Pałac Szlenkierów w Warszawie

---

Historia

Ogłoszenie konkursu na projekt

W roku 1880, Karol Jan Szlenkier zadecydował o budowie nowej siedziby dla swojej rodziny, zlokalizowanej w sercu Warszawy. Wybrał do tego celu plac Zielony, znany wcześniej jako rynek jurydyki Bielino, gdzie posiadał działkę o numerze hipotecznym 5294. To miejsce wyróżniało się wysokim standardem życia, mieszkały tam zamożne rodziny.

Nie zdecydował się jednak na zlecenie projektu określonemu architektowi, lecz postanowił ogłosić konkurs na projekt. Ogłoszenie miało miejsce 1 września 1880 roku. Szlenkier pragnął stworzyć wygodny dom mieszkalny z dwoma bocznymi oficynami oraz jedną z tyłu.

W planach znalazły się mieszkania zarówno na parterze, jak i w oficynach, a w oficynie tylnej miała być stajnia dla czterech koni oraz pomieszczenia dla służby. Całe pierwsze piętro budynku frontowego miało być zarezerwowane dla właściciela.

• główne i przestronne schody z eleganckim wejściem,
• obszerny przedpokój,
• dwa mniejsze saloniki,
• główny salon,
• buduar,
• gabinet,
• pokój do palenia,
• pokój do nauki,
• prywatne sypialnie,
• pokoje dla dzieci,
• pokój dla nauczycielek,
• wyposażenie sanitarno-higieniczne,
• kuchnia i pomieszczenia dla lokajów,
• toalety blisko sypialni.

Przewidziano, że wnętrza będą ogrzewane piecami, a całość zbudowana z cegły, drewna oraz żelaza. Wyniki konkursu ogłoszono 1 stycznia 1881 roku, przyznając pierwszą nagrodę architektom: Józefowi Piusowi Dziekońskiemu, Władysławowi Marconiemu oraz Zygmuntowi Twardowskiemu. Druga nagroda powędrowała do Adama Oczkowskiego, natomiast trzecią otrzymał Witold Lanci.

Wybór projektu

Mimo iż Karol Jan Szlenkier nie brał udziału w ocenie prac konkursowych, to ostatecznie zdecydował, że realizowany będzie projekt Witolda Lanciego.

Projekt Witolda Lanciego

Projekty stworzony przez Witolda Lanciego charakteryzował się dużą szerokością i trzema głównymi traktami. Na parterze wchodziło się z długiej sieni do dwóch mieszkań oraz do klatki schodowej, która znajdowała się po lewej stronie. Mieszkanie z prawej strony obejmowało cztery przestronne pokoje, a po lewej stronie znajdowało się mniejsze mieszkanie.

Pierwsze piętro budynku miało pełnić charakter reprezentacyjny. Z klatki schodowej prowadziły drzwi do przestronnego przedpokoju, a wnętrze dzieliło się na gabinet, salonik i imponujący salon, który mógł służyć jako miejsce do tańca. Dodatkowo, w tym samym obszarze, planowano jadalnię i zaplecze kuchenne.

Przestrzeń zmodyfikowano: klatka schodowa została przeniesiona na prawą stronę, a układ poszczególnych pomieszczeń uległ modyfikacjom, zachowując jednocześnie elegancki styl i funkcjonalność.

Fasada budynku zainspirowana była architekturą Palazzo Davia Bargellini z Bolonii, z solidnym boniowaniem, co nadawało budowli elegancki oraz dostojny wygląd. Okna i drzwi balkonowe ozdabiały finezyjne detale architektoniczne, w tym kartusz z monogramem fundatora.

Budowa pałacu

Konstrukcję pałacu Szlenkierów rozpoczęto w 1881 roku, a według rodzinnych przekazów nadzór budowlany sprawował Kazimierz Granzow, bliski krewny Karola. Budynek został ukończony pod koniec 1883 roku.

Sprzedaż pałacu

Po śmierci Karola w 1900 roku, pałac przeszedł w ręce jego wdowy i dzieci, którymi zarządzała rada familijna na czele z najstarszym synem, Karolem Stanisławem Szlenkierem. Po wybuchu I wojny światowej i trudnych czasach, rodzina podjęła decyzję o sprzedaży budynku, zawracając uwagę na Ambasady Włoch, która zainteresowała się nieruchomością po 1919 roku.

W 1922 roku pałac stał się siedzibą włoskiej misji dyplomatycznej, co doprowadziło do nowego rozdziału w jego historii.

Dzieje pałacu w czasie II wojny światowej

Okres II wojny światowej to czas niepewności dla budynku. Włoska misja dyplomatyczna przeniosła się do Nałęczowa, a Warszawę opuścił większość personelu. W pałacu mógł pozostać jedynie jeden attaché, Alfredo Stendaro, – być może jedyny przedstawiciel, który pozostał w stolicy w obliczu nadchodzącej wojny.

W wyniku bombardowań w 1939 oraz później, w 1944 roku, budynek doznał znacznych uszkodzeń, jego elewacja ucierpiała i wymagała licznych napraw. Po wojnie, gmach był obiektem konserwacji, aby uchronić go przed dalszymi zniszczeniami.

Powojenna odbudowa

12 sierpnia 1945 roku Eugenio Reale objął stanowisko pierwszego ambasadora Włoch w powojennej Polsce. Sporządził raport dotyczący stanu pałacu, który był w opłakanym stanie po zniszczeniach. Wznowić prace remontowe miały na celu przygotowanie budynku do dalszej działalności.

