Tomasz Piskorski

---

Wykształcenie i praca

Tomasz Piskorski urodził się w rodzinie znanego WacławaWacława (1852–1928) oraz Kazimiery z Maciejewskich (1860–1919). Był młodszym bratem Leonarda (1883–1957), którego życie również było związane z Warszawą.

Piskorski pobierał nauki w Gimnazjum gen. Pawła Chrzanowskiego, znanym dzisiaj jako Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego. Następnie kontynuował edukację w Gimnazjum im. Rocha Kowalskiego w Warszawie. Udało mu się zdać maturę eksternistycznie zimą 1919 roku, co miało miejsce podczas jego urlopu z wojska.

Po zakończeniu służby wojskowej Piskorski rozpoczął studia, które ukończył w latach 1920–1925 na Wydziale Nauk Politycznych i Społecznych Wolnej Wszechnicy Polskiej (WWP). W tym okresie zaczynał swoją ścieżkę akademicką, która przyniosła mu wiele zaszczytów oraz doświadczeń.

W latach 1926–1938 pracował jako senior w seminarium prawa konstytucyjnego pod kierunkiem prof. Władysława Maliniaka. Zyskał reputację jako znakomity wykładowca i promotor idei Wolnej Wszechnicy. Był jednym z założycieli oraz długoletnim przewodniczącym towarzystwa Przyjaciół WWP, co świadczy o jego zaangażowaniu w działalność edukacyjną i społeczną.

W 1938 roku objął stanowisko starszego radcy w Ministerstwie Przemysłu i Handlu, gdzie organizował Wydział Rzemiosła. W tym samym roku rozpoczął przewód doktorski na temat zastępstwa głowy państwa. Miał również objąć urząd wojewody poznańskiego 1 września 1939 roku, jednak z powodu wybuchu II wojny światowej, plany te legły w gruzach.

Udział w walkach o niepodległość Polski

W 1916 roku, Tomasz Piskorski zdecydował się na aktywny udział w procesie odzyskiwania niepodległości Polski, wstępując do Polskiej Organizacji Wojskowej. Jesienią 1918 roku objął stanowisko komendanta VI dzielnicy warszawskiej. W trakcie swojej działalności był trzykrotnie aresztowany, a jego pobyt na Pawiaku trwał przez tydzień. W listopadzie tego samego roku uczestniczył w rozbrajaniu niemieckich żołnierzy stacjonujących w Warszawie.

Przełomowym momentem w jego karierze militarnym był luty 1919 roku, kiedy to zaciągnął się do 1 pułku szwoleżerów Józefa Piłsudskiego w Hrubieszowie. W kwietniu tego roku wziął udział w wyprawie wileńskiej, walcząc w szeregach dowodzonych przez Mieczysława Bernadzikiewicza. W lipcu została mu powierzona służba w Szkole Podchorążych w Warszawie, a w październiku przeniesiono go do służby wywiadowczej 2 Dywizji Piechoty Legionów.

W końcówce lutego 1920 roku, Piskorski został przeniesiony do Grupy Operacyjnej pod dowództwem gen. Lucjana Żeligowskiego, a następnie przydzielony do dowództwa 4 Armii. W połowie sierpnia tego samego roku aktywnie działał w Związku Obrony Ojczyzny na terenie Lubelszczyzny, a wkrótce został instruktorem wywiadowczym w powiatach hrubieszowskim i włodzimierskim. Jego służba wojskowa trwała aż do demobilizacji w listopadzie 1920 roku.

Piskorski miał również swój udział w III powstaniu śląskim, które miało miejsce w latach 1921-1922. Jego patriotyczna postawa nie wygasła z biegiem lat. W wrześniu 1939 roku, kiedy Polska znów znalazła się w niebezpieczeństwie, ochotniczo zgłosił się do wojska po raz czwarty. Otrzymał przydział do 21 pułku Ułanów Nadwiślańskich, gdzie pełnił funkcję szefa transportu na trasie Łódź–Lublin. Uczestniczył w walkach obronnych, a szczególnie wyróżnił się w bitwie pod Krasnobrodem.

