Zygmunt Stępiński (1908–1982)

---

Życiorys

Zygmunt Stępiński przyszedł na świat w rodzinie Zygmunta Jana, znanego jubilera, który był starszym członkiem Cechu Złotników, Jubilerów i Zegarmistrzów, oraz Antoniny z domu Lewandowskiej. Był mężem Krystyny Stępińskiej (1911–2001), doktora prawa, z którą miał troje dzieci: córkę Małgorzatę (ur. 1945) oraz dwóch synów bliźniaków – Zygmunta, który został historykiem, architektem i muzealnikiem, oraz Krzysztofa, który pracował jako adwokat.

W 1926 roku ukończył naukę w Gimnazjum Państwowym im. Adam Mickiewicza w Warszawie, po czym kontynuował edukację na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej, gdzie uzyskał dyplom w 1933 roku. Po zakończeniu studiów rozpoczął pracę w Zakładzie Architektury Polskiej. Jego talent architektoniczny został doceniony wieloma nagrodami, w tym I nagrodą Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, którą zdobył w 1933 roku za inwentaryzację wsi Para (powiat piński).

W momencie wybuchu II wojny światowej, w wrześniu 1939 roku, Zygmunt Stępiński jako ochotnik przystąpił do obrony Warszawy. Po kapitulacji miasta, pracował dla Zarządu miasta, uczestnicząc w rejestracji zniszczeń w towarzystwie innych architektów. Podczas okupacji niemieckiej pełnił rolę wykładowcy w Miejskiej Szkole Budownictwa w Warszawie. W 1941 roku dołączył do 119. plutonu saperów ZWZ/AK, gdzie operował pod pseudonimem Plastyk, a także prowadził szkolenia wojskowe w tajnych podchorążówkach AK oraz zajęcia z rysunku odręcznego na tajnych kompletach Politechniki Warszawskiej. W trakcie powstania warszawskiego przebywał w Śródmieściu.

Na początku września 1944 roku Zygmunt ewakuował się z żoną do Milanówka wraz z grupą cywilów, a potem osiedlił się w Brwinowie. Po zakończeniu wojny, w marcu 1945 roku, powrócił do Warszawy i objął stanowisko kierownika pracowni Wydziału Architektury Zabytkowej w Biurze Odbudowy Stolicy. Niebawem, od stycznia 1948 roku, pełnił funkcję kierownika pracowni Rejonów Historycznych w Dyrekcji Planowania Przestrzennego. W latach 1945–1949 także wykładał jako starszy asystent w Zakładzie Architektury Polskiej Politechniki Warszawskiej.

Później stał na czele pracowni „Zamek–Belweder”, która zajmowała się odbudową Traktu Królewskiego w Warszawie i zrealizował wiele projektów w prowadzonym procesie odbudowy. W marcu 1949 roku objął kierownictwo pracowni Urbanistyki Biura Odbudowy Stolicy. Po reorganizacji Biura, w latach 1950–1958 zarządzał Zespołem Śródmieście w Biurze Urbanistycznym Warszawy, a także pełnił funkcje generalnego projektanta w różnych instytucjach, takich jak Miastoprojekt „Śródmieście” i Wojskowe Biuro Projektów.

W latach 1971–1974 kierował Zespołem Śródmieście w Biurze Planowania Rozwoju Warszawy. Od 1964 roku był członkiem Rady Ochrony Dóbr Kultury przy Konserwatorze Zabytków miasta Warszawy, a także przez wiele lat pełnił rolę członka Komisji Urbanistyczno-Architektonicznej przy Naczelnym Architekcie Warszawy. Od 1971 roku, aż do śmierci, zasiadał w komisji architektoniczno-konserwatorskiej przy Obywatelskim Komitecie Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie.

Zygmunt Stępiński pozostawił po sobie bogaty dorobek, publikując szereg artykułów i wywiadów na temat prowadzonych działań urbanistycznych i architektonicznych. Zmarł w Warszawie, a jego ostatnim miejscem spoczynku jest cmentarz w Marysinie Wawerskim, gdzie został pochowany (sektor 2A-2-22).

