Willa Podgórskich w Warszawie

---

Historia

Willa Podgórskich, zlokalizowana przy ul. Powsińskiej 24, ma niezwykle bogatą historię. Mieszkali w niej Przemysław Podgórski oraz jego żona, Anna Podgórska (1885–1968). Para miała pięcioro dzieci, w tym Marię Piskorską (1906–1980), która później została żoną Tomasza Piskorskiego.

Zakup działki przez Podgórskich miał miejsce w 1923 roku. Do budowy swojego domu zaciągnęli „pożyczkę długoterminową na sumę zł 20 000 w złocie w 7%-wych listach zastawnych Banku Gospodarstwa Krajowego.” Dom został celowo zlokalizowany w strategicznym punkcie, na skrzyżowaniu dróg, co dawało mieszkańcom widok na wszystkie strony z piętra.

Już w 1926 roku, podczas przewrotu majowego, willa została zajęta przez jedną ze stron konfliktu, a ostrzał prowadzony był przez drugą. W 1939 roku, w momencie wybuchu II wojny światowej, mieścił się tam sztab oddziałów broniących południowej części Warszawy, szczególnie rejonu Wilanów-Sadyba. W okresie 25-28 września tegoż roku, Oddział Wydzielony 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich, wsparty 6 Pułkiem Ułanów Kaniowskich, stawiał opór w tym regionie. Dowództwo oddziału miało swoją siedzibę w Willi Podgórskich, gdzie w wyniku walk poległo ponad 20 ułanów.

Na 70. rocznicę tych wydarzeń w 2009 roku, z inicjatywy płk. Bolesława Kostkiewicza, Honorowego Prezesa Rodziny Jazłowieckiej, naprzeciwko domu odsłonięto kamień z pamiątkową tablicą, ufundowaną przez Zarząd Dzielnicy Warszawa Mokotów.

Cytat:

„…wyrwany został południowo-zachodni narożnik na parterze, przebita ściana zewnętrzna, częściowo zniszczone ściany wewnętrzne i piece, zawalony jeden komin i zniszczone zostało pokrycie dachowe, częściowo została uszkodzona stolarka drzwiowa i okienna, oraz podłogi, instalacje kanalizacyjno-wodociągowe, tynki zewnętrzne i wewnętrzne oraz wybite szyby. Uszkodzenia te zostały wyremontowane z wyjątkiem tynków zewnętrznych, częściowo stolarki oraz stropu i podłogi przy uszkodzonym narożniku. (…) Uszkodzenia te (…) stanowiły ok. 35% wartości budynku.”

Willa miała również znaczenie w czasie powstania warszawskiego. Została wybrana przez por. Czesława Szczubełka, dowódcę 5. Rejonu „Oaza” V Obwodu „Mokotów”, na siedzibę sztabu dowództwa Sadyby powstańców warszawskich, zaczynając od 1 sierpnia 1944 roku. To była kluczowa lokalizacja, łącząca różne obszary, takie jak Sadybę, Las Kabacki oraz okolice Sielc, Czerniakowa i Mokotowa. W historycznych mapach widać, że w sierpniu 1944 roku był obecny znaczny wpływ powstańców w rejonie willi. Miejsce to niestety również doświadczyło ostrzału przez Niemców, a po trzech latach od pierwszych zniszczeń, znów zostało częściowo zburzone. Por. Szczubełek zginął, walcząc na terenie Fortu Czerniakowskiego 1 września 1944 roku.

Dom przeszedł kolejne odbudowy po wojnie i tym razem w 1948 roku w podstawowym zakresie. W roku 1973, w związku z budową Wisłostrady, utracono olbrzymi ogród, który oddzielał wejście do posesji od ulicy. W 1982 roku, w czasach stanu wojennego, piwnica willi stała się siedzibą podziemnej drukarni, która produkowała niezależne książki i czasopisma, głównie związane z Ruchem Obrony Praw Człowieka i Obywatela.

W 1990 roku willa została wpisana do rejestru zabytków. W latach 90. XX wieku przeprowadzono gruntowny remont, który obejmował:

• podpiwniczenie na całej powierzchni i izolację od wód gruntowych,
• wymianę stropów uszkodzonych w czasie powstania,
• wymianę schodów i podłóg,
• konserwację elewacji i dachu,
• remont instalacji kanalizacyjnych, elektrycznych, wodociągowych i gazowych.

W owym remoncie brała udział także Fundacja Kultury przy Ministerstwie Kultury. Dziś w willi znajduje się między innymi prywatna galeria sztuki, urządzona w 1975 roku przez rzeźbiarkę Katarzynę Piskorską, córkę Tomasza i Marii Piskorskich. W ciągu ostatnich lat, obok stałej ekspozycji twórczości Katarzyny Piskorskiej, odbyło się wiele ciekawych wystaw, wśród których można wymienić:

• Stefanii Szymanowskiej (1977),
• wystawę portretu pastelowego Ireny Kaczor (1978),
• wystawę rzeźby ceramicznej Anny Janiszewskiej (1978),
• Teresy Berezowskiej (1979),
• Ewy Grzybowskiej (1983),
• grupy artystów z Wielkiej Brytanii (Helen Mary Ganly, Carol Farrow, Cally Le Poer Trench, Alan Franklin, Elisabeth Kozmian-Ledward) (1989).

Inne informacje

Na obszarze posesji można znaleźć automatyczną stację pomiarową, która zajmuje się monitorowaniem jakości powietrza. Stacja ta jest odpowiedzialna za pomiar stężenia dwutlenku siarki oraz pyłów w atmosferze.

---

Oceń: Willa Podgórskich w Warszawie

---