Po agresji ZSRR na Polskę Piskorski został wzięty do niewoli sowieckiej, a jego losy prowadziły do obozu w Starobielsku. Niestety, wiosną 1940 roku, został zamordowany przez funkcjonariuszy NKWD w Charkowie. Jego ciało zostało pochowane w bezimiennej mogile w Piatichatkach, gdzie od 17 czerwca 2000 roku znajduje się zorganizowany Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie. Znajduje się również na Liście Starobielskiej NKWD, z numerem 2509.

5 października 2007 roku, decyzją ministra obrony narodowej Aleksandra Szczygło, Piskorski został pośmiertnie mianowany na stopień porucznika. Uroczysty awans został ogłoszony 10 listopada 2007 roku w Warszawie podczas ceremonii „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Harcerstwo

Tomasz Piskorski związany był z harcerstwem od 1911 roku, kiedy to jako uczeń liceum Chrzanowskiego przystąpił do drużyny skautowej, która z czasem uzyskała miano 2 Warszawskiej Drużyny im. Tadeusza Rejtana. Już jako instruktor harcerski wziął udział w historycznym zjeździe połączeniowym skautowych organizacji, który odbył się 1 listopada 1916 roku w Warszawie. W 1916 roku, razem z sierżantem Antonim Mańkowskim, zainicjował powstanie pierwszej drużyny harcerskiej w Wołominie, tworząc 1 Wołomińską Drużynę Harcerską poprzez łączenie lokalnych zastępów. Drużyna skupiała głównie chłopców pochodzących z rodzin robotniczych oraz mieszkańców ulicy. Na czołowej pozycji w drużynie, a później w strukturach hufca, która zaczęła się rozwijać około 1920 roku, Tomasz Piskorski uznawany jest obecnie za twórcę Hufca ZHP Wołomin.

W 1918 roku objął stanowisko komendanta 24. drużyny im. Jana Karola Chodkiewicza. W czerwcu 1920 roku, w czasie służby wojskowej, zorganizował w Mińsku Litewskim oddział wywiadowczy wśród harcerzy. Pełnił rolę hufcowego, a następnie zastępcy komendanta Chorągwi Warszawskiej Męskiej, gdzie wizytował obozy, w tym oboz 17. Warszawskiej Drużyny Harcerskiej w Rytrze. Latem 1923 roku był zastępcą komendanta trzeciego kursu instruktorskiego Chorągwi w Mickunach, gdzie uczestniczyło 90 harcerzy. W listopadzie 1925 roku objął stanowisko komendanta Chorągwi Warszawskiej Męskiej, które sprawował do marca 1929 roku. Organizował oraz kierował czterema zjazdami starszego harcerstwa.

W kwietniu 1926 roku zrealizował 3. Zjazd Programowy Starszego Harcerstwa w Sromowcach Niżnych, gdzie kierował obradami. Eugeniusz Sikorski zarejestrował ten zjazd w swoich wspomnieniach, podkreślając znaczenie poszczególnych działaczy ruchu starszoharcerskiego.

Zaczęły się coraz bardziej zarysowywać postacie czołowych działaczy ruchu starszoharcerskiego. Byli to: Tomasz i Maria Piskorscy, Sabina Marcinkowska, Jerzy Zawodzki.

Tomasz Piskorski był także twórcą i kierownikiem kręgu starszoharcerskiego im. Zygmunta Jeża-Miłkowskiego, znanym jako „Jeżów”. W sierpniu 1928 roku zorganizował 4. Zjazd Starszego Harcerstwa w Pieninach, a w lipcu 1930 roku pełnił rolę komendanta 5. zjazdu starszoharcerskiego w Kiełpinach. Uczestniczył także w redakcji „Polaków na Dżembori”, pracy zbiorowej wydanej w 1931 roku, w której opublikował swój artykuł o tym samym tytule. Kierował również wyprawą polskiej delegacji na 1. Międzynarodowy Zlot Starszych Skautów w Szwajcarii w 1931 roku.

W kwietniu 1931 roku przewodniczył IV konferencji żeglarskiej w Warszawie, poświęconej rozwojowi żeglarstwa. Zmiany w harcerstwie były widoczne jak nigdy dotąd, a nowa gałąź harcerskiego wyszkolenia przyciągała coraz to nowych młodych ludzi.

widać było, że ta nowa gałąź wyszkolenia harcerskiego wzbudziła ogromne zainteresowanie i przyciągnęła wielu zwłaszcza starszych harcerzy swoistym urokiem wędrówki żeglarskiej, pełnej przygód i niebezpieczeństw….