Ważniejsze prace

W historii architektury Warszawy Zygmunt Stępiński pozostawił po sobie znaczący ślad. Poniżej przedstawiamy niektóre z jego najbardziej istotnych realizacji:

• Odbudowa ul. Nowy Świat w Warszawie,
• Koncepcja architektoniczno-urbanistyczna Osiedla Kubusia Puchatka,
• Współprojektant Trasy W-Z w Warszawie,
• Współprojektant Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej w latach 1949–1952,
• Pomnik-Mauzoleum Władysława Hibnera, Władysława Kniewskiego i Henryka Rutkowskiego oraz park ich imienia, zrealizowane we współpracy z Kazimierzem Marczewskim i Krystyną Onitzchową,
• Kino „Skarpa” w Warszawie, zaprojektowane wraz z zespołem,
• Dwa hotele-pensjonaty „Zgoda” przeznaczone dla cudzoziemców, zlokalizowane przy ul. Szpitalnej,
• Hotel „Metropol” w Warszawie, za którego projekt odpowiadał także Grzegorz Chruścielewski,
• Pawilon Cepelii w Warszawie,
• Hotel „Solec” w Warszawie, zrealizowany na rogu ul. Zagórnej oraz Wisłostradzie, będący adaptacją projektu szwedzkiego (obecnie nieistniejący),
• Rewitalizacja placu Teatralnego oraz projekt niezrealizowanego placu Bankowego, które miały być usytuowane przy Ministerstwie Budowy Miast i Osiedli,
• Willa przy ul. Rajców 10 w Warszawie, znana jako tzw. Ochabówka,
• Osiedle Miedziana w Warszawie, zaprojektowane wraz z Andrzejem Milewskim,
• Kościół Matki Bożej Królowej Polski zlokalizowany w Aninie,
• Płyta Desantu 3 Dywizji Piechoty, stworzona w kooperacji z Kazimierzem Marczewskim,
• Otoczenie pomnika Marcelego Nowotki znajdującego się w Warszawie.

Publikacje

Wśród najważniejszych dzieł Zygmunta Stępińskiego znajdują się jego publikacje, które ukazują jego pasję i zaangażowanie w tematykę architektury oraz miasta Warszawy.

• Gawędy warszawskiego architekta, wydane przez Krajową Agencję Wydawniczą, ukazały się w 1984 roku,
• Siedem placów Warszawy, opublikowane w 1988 roku przez PWN,.

Ordery i odznaczenia

W życiu Zygmunta Stępińskiego wielu przyznanych mu odznaczeń odzwierciedla jego wybitną pracę i zaangażowanie w rozwój Polski.

• Order Sztandaru Pracy II klasy, przyznany 22 lipca 1952 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, nadany 22 lipca 1949 roku,
• Złoty Krzyż Zasługi, otrzymany w 1946 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, przyznany 15 marca 1955 roku,
• Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”,
• Odznaka „Milionera”, przyznana w 1974 roku,
• Złota Odznaka „Odbudowy Warszawy”,
• Srebrna Odznaka „Odbudowy Warszawy”.

Te wyróżnienia świadczą o jego znacznym wkładzie w życie społeczne i publiczne w Polsce.

Nagrody

Twórczość Zygmunta Stępińskiego była nagradzana wieloma prestiżowymi wyróżnieniami, które podkreślały jego znaczący wkład w architekturę oraz urbanistykę Warszawy. Poniżej znajduje się lista jego osiągnięć w zakresie nagród:

• Nagroda Plastyczna Warszawy (1948),
• Państwowa Nagroda Artystyczna I stopnia w dziale architektury (zespołowa) za prace nad Trasą W-Z i Mariensztatem (29 lipca 1950),
• Nagroda Państwowa I stopnia (zespołowa) za projekt i realizację pierwszego zespołu centrum Warszawy – M.D.M. (1952),
• Nagroda I stopnia Komitetu do Spraw Urbanistyki i Architektury za plan generalny m. Warszawy (1956),
• Nagroda Miasta st. Warszawy (1969),
• Nagroda Urzędu Rady Ministrów (1970),
• Nagroda MON (1978).

---

Oceń: Zygmunt Stępiński (1908–1982)

---