Szczepan Baczyński

---

Życiorys

Szczepan Baczyński był talentem teatralnym o bogatym dorobku, którego kariera rozpoczęła się w 1926 roku, kiedy to uzyskał dyplom w Oddziale Dramatycznym przy Konserwatorium Muzycznym w Warszawie. Jego pierwsze kroki na scenie prowadziły przez Teatr Miejski w Bydgoszczy. Dwa lata później, w 1928 roku, Baczyński postanowił przenieść się do Warszawy, gdzie zaangażował się w organizację pierwszych przedstawień kukiełkowych dla dzieci, które miały miejsce na Żoliborzu. Tym sposobem zainicjował działalność Teatru Baj.

W okresie od 1930 do 1932 roku związany był z Teatrem Ateneum, jednak w sezonie 1933/1934 związał się z Teatrem im. Stefana Żeromskiego. W równoległym czasie współpracował z Redutą, teatrem Juliusza Osterwy. W 1934 roku otrzymał misję od Ministerstwa Spraw Zagranicznych, która doprowadziła go na Łotwę jako inspektora kulturalno-oświatowego, włączającego polskich emigrantów w życie kulturalne.

Podczas drugiej wojny światowej przebywał na Zachodzie, gdzie pełnił funkcje aktora i reżysera w teatrze dla polskich żołnierzy. Swoją działalność artystyczną rozwijał we Francji i Rumunii, a w międzyczasie walczył na froncie. Po klęsce Francji udał się do Londynu, gdzie w 1944 roku objął stanowisko kierownika Polskiej YMCA przy 1 Dywizji Pancernej pod dowództwem generała Maczka, organizując koncerty dla żołnierzy w takich krajach jak Francja, Belgia i Holandia.

W maju 1945 roku nawiązał współpracę z wybitnym Leonem Schillerem. Razem powołali do życia Teatr Ludowy im. Wojciecha Bogusławskiego w Lingen w Niemczech, gdzie Baczyński odpowiadał za sprawy organizacyjne, a Schiller zajmował się artystyczną stroną teatru. Powrót do Polski nastąpił pod koniec 1945 roku, gdzie Baczyński przyczynił się do reaktywacji Teatru Baj, kierując nim w latach 1946-1948.

Jednocześnie, w latach 1947–1948 pracował w Miejskich Teatrach Dramatycznych w Warszawie, a w 1950 roku objął dyrekcję wrocławskich Teatrów Dramatycznych. Po roku wrócił jednak do stolicy, kontynuując swoją karierę na warszawskich scenach w latach 1951–1956 w Teatrze Współczesnym i Teatrze Narodowym, a w kolejnych czterech latach był dyrektorem Teatru Guliwer. Od 1960 do 1972 roku był członkiem zespołu Teatru Polskiego w Warszawie.

Baczyński nie ograniczał się wyłącznie do występów scenicznych; również angażował się w produkcje filmowe oraz seriale telewizyjne. Ponadto, przez szereg lat prowadził zajęcia w warszawskiej PWST, a w latach 1950–1970 pełnił funkcję prorektora.

Niestety, jego życie tragicznie zakończyło się w wyniku wypadku drogowego. Zginął, wracając z nagrania, kiedy to został potrącony na przejściu dla pieszych. Pochowany jest na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie, w kwaterze 111-4-14.

Spektakle teatralne

Role

Teatr Ateneum, Warszawa

• 1931 – Dom otwarty w roli Malinowskiego, reżyseria: Stanisława Perzanowska,
• 1931 – Gołębie serce jako Tragarz I, reżyseria: S. Jaracz.

Miejskie Teatry Dramatyczne, Warszawa

• Teatr Mały – 1947 – Cud świętego Antoniego w roli Doktóra, reżyseria: Jerzy Kreczmar,
• Teatr Rozmaitości – 1947 – Nie igra się z miłością jako Kuglarz, reżyseria: Czesław Szpakowicz,
• 1948 – Romans z ojczyzną w roli Adama Mickiewicza, reżyseria: Eugeniusz Poreda,
• 1948 – Zemsta jako Papkin; Śmigalski, reżyseria: Jerzy Leszczyński,
• Teatr Comoedia – 1948 – Żeglarz w roli Rzeźbiarza, reżyseria: Zbigniew Koczanowicz.

Teatry Dramatyczne, Wrocław

• Teatr Kameralny – 1949 – Niemcy w roli Joachima Petersa, reżyseria: Maryna Broniewska,
• 1950 – Pieją koguty w roli Słowa wstępnego, reżyseria: Czesław Staszewski,
• Teatr Popularny – 1950 – Nowy Świętoszek w roli Moliera, reżyseria: Stanisław Bugajski.

