Janusz Szpotański

---

Życiorys

Janusz Szpotański był niezwykle utalentowanym twórcą, znanym przede wszystkim z jego prześmiewczych poematów komicznych, w których z wyczuciem krytykował prominentnych działaczy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) w czasach PRL. Wśród przyjaciół nosił przezwisko „Szpot”, które w języku niemieckim oznacza szyderstwo lub kpinę.

W 1951 roku, z powodu przyczyn politycznych, został usunięty z Uniwersytetu Warszawskiego. Trzynaście lat później, w 1964 roku, napisał swoją znaną sztukę Cisi i gęgacze, czyli bal u prezydenta, która w sposób wyrazisty krytykowała rządy Władysława Gomułki. W dramacie tym występowała jego postać, Gnom, będąca satyrą na zachowania ówczesnej inteligencji.

Muszę zaznaczyć, że 6 stycznia 1967 roku, Janusz Szpotański został aresztowany. W 1968 roku został skazany na trzy lata więzienia za tworzenie oraz rozpowszechnianie materiałów uznawanych za szkodliwe dla interesów państwowych. Jego obrońcami podczas procesu byli Władysław Siła-Nowicki oraz Jan Olszewski. Podczas burzliwych wydarzeń marca 1968 stał się celem ataków ówczesnego I sekretarza KC PZPR, Władysława Gomułki, który nazwał go „człowiekiem o moralności alfonsa” i określił jego twórczość jako „reakcyjny paszkwil”. W wyniku amnestii, Szpotański opuścił więzienie w 1969 roku.

W dziele Cisi i gęgacze, autor zmyślnie wykorzystał oraz sparafrazował wiele znanych utworów muzycznych, a jednym z takich przykładów jest Horst-Wessel-Lied, które wykonywano w wykonaniu chóru zomowców z Golędzinowa.

W latach 70. XX wieku powstała jego kolejna znacząca praca, Caryca i zwierciadło, w której przedstawiał satyryczną wizję historii Rosji i ZSRR, gdzie carycą był Leonid Breżniew, sekretarz generalny KC KPZR.

Kolejnym jego dziełem jest Towarzysz Szmaciak, satyryczny poemat ukazujący losy Szmaciaka, Buca i Rurki w kontekście lat PRL – można go uznać za kwintesencję jego twórczości. Janusz Szpotański był także członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.

Na zakończenie warto zaznaczyć, że 23 września 2006 roku, Janusz Szpotański został pośmiertnie odznaczony przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Osiągnięcia szachowe

Janusz Szpotański, znany polski szachista, wyróżniał się w swojej karierze wieloma osiągnięciami, które są godne uwagi. W 1956 roku zyskał tytuł mistrza krajowego w szachach, co stanowiło istotny krok w jego szachowej drodze.

Wielką dumą dla Szpotańskiego było zdobycie medali na mistrzostwach Warszawy, gdzie pięciokrotnie stawał na podium. W 1951 roku sięgnął po złoty medal, a w 1949 oraz 1955 roku zdobył srebrne medale. W 1956 oraz 1971 roku zakwalifikował się do strefy brązowej, co jest również niepodważalnym dowodem jego talentu i umiejętności.

W 1959 roku Szpotański przyczynił się do triumfu drużyny, zdobywając tytuł drużynowego mistrza Polski, co podkreśla jego wszechstronność jako zawodnika. Warto również wspomnieć, że w 1956 roku zajął VI miejsce w Indywidualnych Mistrzostwach Polski, które odbyły się w Częstochowie, osiągając rezultat 11 punktów na 19 możliwych w finale. Jego sukcesy, zarówno indywidualne, jak i drużynowe, są dowodem na jego wyjątkowe umiejętności i pasję do szachów.

Życie prywatne

Janusz Szpotański był osobą, która wyznawała religię ewangelicko-augsburską. Po jego śmierci znalazł wieczny spoczynek na warszawskim cmentarzu ewangelicko-reformowanym, znanym również jako kalwiński, który znajduje się przy ulicy Żytniej w Warszawie. Jego grób umiejscowiony jest w kwaterze 10-1-10.

Publikacje

Janusz Szpotański, znany z niezwykle kreatywnych dzieł literackich, pozostawił po sobie bogaty dorobek publikacji. Poniżej przedstawiamy niektóre z jego najbardziej znaczących prac:

• Cisi i gęgacze czyli bal u prezydenta, 1964,
• Targowica czyli opera Gnoma (poświęcona obchodom milenijnym), 1966,
• Ballada o cudzie na Woli. W Warszawie na Woli ukazał się duch Bieruta i sprzedawał kiełbasę po 26 zł za kilo, 1966,
• Lament Wysokiego Dygnitarza, 1966,
• Ballada o Łupaszce, 1968,
• Rozmowa w kartoflarni, 1968,
• Gnomiada, 1976,
• Caryca i zwierciadło, 1974,
• Towarzysz Szmaciak, 1977,
• Szmaciak w mundurze, czyli Wojna pcimska, 1983,
• Sen towarzysza Szmaciaka, 1984,
• Bania w Paryżu (niedokończony), 1974–1979.

Warto podkreślić, że twórczość Szpotańskiego różnorodnością tematów i stylów, sprawia, że jego utwory nadal są istotnym elementem polskiej kultury literackiej.

---

Oceń: Janusz Szpotański

---