W znaczącą akcję przerodziła się zbiórka funduszy na dużego, 100-tonowego żaglowca harcerskiego, na co Tomasz Piskorski wydawał apel do harcerzy.

przyboczny Janusz Wolski odczytał przed frontem drużyny odezwę Dha Naczelnika Harcerzy Tomasza Piskorskiego, harcmistrza, w sprawie składania datków przez harcerzy na utworzony Fundusz Żeglarski, z którego ma być zakupiony wielki żaglowiec harcerski, 100 tonowy, służący do celów podróżniczych oraz szkoły żeglarza.

W sierpniu 1932 roku prowadził oboz 6. Zjazdu Starszego Harcerstwa w Garczynie, a w 1933 roku objął kierownictwo Wydziału Starszego Harcerstwa w Głównej Kwaterze Harcerzy. Jego działalność w ruchu harcerskim nie zatrzymywała się, gdyż w czasie zlotu starszoharcerskiego w Starej Miłośnie został wybrany do Rady Starszego Harcerstwa. Reprezentował Polskę na konferencji Roversów w Jamboree w Gödöllő na Węgrzech, gdzie wygłosił referat na temat starszoharcerskiego ruchu w Polsce. Również w tym samym roku objął przewodnictwo Komisji Osobowej przy Głównej Kwaterze Harcerzy.

W owym czasie Piskorski podejmował istotne kroki, aby harcerstwo uniknęło wpływów nacjonalistycznych. Razem z Janem Mauersbergerem był częścią grupy, która dążyła do piłsudczykowskiego kierunku w ZHP, co zwiększało dostępność organizacji dla dzieci i młodzieży z mniejszości narodowych.

Należał do komitetu organizacyjnego Jubileuszowego Zlotu ZHP w Spale w 1935 roku. Jesienią stanął na czoła wyprawy, liczącej ponad sto osób, na 2. Międzynarodowy Zlot Roversów w Szwecji. W roku 1936 przygotował przekonywujący komentarz do prawa harcerskiego dla starszych harcerzy, przyjęty podczas 8. Zjazdu Harcerstwa Starszego nad jeziorem Narocz.

Na początku 1937 roku został pełniącym obowiązki Naczelnika Harcerzy, a w 1938 roku był zastępcą komendanta kursu podharcmistrzowskiego Chorągwi Warszawskiej nad Wigrami. W tym kursie uczestniczył także Jan Bytnar, który zdobył stopień harcerza Rzeczypospolitej i jest znany z powieści Aleksandra Kamińskiego pt. Kamienie na szaniec. Wspomina on ciekawe dyskusje na tematy społeczne, ekonomiczne i polityczne, które miały miejsce podczas kursu.

Działalność w OMN, „PET”, Związku Młodzieży Polskiej „ZET” i ZPMD

Tomasz Piskorski, w latach jego młodzieńczych, zyskał uznanie poprzez swoje zaangażowanie w Organizację Młodzieży Narodowej (OMN), do której został przyjęty w przypadku szkoły Chrzanowskiego, a wkrótce potem wstąpił do „PET”. W trakcie swojej edukacji na studiach, dołączył do Związku Młodzieży Polskiej „ZET”. Po wydarzeniach z 1923 roku, które doprowadziły do rozłamu związanego z dominacją Młodzieży Wszechpolskiej nad ZET-em, założono Związek Polskiej Młodzieży Akademickiej. To on zwołał pierwszy zjazd tej organizacji w kwietniu tego samego roku. Na tym historycznym spotkaniu wyłoniono 7-osobowy Centralny Komitet Akademicki, w którym znalazł się również Piskorski.

W 1924 roku, Piskorski aktywnie uczestniczył w III Zjeździe Ogólnym OMN Szkół Wyższych w Lublinie, gdzie został wybrany przewodniczącym prezydium. W 1927 roku, po połączeniu kilku organizacji, utworzono Związek Polskiej Młodzieży Demokratycznej (ZPMD). Z kolei w grudniu tego samego roku, podczas Pierwszego Ogólnego Zjazdu ZPMD w Warszawie, awansował do Prezydium Związku.

