutego 1954 roku oraz usunięty z partii. W 1955 roku aresztowano go, a 11 listopada 1957 roku skazano na 12 lat więzienia za zastosowanie nielegalnych metod przesłuchań i łamanie prawa w procedurze aresztowań. Zarzuty dotyczyły naruszenia wolności co najmniej 28 osób i znęcania się nad nimi w latach 1950-1953, w tym zlecania stosowania przemocy fizycznej i psychicznej wobec niektórych z nich. Oskarżycielem Fejgina był Władysław Gomułka, który osobiście był przesłuchiwany przez Fejgina na zmianę z Różańskim.

Fejgin powrócił na wolność w 1964 roku dzięki ułaskawieniu. Po tym, w 1966 roku rozpoczął pracę w Instytucie Badań Jądrowych, gdzie został zatrudniony w Biurze Konstrukcyjnym na Służewcu w dziale księgowości. Jego pracodawcą był Wilhelm Billig, pełnomocnik rządu do spraw wykorzystania energii jądrowej. Gdy Billig został oskarżony o szpiegostwo na rzecz Zachodu w wyniku czystek antysemickich w 1968 roku, Fejgin został zwolniony z pracy. Następnie zajął stanowisko w Ministerstwie Łączności.

Pomimo swojego skazania, Fejgin nie został pozbawiony praw obywatelskich ani możliwości otrzymywania odznaczeń. Otrzymał Order Krzyża Grunwaldu III klasy, Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari, uhonorowany podczas swojego służby w Informacji Wojskowej w 1946 roku. Zmarł w Warszawie i spoczywa na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, w kwaterze H-11-56.

Uprawnienia kombatanckie

W 1985 roku został przyjęty do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, co umożliwiło mu uzyskanie uprawnień kombatanckich na podstawie służby wojskowej. Jednak w 1990 roku te decyzje zostały uchylone na skutek postępowania weryfikacyjnego, z powodu zastosowania niedopuszczalnych metod w trakcie pracy w MBP. W latach 90. był także świadkiem na procesie Adama Humera. Po decyzji ZG ZBoWiD, Fejgin złożył skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz wniósł o uchwałę tej decyzji. Twierdził, że Zarząd Główny naruszył przepisy prawa administracyjnego, ponieważ okoliczności sprawy były znane w dniu przyznania mu uprawnień, nawet jeśli były one prawdziwe, co stanowczo zaprzeczał.

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił jego skargę, wskazując na wyrok Sądu Wojewódzkiego dla m.st. Warszawy z 11 listopada 1957 roku, który skazał Anatola Fejgina na 12 lat więzienia. Został on uznany za winnego bezprawnego pozbawiania wolności co najmniej 28 osób, które, będąc przetrzymywane bez podstawy, doświadczały szczególnego udręczenia przez okres od kilku miesięcy do trzech lat. Polecił on podległym funkcjonariuszom stosowanie przemocy fizycznej i psychicznej wobec co niektórych z owych osób. Sąd Najwyższy nie uwzględnił rewizji oskarżonego, utrzymując wyrok Sądu Wojewódzkiego.

Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że wyroki skazujące nie zawierają jakichkolwiek pozytywnych ocen w związku z Anatolem Fejginem. Z ustaleń wynika, że po II wojnie światowej dopuścił się on czynów zasługujących na szczególne potępienie i były one społecznie szkodliwe, powodując wielką krzywdę dla polskiego społeczeństwa oraz poszczególnych jednostek. Dlatego też sąd uznał, że nadanie mu uprawnień kombatanckich było absolutnie niedopuszczalne.

---

Oceń: Anatol Fejgin

---