Stanisław Janicki (minister)

---

Życiorys

Stanisław Janicki urodził się w rodzinie wyznania ewangelicko-reformowanego. Jego rodzice to Władysław Ludwik, będący doktorem medycyny i chirurgiem, oraz Melania z domu Norblin, córka znanego przemysłowca Wincentego Norblina. Po zakończeniu studiów na Wydziale Melioracji Politechniki w Rydze, w latach 1899-1901 kontynuował naukę w akademii rolniczej w Bonn. W tym okresie stał się członkiem korporacji akademickiej Arkonia. Po powrocie do Warszawy prowadził biuro melioracyjne, wprowadzając nowoczesne metody zarządzania gruntami. Był entuzjastą uprzemysłowienia wielkiej własności ziemskiej i założył w Ułężu Górnym jedną z pierwszych spółdzielczych krochmalni w Polsce, której produkty eksportował do Szwajcarii oraz Holandii. Działał także jako organizator i prezes Związku Producentów Krochmalu oraz Związku Producentów Ryb.

Wielka Wojna i odrodzenie Polski

W trakcie I wojny światowej, rozpocząwszy działalność w 1916 roku, Janicki zasłużył się w pracach Centralnego Towarzystwa Rolniczego. W roku następnym, jako przedstawiciel Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego, zasiadł w składzie Tymczasowej Rady Stanu, obejmując kierownictwo Departamentu Gospodarstwa Społecznego. W sierpniu 1917 roku, został członkiem Komisji Przejściowej TRS, zajmującej się przygotowywaniem przekazania spraw Rady nowym władzom polskim. Jego zaangażowanie w tej dziedzinie obejmowało również rozmowy prowadzone z arcybiskupem Aleksandrem Kakowskim i księciem Zdzisławem Lubomirskim odnośnie ich wejścia do Rady Regencyjnej.

Na początku 1918 roku Janicki został powołany na stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Rolnictwa i Dóbr Koronnych. Jako wiceminister, w kwietniu i listopadzie 1918 roku, pełnił kierowniczą rolę w tym resorcie podczas rządów Antoniego Ponikowskiego oraz Władysława Wróblewskiego. W rządzie Ponikowskiego powierzono mu również nadzór nad Ministerstwem Aprowizacji. W marcu 1919 roku, zainicjował prace nad projektem reformy rolnej, co zaowocowało przygotowaniem obszernej monografii zatytułowanej Stosunki rolnicze Królestwa Polskiego, wydanej w tym samym roku.

II Rzeczpospolita

W odrodzonej Polsce Janicki zajął się organizowaniem pracy ministerialnej jako wiceminister w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego. Później, od 16 stycznia do 30 września 1919 roku, objął stanowisko ministra rolnictwa i dóbr państwowych w rządzie Ignacego Jana Paderewskiego. Był przeciwnikiem postulatu Związku Ziemian dotyczącego regulacji wynagrodzeń robotników folwarcznych w trakcie strajków rolnych tegoż roku. Janicki aktywnie uczestniczył w reformie rolnej, złożoną ze szczegółowych punktów, które miały być przedłożone przyszłemu parlamentowi. W marcu 1919 roku przedstawił sejmowej Komisji Rolnej swój projekt reformy.

W debacie sejmowej, Janicki sprzeciwiał się pomysłom mającym na celu określenie maksymalnych wielkości posiadania ziemi, argumentując, że konieczne jest zachowanie bezpieczeństwa interesów rolników. Równocześnie był otwarty na zarządzanie nadzorem państwowym nad jakością gospodarki leśnej. Mimo wielu kontrowersji związanych z jego działalnością, Janicki był zdolnym administratorem, który proponował rozwiązania związane z samowystarczalnością państwa oraz rozwój oświaty rolniczej.

Po złożeniu urzędowania 30 września 1919 roku, Janicki powrócił na stanowisko ministra od 7 stycznia 1924 do 13 listopada 1925 roku w rządzie Władysława Grabskiego. W tym czasie zajmował się kwestią przyspieszenia produkcji rolnej, aby zapewnić krajowi samowystarczalność w zakresie żywności oraz zwiększenie eksportu. Uczestniczył również w organizacji I Polskiego Kongresu Rolniczego w Warszawie, gdzie przedstawił kluczowy referat dotyczący ochrony interesów własności ziemskiej.

Po zakończeniu kariery w administracji publicznej, Janicki zasiadał w radach nadzorczych takich instytucji jak Państwowy Bank Rolny oraz Bank Handlowy S.A. w Warszawie. Utrzymywał bliskie relacje z ministrem spraw zagranicznych Józefem Beckiem, dla którego zorganizował przyjęcie w swoim domu z okazji nadania mu Orderu Orła Białego w październiku 1938 roku.

Stanisław Janicki zginął tragicznie podczas bombardowania Warszawy 25 września 1939 roku, razem z drugą żoną. Oboje zostali pochowani na cmentarzu ewangelicko-reformowanym przy ul. Żytniej (kwatera W-2-10). Jego pamięć została uhonorowana w 2022 roku poprzez renowację pomnika, zrealizowaną przez Fundację Dziedzictwa Kulturowego, z pomocą finansową Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Rodzina

Stanisław Janicki był osobą o bogatym dziedzictwie rodzinnym. Jego przodkowie mieli wpływ na jego życie i karierę. Był wnukiem Stanisława Janickiego (1798-1855), a jego stryj, Stanisław Janicki (1836-1888), także odgrywał znaczącą rolę w rodzinnej historii.

Stanisław Janicki zawarł małżeństwo dwa razy. Jego pierwszą wybranką była Irena z Meissnerów (1877-1923), która była jego kuzynką. Po jej śmierci, poślubił Janinę z Hirshbergów (1891-1939), z którą dzielił życie do końca jej dni.

W wyniku tych związków doczekał się dwojga dzieci: Ireny Natalii (1904-1985), znanej po mężu Życka, oraz Stanisława Ludwika Janickiego (1906-1940). Tragicznie, jego syn został zamordowany w Charkowie, co stanowi smutny akcent w historii rodziny.

Odznaczenia

Wśród wielu wyróżnień, które otrzymał Stanisław Janicki, znajdują się liczne odznaczenia, które doceniły jego znaczący wkład w rozwój kraju.

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 2 maja 1923,
• Krzyż Wielki Orderu Lwa Białego, nadany w 1925 roku przez Czechosłowację,
• Krzyż Wielki Orderu Danebroga, przyznany w 1925 roku przez Danię.

---

Oceń: Stanisław Janicki (minister)

---