Teatr Współczesny, Warszawa

• 1950 – Wieczór Trzech Króli w roli Valentino, reżyseria: Erwin Axer,
• 1950 – Zwykła sprawa jako Murzyn windziarz, reżyseria: E. Axer,
• 1952 – Trzydzieści srebrników w roli Fredricka Selwina, reżyseria: E. Axer,
• 1952 – Droga do Czarnolasu w roli Szlachcica, reżyseria: E. Axer,
• 1953 – Domek z kart jako Redaktor Karol Wiąż, reżyseria: E. Axer,
• 1954 – Pensja pani Latter w roli Eugeniusza Arnolda, reżyseria: E. Axer,
• 1955 – Ostry dyżur w roli Piotra Dąbka, reżyseria: E. Axer,
• 1956 – Kordian jako oficer, reżyseria: E. Axer,
• 1956 – Zaproszenie do zamku w roli Kamerdynera Józefa, reżyseria: E. Axer,
• 1969 – Rodeo w roli ojca Pawła, reżyseria: Tadeusz Łomnicki.

Teatr Narodowy, Warszawa

• 1957 – Muchy jako człowiek z tłumu, reżyseria: E. Axer,
• 1957 – Żywa maska w roli Jana, starego służącego, reżyseria: Jan Perz.

Teatr Polski, Warszawa

• 1960 – Kogut zawinił… jako Dzwonnik, reżyseria: Zygmunt Hübner,
• 1960 – Wielki kram w roli Krassusa, reżyseria: Andrzej Munk,
• 1961 – Śmierć gubernatora w roli robotnika V, reżyseria: Kazimierz Dejmek,
• 1961 – Eryk XIV w roli Stenbocka, reżyseria: Z. Hübner,
• 1962 – Król Lear w roli lekarza, reżyseria: Z. Hübner,
• 1962 – Kremlowskie kuranty w roli inżyniera Głagolewa, reżyseria: Jerzy Rakowiecki,
• 1962 – Kroniki warszawskie, reżyseria: Mariusz Dmochowski,
• 1962 – Egmont w roli Ryszarda, reżyseria: Z. Hübner,
• 1963 – Borys Godunow w roli Karela, reżyseria: Henryk Szletyński,
• 1963 – Droga przez świat, reżyseria: M. Dmochowski,
• 1963 – Dziady jako Mistrz ceremonii, reżyseria: Aleksander Bardini,
• 1963 – Gość jako Malarz; Rzeźnik, reżyseria: Olga Koszutska,
• 1963 – Harfa traw w roli pastorowej, reżyseria: Krystyna Skuszanka,
• 1963 – Bracia Karamazow w roli Grzegorza, reżyseria: Jerzy Krasowski,
• 1964 – Fiorenza w roli Pierleoni, reżyseria: K. Skuszanka,
• 1964 – ZOO czyli morderca… jako Emerytowany pułkownik, reżyseria: K. Skuszanka,
• 1965 – Sonata widm w roli Zmarłego Konsula, reżyseria: Jerzy Kreczmar,
• 1965 – Balladyna jako pan Gryf, reżyseria: Władysław Krzemiński,
• 1967 – Nawrócenie kapitana Brassbounda w roli Osmana, reżyseria: Andrzej Szafiański,
• 1967 – Jarmark w roli Szambelana króla, reżyseria: Jacek Woszczerowicz,
• 1967 – Nam nie drewno potrzebne… w roli Łoboka, reżyseria: Ewa Bonacka,
• 1968 – Lilla Weneda, reżyseria: August Kowalczyk,
• 1970 – Nocna eskorta w roli Klausa, reżyseria: Wanda Laskowska.