W grudniu 1945 roku pałac był zamieszkany przez 24 rodziny, co prowadziło do eksmisji. W wyniku wielu trudności, ambasada opublikowała informację o przeniesieniu biur na Plac Dąbrowskiego nr 6.

Dekret z 26 października 1945 r.

Rząd komunistyczny 26 października 1945 roku, na podstawie dekretu przekształcił wszystkie grunty w obrębie Warszawy na własność państwa, w tym również teren, na którym znajdował się pałac.

Pomimo to, ambasada włoska korzystała z przywileju, nie musząc podejmować działań w zakresie nabycia praw własności budynku, co nie było kwestionowane przez ówczesne władze.

Pałac pod opieką konserwatora zabytków

Na mocy dekretu z 1 lipca 1965 roku Pałac Szlenkierów zyskał status zabytku i znalazł się pod ochroną konserwatora zabytków, co zapewniło mu dalszą egzystencję i uwagę na jego bogate dziedzictwo architektoniczne.

Różnice wynikłe w czasie odbudowy

Pałac Szlenkierów w Warszawie przeszedł znaczące zmiany od czasów, gdy przetrwał do 1944 roku. Po odbudowie nowy wygląd obiektu różni się od oryginalnego, zarówno w zakresie architektury, jak i wykończenia wnętrz.

Fasada frontowa

Rekonstruując fasadę frontową, przywrócono jedynie częściowy stan pierwotny. Na przykład, potężne boniowanie na parterze zostało zrekonstruowane, natomiast kamienne atlanci podtrzymujące balkon na pierwszym piętrze nie zostały odtworzone. Dodatkowo, zrezygnowano z boniowania skrajnych elementów fasady.

W obramieniu środkowego otworu pierwszego piętra starannie odtworzono kartusz oraz figury umieszczone na frontonie, który jest zamknięty w odcinku koła. W obramieniach pozostałych otworów tej kondygnacji zmieniono jednak kapitele kolumienek, zastępując jońskie na toskańskie.

Okna na drugim piętrze zostały pozbawione obramień, a elementy belkowania, które niegdyś były bogato zdobione, zostały znacznie uproszczone. Zmniejszono konsole we fryzie, okienka owalne zmieniono na prostokątne, a dekoracje sztukatorskie całkowicie usunięto.

Elewacja od podwórza

W odróżnieniu od fasady frontowej, elewacja od podwórza zachowała się w znacznie lepszym stanie, a jej charakterystyczne neorenesansowe detale architektoniczne są wciąż widoczne. Ozdobny kartusz z datą 1883 przetrwał w okolicy okien klatki schodowej, co dodaje uroku całej bryle budynku.

Malownicze, łamane dachy, kryte łupkiem, nad dobudowanymi częściami budowli oraz klatkami schodowymi również przetrwały bez większych uszkodzeń. Co więcej, przy bramie do garażu, ukryty w niszy fragment posągu, skrywa pod sobą późno rzymski sarkofag, który służy jako ujęcie wody, z której spływa woda z paszczy maszkaronu.

Wnętrza

Dawne wnętrza pałacu Szlenkierów w Warszawie zachowały wiele ze swojego pierwotnego uroku. Okazała sień przejazdowa przetrwała próbę czasu, podobnie jak reprezentacyjna klatka schodowa, która jedynie utraciła malowidło autorstwa Gersona.

W przedpokoju, na pierwszym piętrze, znajduje się neorenesansowy kominek, wykonany z czerwonego marmuru, co dodaje wnętrzu elegancji. Po wojnie, jadalnia oraz duży salon zyskały nową dekorację sztukatorską, którą stworzyli rzemieślnicy sprowadzeni aż z Włoch.

Styl dekoracyjny jadalni oscyluje wokół klasycyzmu, a umeblowanie, mimo że jest dziewiętnastowieczne, naśladuje XVIII-wieczne meble francuskie i angielskie. Wnętrza urzekają witrynami wbudowanymi w ściany, z wyjątkową dużą wnęką wyłożoną lustrami. W tych witrynach oraz na stołach i konsolach można znaleźć dekoracyjne, stare srebra, co dodaje majestatu tym przestrzeniom.

Z kolei dekoracja sztukatorska salonu jest utrzymana w duchu późnego baroku. Warto zwrócić uwagę na garnitur w stylu empire oraz na dwie ciemne szafki, ozdobione brązami, które pochodzą z XIX wieku i są inspirowane stylem Ludwika XVI. Nad tymi szafkami znajdują się dwa imponujące obrazy niemieckiego malarza, Philippa Petera Roosa, znanego jako Rosa da Tivoli, przedstawiające malownicze sceny pasterskie.

Nieco skromniejszy charakter ma mały salon, kiedyś pełniący funkcję buduaru. Brak dekoracji sztukatorskiej sprawia, że jest on obecnie prostszy w porównaniu do przedwojennego wystroju. Podobnie z poczekalnią, która kiedyś była gabinetem Karola Jana Szlenkiera oraz sekretariatem szefa misji, które również pozbawione są bogatej dekoracji architektonicznej.

Gabinet ambasadora, znajdujący się w lewej oficynie, zachował wspaniałe sztukaterie oraz dawną malarską dekorację sufitu autorstwa Gersona, co świadczy o bogatym dziedzictwie i historycznym znaczeniu tego miejsca.

---

Oceń: Pałac Szlenkierów w Warszawie

---