Czerniaków to historyczna wieś, która obecnie stanowi część dzielnicy Mokotów w Warszawie. Jest to teren położony między skarpą warszawską a korytem majestatycznej Wisły.
Na północy Czerniaków graniczy z Ujazdowem, natomiast od południa sąsiaduje z Sadybą. Główną arterią komunikacyjną w tej okolicy jest ulica Czerniakowska, która odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu tego terenu.
Na przedwojennych mapach Czerniaków był lokalizowany w pobliżu placu Bernardyńskiego, uznawanego za historyczne centrum tej wsi. Z upływem czasu nazwa ta zaczęła obejmować także obszary leżące na wschód od ulicy Czerniakowskiej, które wcześniej przynależały do Siekierków. Takie zmiany zostały uwzględnione w podziale MSI. Warto jednak zauważyć, że północna część Czerniakowa włączona została do rejonu MSI Ujazdów, a częściowo także do MSI Solec, łącznie z północnym fragmentem Cypla Czerniakowskiego.
Na obszarze Czerniakowa znajduje się szereg ważnych punktów, w tym malownicze Jeziorko Czerniakowskie. Natomiast poza granicami MSI Czerniaków możemy znaleźć następujące istotne miejsca:
- Szpital Czerniakowski, który leży w granicach obszaru MSI Sielce,
- Cypel Czerniakowski, usytuowany w rejonie MSI Ujazdów oraz w części obszaru MSI Solec,
- Port Czerniakowski, który również znajduje się w strefie MSI Ujazdów,
- zbiornik osadnikowy oraz Stacja Pomp Rzecznych Czerniakowska, zlokalizowane w rejonie MSI Ujazdów,
- Cmentarz Czerniakowski, mieszczący się w granicach MSI Sadyba.
Opis
Historia wsi Czerniakowo sięga czasów średniowiecza, kiedy to znajdowała się w obrębie parafii soleckiej. Z kronik wynika, że od XIII wieku była prawdopodobnie częścią parafii jazdowskiej. Niewielka powierzchnia Czerniakowa sprawia, że wielu historyków sugeruje, iż razem z pobliskim Czarnowem oraz Siedlcami, obecnie znanymi jako Sielce, stanowiły jedność.
Nazwisko rodowe Czerniaków wzięli od wioski potomkowie podkomorzego warszawskiego, Hinczy Cedlica, zwanego Ślązakiem ze względu na swoje pochodzenie. W 1502 roku Hincza Czerniakowski był zmuszony sprzedać dobra sąsiadowi, Mikołajowi Milanowskiemu. W 1528 roku obszar Czerniakowa wynosił 6 łanów chełmińskich. W drugiej połowie XVI wieku na terenie wsi funkcjonował jednokołowy młyn wodny, a Jeziorko Czerniakowskie stanowiło lokalne miejsce dobli rybackich.
Czerniaków był wsią szlachecką, w 1580 roku zarejestrowaną w powiecie warszawskim województwa mazowieckiego. W XVII wieku wieś przeszła w ręce wojewody mazowieckiego, Andrzeja Górskiego. Po jego zmarciu w 1626 roku tereny były dziedziczone przez jego spadkobierców, a później przez króla. W 1683 roku Czerniaków przeszedł w ręce marszałka wielkiego koronnego Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, który postawił tam m.in. szpital, znany dzisiaj jako Szpital Czerniakowski.
W historii Czerniakowa istotną rolę odegrał XIX-wieczny historian Jan Warmiński (Lieder), który w 1861 roku opublikował książkę zatytułowaną „Pamiątka z Czerniakowa”. Dzieło to zawierało m.in. opisy tradycyjnych majowych odpustów, historię wsi oraz budowę kościoła bernardynów pod wezwaniem św. Antoniego z Padwy.
W drugiej połowie XIX wieku Czerniakowo wchodziło w skład gminy Mokotów, natomiast w strukturze kościoła katolickiego było częścią parafii Wilanów. W 1904 roku klasztor czerniakowski stał się miejscem filii parafii wilanowskiej, odpowiedzialnej za prowadzenie ksiąg stanu cywilnego dla mieszkańców Czerniakowa i okolicznych miejscowości. W 1909 roku Czerniaków został wyłączony z gminy Mokotów, włączając się do gminy Wilanów.
Na mocy decyzji generała-gubernatora Hansa Hartwiga von Beselera, 8 kwietnia 1916 roku włączono Czerniaków, wówczas w granicach gminy Wilanów, do Warszawy, a 16 listopada tego samego roku zmienił on przynależność parafialną, wchodząc do nowo utworzonej parafii św. Bonifacego z siedzibą w klasztorze czerniakowskim.