Rok 1925 przyniósł kolejne osiągnięcia w życiu Piskorskiego, gdy wraz ze swoją przyszłą żoną – Marią Podgórską – zainicjował reaktywację organizacji „PET”, która została rozwiązana w 1921 roku. W tym samym czasie rozpoczął inicjatywę stworzenia Związku Seniorów Organizacji Młodzieży Narodowej, którego nazwa wkrótce przekształciła się w Związek Seniorów OMN i ZPMD. Wszedł także w skład pierwszego Tymczasowego Zarządu tej nowej organizacji, a przed II Zjazdem, który odbył się w 1934 roku, pełnił funkcję sekretarza zarządu.

Na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych, Piskorski redagował kwartalnik „Brzask”, będący organem ZPMD. W 1934 roku podczas II Zjazdu Seniorów OMN i ZPMD, podjęto decyzję o świętowaniu w 1936 roku pięćdziesięciolecia pierwszego zebrania Warszawskiego Koła ZET-u. Tomasz Piskorski został referentem organizacyjnym tego ważnego zjazdu oraz członkiem Głównego Komitetu Organizacyjnego, którego uczestnicy przekroczyli liczbę 1000 osób.

Swoje wielkie talenty organizacyjne ujawnił w czasie Zjazdu Jubileuszowego 50-lecia ZET-u jeden z wielkich działaczy organizacji, Tomasz Piskorski.

W ramach swoich zadań, kierował pracami komisji organizacyjnej, współpracując z wieloma podkomisjami. W 1935 roku, Generalny Zarząd Seniorów zaakceptował wytyczne organizacyjne zaproponowane przez Piskorskiego. Przygotował także dokumentację na Zjazd, obejmującą Wykaz poległych i zmarłych uczestników ruchu niepodległościowego Młodzieży Narodowej działających w latach 1886–1936. Gromadził również archiwum ZET, a także opracował sprawozdanie z Jubileuszowego Zjazdu. Niestety, całe to archiwum, wraz z kilkunastoma tomami jego dzienników, zostało zniszczone podczas powstania warszawskiego.

Uczestnictwo w innych organizacjach

Tomasz Piskorski był osobą szczególnie aktywną w różnych organizacjach w trakcie swojego życia. Jego działalność obejmowała wiele ról i funkcji, które miały na celu pomoc i wsparcie w różnych aspektach życia społecznego.

• Pełnił funkcję prezesa Bratniej Pomocy w czasie studiów,
• Był prezesem Organizacji Młodzieży Narodowej (OMN) w czasie studiów,
• Uczestniczył jako członek Związku Patriotycznego,
• Był również członkiem Związku Naprawy Rzeczypospolitej,
• Przewodniczył Towarzystwu Wolnej Wszechnicy Polskiej,
• Pełnił funkcję redaktora organu ZPMD „Brzask”,
• W roku 1933 pełnił rolę wicedyrektora Biura Związku Polaków z Zagranicy,
• Pracował w Lidze Morskiej i Kolonialnej w latach 1935-1938, gdzie wraz z Wiesławem Czermińskim zorganizował Wydział Młodzieżowy i objął jego kierownictwo. W ramach tego wydziału organizował obozy nadmorskie, prowadząc jednocześnie szkolenia jako ratownik morski.
• W 1936 roku przygotował sprawozdanie Głównego Komitetu Wykonawczego Święta Morza, które miało miejsce w 1935 roku.
• Po Zjeździe Uczestników Walki o Szkołę Polską w 1936 roku, wspólnie z Zofią Wańkowicz i Stefanem Szwedowskim, zorganizował komitet, który zebrał znaczne fundusze na wsparcie polskich szkół w Bytomiu i Cieszynie, regionach, które wówczas znajdowały się poza granicami Polski.

Jego zaangażowanie w działalność społeczną i patriotyczną miało ogromne znaczenie dla lokalnych wspólnot oraz polskiego społeczeństwa w trudnych czasach. Można zatem stwierdzić, że Tomasz Piskorski był postacią, która w znaczący sposób wpłynęła na rozwój ruchu społecznego w Polsce.