Teatr Telewizji

• 1959 – Akcja Wega jako Bonstetten, reżyseria: E. Axer,
• 1960 – Łuczniczka, reżyseria: Olga Lipińska,
• 1960 – Bajka noworoczna, reżyseria: Stanisław Wohl,
• 1961 – Dom pychy i zawiści człowieka, reżyseria: O. Koszutska,
• 1961 – W poszukiwaniu postaci scenicznych, reżyseria: Bogdan Trukan,
• 1961 – Zygmunt August, reżyseria: Tadeusz Byrski,
• 1962 – Środek nieba jako Pielęgniarz, reżyseria: Adam Hanuszkiewicz,
• 1963 – Dym, reżyseria: Ludwik René,
• 1964 – Frajer, reżyseria: T. Byrski,
• 1965 – Zapiski majora Pycia jako Obywatel, reżyseria: J. Krasowski,
• 1966 – Przyznaję się do winy jako major, reżyseria: Andrzej Konic,
• 1966 – Za kulisami, reżyseria: Kazimierz Braun,
• 1968 – Yerma jako zakonnik, reżyseria: A. Bardini,
• 1972 – Kim jestem jako dr Leland, reżyseria: Stanisław Zaczyk,
• 1977 – Fortepian jako Gość, reżyseria: Ignacy Gogolewski,
• 1977 – Przed burzą jako Lloyd George, reżyseria: Roman Wionczek,
• 1981 – Wojna w Polszcze pospolita w roli dziada Dygudeja, reżyseria: Henryk Kluba.

Inscenizacje

Teatr RTPD „Baj”, Warszawa

• 1946 – Historia cała o niebieskich…,
• 1946 – Nowe szaty króla,
• 1946 – Dwa Michały i świat cały,
• 1947 – Leśne dziwy,
• 1948 – Grymasela,
• 1948 – O zajączku sprawiedliwym,
• 1949 – Wilk, koza i koźlęta,
• 1949 – Czarodziejski kalosz.

Filmografia

Szczepan Baczyński ma na swoim koncie wiele niezapomnianych ról, które zajmują szczególne miejsce w polskiej kinematografii. Jego filmografia jest bogata i różnorodna. Poniżej przedstawiamy zestawienie najważniejszych produkcji z jego udziałem:

• 1954 – Domek z kart jako Redaktor „Gazety Codziennej” (reż. E. Axer),
• 1953 – Cement w Trzech opowieściach jako dyrektor kombinatu mającego dostarczyć cement (reż. Czesław Petelski),
• 1954 – Autobus odjeżdża 6.20 jako Zygmunt Batorski (reż. Jan Rybkowski),
• 1956 – Pożegnanie z diabłem jako Jan Łuczak, ojciec Antoniego (reż. Wanda Jakubowska),
• 1957 – Król Maciuś I jako minister finansów (reż. W. Jakubowska),
• 1957 – Skarb kapitana Martensa jako mechanik Szczepan Gawęda (reż. Jerzy Passendorfer),
• 1960 – Rzeczywistość jako sędzia śledczy (reż. Antoni Bohdziewicz),
• 1961 – Wyrok jako doktor Ścisłowski, sąsiad Celarskiej (reż. J. Passendorfer),
• 1962 – I ty zostaniesz Indianinem jako pracownik stacji benzynowej (reż. Konrad Nałęcki),
• 1967 – Kiedy miłość była zbrodnią – Rassenschande (reż. J. Rybkowski),
• 1967 – Stawka większa niż życie jako staruszek (reż. Janusz Morgenstern),
• 1973 – Wielka miłość Balzaka jako hrabia Załuski, uczestnik wigilii u Hańskich (reż. Wojciech Solarz),
• 1975 – Kazimierz Wielki jako Janisław, arcybiskup gnieźnieński koronujący Kazimierza (reż. Ewa Petelska, C. Petelski),
• 1976 – Polskie drogi jako Proboszcz parafii księdza Andrzeja (reż. J. Morgenstern),
• 1976 – Zielone – minione… (reż. Gerard Zalewski),
• 1980 – Bez miłości jako lekarz (reż. Barbara Sass),
• 1980 – Miś jako Leon Konar-Derwiński, tłumacz przysięgły (reż. Stanisław Bareja).

Ordery i odznaczenia

Szczepan Baczyński otrzymał w swoim życiu wiele wyróżnień i odznaczeń, które są dowodem na jego zasługi dla społeczeństwa oraz kultury.

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 11 lipca 1955 roku,
• Medal 30-lecia Polski Ludowej, otrzymany w 1974 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, przyznany 19 stycznia 1955 roku,
• Odznaka Zasłużony Działacz Kultury, która została przyznana w 1964 roku,
• Złota Odznaka „Za zasługi dla Warszawy”, nadana w 1966 roku.

Nagrody

Szczepan Baczyński ma na swoim koncie wiele osiągnięć, w tym nagrody uznawane za wyraz wysokiej jakości jego twórczości dziecięcej i młodzieżowej.

• nagroda Prezesa Rady Ministrów za twórczość dla dzieci i młodzieży, 1955.

---

Oceń: Szczepan Baczyński

---