W dniu 24 grudnia 1922 roku oddano do użytku nową linię tramwajową, która połączyła Czerniaków z Wójtówką na Sielcach, kończąc trasę na placu Bernardyńskim, będącym przedłużeniem istniejącej już trasy z placu Trzech Krzyży. 18 grudnia 1927 roku, linia tramwajowa została znów wydłużona na południe do krańca Miasto-Ogród Czerniaków, gdzie zaczęła rozwijać się nowa osada powstająca od 1921 roku.
Przed wybuchem II wojny światowej Czerniaków był jednym z najuboższych obszarów miasta. Lokalni mieszkańcy określali tę część Warszawy, w języku ludowym, jako „Dół”, gdyż aby dotrzeć do centrum miasta, trzeba było poruszać się w górę. Osobą, która zyskała sławę jako popularyzator folkloru czerniakowskiego był Stanisław Grzesiuk.
Ważniejsze obiekty
W Černiakowie można znaleźć wiele interesujących obiektów, które przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów. Są to miejsca, które warto odwiedzić, aby lepiej poznać historię i kulturę tej części Warszawy.
- Rezerwat przyrody Jeziorko Czerniakowskie, który jest idealnym miejscem do obcowania z naturą,
- osiedle Czerniakowska Wschodnia, znane ze swojej unikalnej architektury,
- Kościół św. Antoniego z Padwy, który stanowi ważny element lokalnej społeczności,
- Kopiec Powstania Warszawskiego, oferujący wspaniałe widoki na miasto,
- XIX-wieczny drewniany dworek przy ul. Bernardyńskiej 1, który jest przykładem tradycyjnej polskiej architektury.
Każde z tych miejsc ma swoją unikalną historię oraz charakter, który przyciąga tych, którzy pragną odkrywać nieznane zakątki stolicy.
Przypisy
- Historia – Bernardyni na Czerniakowie. Rzymskokatolicka Parafia św. Bonifacego. [dostęp 02.04.2024 r.]
- Katalog zasobów metrykalnych. Polskie Towarzystwo Genealogiczne. [dostęp 02.04.2024 r.]
- Warszawa. Św. Bonifacego. Archidiecezja Warszawska. [dostęp 02.04.2024 r.]
- Linia tramwajowa zwykła 2. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 02.04.2024 r.]
- Linia tramwajowa zwykła 2A. Trasbus.com – Historia warszawskiej komunikacji miejskiej. [dostęp 02.04.2024 r.]
- Maria Nietyksza, Witold Pruss: Zmiany w układzie przestrzennym Warszawy [w:] Irena Pietrza-Pawłowska (red.) Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1973.
- Warszawskie tramwaje elektryczne 1908−1998. Tom II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 16. ISBN 83-907574-00.
- Warszawskie tramwaje elektryczne 1908−1998. Tom II. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1998, s. 18. ISBN 83-907574-00.
- Kronika. Zmiana gminy. „Wiadomości Codzienne”, 03.04.1909 r. Warszawa.
- Obszary MSI. Dzielnica Mokotów. [w:] Zarząd Dróg Miejskich [on-line]. zdm.waw.pl. [dostęp 19.03.2020 r.]
- Rozporządzenie dotyczące rozszerzenia warszawskiego okręgu miejskiego i wykonania planu dla zabudowania miasta Warszawy z dnia 08.04.1916 r., „Dziennik rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego” (nr 29, poz. 79), Warszawa, 17.04.1916 r.
- Adolf Pawiński, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 5: Mazowsze, Warszawa 1895, s. 262.
- Jan Warmiński: Pamiątka z Czerniakowa. Warszawa: Drukarnia Jana Jaworskiego, 1861, s. 1–47.
- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Bronisław Chlebowski (red.). T. 1. Warszawa: Druk „Wieku”, 1880, s. 818.
- Bronisław Wieczorkiewicz: Folklor Mokotowa [w:Dzieje Mokotowa]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 148.
- Bronisław Wieczorkiewicz: Folklor Mokotowa [w:Dzieje Mokotowa]. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 149.
- O historii dworku i folwarku czerniakowskiego.
- M. Karpiński W małym dworku na Czerniakowie, "Stolica" nr 3/2012.
Pozostałe obiekty w kategorii "Dzielnice":
Bluszcze | Buraków (Warszawa) | Bielany (Warszawa) | Karolin (Warszawa) | Ujazdów (Warszawa) | Ustronie (Warszawa) | Ksawerów (Warszawa) | Śródmieście Północne | Sielce (Warszawa) | Służew | Żoliborz | Nowolipki (Warszawa) | Wyględów (Warszawa) | Wilanów Wysoki | Wilanów Niski | Wawer | Utrata (Warszawa) | Ugory (Warszawa) | Targówek | Szamoty (Warszawa)Oceń: Czerniaków