Twórczość

Książki

Poniżej przedstawiamy znaczącą listę publikacji, które zostały opracowane lub redagowane przez Tomasza Piskorskiego. Każda z nich przyczyniła się do promowania wiedzy oraz edukacji młodzieży w Polsce i za granicą.

• „Polacy na Dżembori. Wspomnienia z Międzynarodowego Zlotu Skautowego w Arrowe Parku pod Birkenhead Anglia 1929 r.” – publikacja pod redakcją w składzie: Tomasz Piskorski, Eugeniusz Ryszkowski oraz Eugeniusz Konopacki. Wydanie z 1931 roku, przy nakładzie Komendy Wyprawy Polskiej na Dżembori, druk St. Niemiry Syn i S-ka,
• „W przededniu ofensywy harcerskiej na młodzież. Wytyczne pracy Głównej Kwatery Harcerzy na rok 1934” (1933),
• „Komitet Wychowania Narodowego Młodzieży Polskiej z zagranicy” w roku 1933,
• „Książka o Polsce dla młodzieży polskiej zagranicą” (1934),
• „Krąg Starszoharcerski. Wskazania organizacyjne, metodyczne i programowe” (Biblioteczka Starszoharcerska, 1935),
• „Konstytucja 1935 r. a t. zw. tytuły rodowe” (1936),
• „XV-lecie Starszego Harcerstwa” – wydanie z Katowic z 1936 roku,
• „Katalog prasy skautowej” (1937, wydana w trzech językach),
• „W pięćdziesiątą rocznicę powstania Zetu. Sprawozdanie ze Zjazdu Uczestników Ruchu Niepodległościowego Związku Młodzieży Polskiej” z 28 i 29 września 1936 w Warszawie (1937).

Inne

Oprócz książek, Tomasz Piskorski zajmował się również innymi formami działalności pisarskiej. Jego wpływ na środowisko młodzieżowe i harcerskie był znaczący.

• „Zjazd Lubelski OMN” w roku 1924, w: „Akademicka Młodzież Demokratyczna w Lublinie w latach 1920–1930”, Lublin, 11 maja 1930,
• „W sprawie bibliografii harcerskiej”, w: „Harcerstwo. Organ Naczelnictwa Związku Harcerstwa Polskiego”, Warszawa, Rok I, nr 4 (grudzień 1934),
• „Sprawozdanie Zarządu Głównego Związku Seniorów Organizacji Młodzieży Demokratycznej Szkół Wyższych 1926–1934” (1934),
• Redakcja i wstęp do pracy „Ingarö – Wyspa Braterstwa: Wspomnienia z wyprawy polskiej na 2-gi Światowy Zlot Roversów na Ingarö w Szwecji w 1935 r.” autorstwa Wacława Błażejewskiego (1936),
• „Wykaz poległych i zmarłych uczestników ruchu niepodległościowego Młodzieży Narodowej” (warszawskie wydanie z 1936 roku),
• „Wspomnienie pośmiertne o Kazimierzu Stańczykowskim” (1901–1937) (Warszawa 1937),
• „Niepełny wykaz członków Związku Młodzieży Polskiej ZET i Związku Patriotycznego oraz organizacji pochodnych” (z Z. Dłużewską-Kańską i S. Szwedowskim), maszynopis w posiadaniu Tadeusza W. Nowackiego,
• „Słownik ruchu zetowego” (razem z S. Szwedowskim i Z. Dłużewską-Kańską), maszynopis w posiadaniu Tadeusza W. Nowackiego.

Awanse

W historii wojskowości, awanse są istotnym elementem kariery ludzkiej, a w przypadku Tomasza Piskorskiego, stały się one częścią jego dziedzictwa. Wyróżniał się on w szczególny sposób, co można zauważyć w jego awansach, które miały miejsce w określonych momentach czasu.

• kapral – 25 kwietnia 1920 roku,
• podporucznik kawalerii – ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1925 roku,
• porucznik – pośmiertnie, 5 października 2007 roku.

Ordery i odznaczenia

Tomasz Piskorski otrzymał szereg odznaczeń, które odzwierciedlają jego zasługi oraz poświęcenie. Poniżej przedstawiono wykaz przyznanych mu odznak:

• Krzyż Niepodległości, przyznany 27 czerwca 1938 roku,
• Krzyż Walecznych,
• Złoty Krzyż Zasługi, nadany 25 lutego 1939 roku,
• Srebrny Krzyż Zasługi, którego przyznanie miało miejsce 9 listopada 1932 roku,
• Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowej nr 1589,
• Krzyż Legionowy nr 206,
• Honorowy Krzyż Harcerzy z Czasów Walk o Niepodległość nr 22, nadany na podstawie decyzji Komisji Głównej Harcerzy z dnia 15 grudnia 1938 roku,
• Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939 nr 7761, przyznany pośmiertnie, 15 sierpnia 1985 roku w Londynie.

Życie rodzinne

W 1928 roku Tomasz Piskorski zawarł związek małżeński z Marią z Podgórskich (1906–1980). Para osiedliła się w Warszawie, przy ulicy Nowy Zjazd 3 m. 5. Z tego małżeństwa narodziły się dwie córki, które kontynuowały rodzinne dziedzictwo.

Pierwsza z córek, Anna (1929–1983), była chemikiem oraz mieszkała w stolicy. Poślubiła Cezarego Chlebowskiego, z którym doczekała się dwojga dzieci: Tomasza Chlebowskiego, męża Elżbiety Regulskiej-Chlebowskiej, oraz Weroniki Chlebowskiej-Dziadosz. Anna spoczywa w tym samym grobie co jej ojciec, co podkreśla głębokie więzi rodzinne.

Druga córka, Katarzyna (1937–2010), wyróżniała się jako warszawska rzeźbiarka. Niestety, jej życie tragicznie zakończyło się 10 kwietnia 2010 roku, w wyniku katastrofy polskiego samolotu Tu-154M w Smoleńsku. Jej dorobek artystyczny oraz pamięć o niej są ciągle żywe wśród przyjaciół oraz rodziny.

Po śmierci

W latach 60. XX wieku na warszawskich Starych Powązkach powstał symboliczny grób Tomasza Piskorskiego, mieszczący się w kwaterze 18-1-1. W tej samej mogile zostały również pochowane inne bliskie mu osoby:

• w 1980 roku – Maria Piskorska,
• w 1983 roku – Anna Piskorska-Chlebowska,
• w 2010 roku – Katarzyna Piskorska.

Drużyna harcerska nosząca imię Tomasza Piskorskiego, Starszoharcerska drużyna 10 DSH Concordia, została rozwiązana 18 grudnia 2008 roku.

W Warszawie znajdują się liczne tablice poświęcone jego pamięci. Między innymi, zasłużona tablica umieszczona jest w murze ogrodzenia kościoła św. Antoniego z Padwy, który usytuowany jest na warszawskim Czerniakowie. Kolejna tablica znajduje się na murze kościoła św. Karola Boromeusza na warszawskich Powązkach.

W dniu 17 września 2021 roku w obrębie kościoła Matki Bożej Częstochowskiej w Wołominie odsłonięto tablicę upamiętniającą ofiary zbrodni stalinowskich. Wśród wymienionych osób znalazło się także nazwisko Tomasza Piskorskiego, który był ściśle związany z tym regionem.

Następnie, 9 kwietnia 2022 roku na terenie Skweru Ormiańskiego, znajdującym się przy ul. Powsińskiej w Warszawie, odsłonięto tablicę poświęconą pamięci 18 oficerów Wojska Polskiego, których losy były związane z warszawską Sadybą. W wyniku jego małżeństwa z Marią Podgórską, która wcześniej mieszkała w willi Podgórskich, Tomasz Piskorski został uwzględniony na tej tablicy. W pobliżu tablicy posadzono krąg 18 dębów, które stanowią hołd dla wspomnianych oficerów.

Oprócz wymienionych form upamiętnienia, 18 września 2012 roku, na terenie szkoły podstawowej im. Macieja Rataja w Karwinie zorganizowano sadzenie Dębu Pamięci, który ma na celu uhonorowanie Tomasza Piskorskiego.

---

Oceń: Tomasz Piskorski

---