Tadeusz Janczar

---

Życiorys

Wczesne lata

Tadeusz Janczar przyszedł na świat w Warszawie jako drugie dziecko Władysławy (z domu Janczak) oraz Stefana Musiała, który służył jako zawodowy podoficer Wojska Polskiego, zajmując się pirotechniką w Zakładach Amunicyjnych „Pocisk”. Jego dzieciństwo miało miejsce w garnizonowym Rembertowie, gdzie ukończył Szkołę Podstawową nr 2. W tragicznych okolicznościach, gdy miał zaledwie 13 lat, jego ojciec został zamordowany przez Rosjan pod Oszmianą. Dwa lata później, 28 lipca 1941 roku, jego siostra Janina zmarła z powodu gruźlicy, wycieńczona trudami życia.

W wieku 17 lat, aby ulżyć matce w ciężkich czasach, Tadeusz podjął pracę w zakładzie produkującym zabawki przy ulicy Ząbkowskiej w Warszawie, jednocześnie kontynuując naukę w średniej szkole zawodowej. W czasie niemieckiej okupacji, aktywnie włączał się w działalność konspiracyjną, przystępując do harcerstwa i Szarych Szeregów, gdzie był członkiem Grup Szturmowych Hufca Romb oraz Osa (ps. „Wiąz”). Po jakimś czasie dołączył do Armii Krajowej, pełniąc służbę w 2 kompanii III Rejonu „Dęby” w Rembertowie.

Podczas pobytu w obozie przyfrontowym w Wawrze, Tadeusz oraz jego znajomy Edward Frączkiewicz zostali zmuszeni do pracy przy minowaniu terenu pod nadzorem niemieckich saperów. Po licznych przygodach, w odpowiednim momencie udało im się uciec. Po przybyciu wojsk Armii Czerwonej, Janczar zgłosił się na ochotnika do Wojska Polskiego i trafił do 2 Warszawskiej Dywizji Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego.

Kariera

Janczar zyskał uznanie jako aktor frontowy w 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, nawiązał bliską przyjaźń z Józefem Nalberczakiem. W 1944 roku zainaugurowano spektakl „Warszawa w ogniu” w sali kina „Srebrny Ptak”, który był również prezentowany pod Berlinem. Po zakończeniu działań wojennych, teatr 2 Dywizji Piechoty przeniósł się do Rembertowa, gdzie Tadeusz kontynuował swoją karierę, a w 1947 roku ukończył Szkołę Dramatyczną Janusza Strachockiego w Warszawie.

Po zdobyciu dyplomu aktorskiego, Janczar osiedlił się w Olsztynie, gdzie zaczął używać swojego pseudonimu „Janczar”, który nawiązywał do panieńskiego nazwiska matki. W sezonie 1947/1948 zadebiutował na deskach Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie, a w 1948 roku zdał egzamin eksternistyczny w PWST w Łodzi. Tadeusz Janczar szybko stał się jednym z czołowych aktorów polskiej szkoły filmowej.

Po powrocie do Warszawy, w latach 1948–1949 oraz 1957–1958, afiliował się z Teatrem Rozmaitości. W latach 1949–1955 aktywnie występował w Teatrze Nowej Warszawy, a następnie w Teatrze Młodej Warszawy w latach 1955–1957. W okresie 1959–1968 grał w Teatrze Powszechnym, a od 1969 do 1983 roku był związany z Teatrem Narodowym.

Swoją przygodę z kinem rozpoczął jako Brzozowski, uczeń Państwowej Szkoły Morskiej w filmie przygodowym Jana Fethkego pt. „Załoga” (1951), gdzie wystąpił obok Tadeusza Łomnickiego. Zdecydowanie jedną z bardziej istotnych ról był Kazek Spokorny w „Piątce z ulicy Barskiej” (1953), w reżyserii Aleksandra Forda. Film ten został nagrodzony podczas Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Cannes, a Janczar w 1955 roku zdobył Nagrodę Państwową.

W ciągu swojej kariery stworzył znakomite kreacje w filmach reżyserów takich jak Andrzej Wajda, w tym w „Pokolenie” (1954) wcielając się w czeladnika Jasia Krone oraz w „Kanał” (1956) jako podchorąży Jacek „Korab”, dowódca plutonu. W dramacie psychologicznym Wojciecha Jerzego Hasa „Pożegnania” (1958) zagrał Pawła. W ekranizacji powieści Władysława Reymonta, serialu „Chłopi” (1972) oraz jego wersji kinowej (1973), odgrywał Mateusza Gołąba, kochanka Jagny, z którą występowała Emilia Krakowska.

W swoim dorobku miał również postać Jerzego w psychologicznym dramacie Huberta Drapelli „Nic nie stoi na przeszkodzie” (1979). Jedna z ostatnich ról, jakie zagrał to postać lekarza Sergiusza Kazanowicza – byłego więźnia obozu koncentracyjnego w serialu telewizyjnym „Dom” (1980, 1982, 1987 i 1996). Tadeusz był także lektorem w serialu „Kolumbowie” (1970) oraz dubbingował Leszka Długosza w dramacie wojennym Andrzeja Żuławskiego „Trzecia część nocy” (1971). Jego twórczość obejmowała także reżyserię przedstawień w Teatrze Telewizji, takich jak „Radio” Iredyńskiego (1976), „Ona więdnie, ona ginie” Wasilija Szukszyna (1978) oraz „Dom z widokiem na pole” Aleksandra Wampiłowa (1978). Do początku lat 90. uczestniczył w działaniach Teatru Polskiego Radia, a jego ostatnią rolą w słuchowisku „Matysiakowie” była postać Stacha Matysiaka, z którego udziałem ostatni odcinek został wyemitowany 1 września 1990 roku.

Życie prywatne

Działalność Tadeusza Janczara w teatrze obfitowała w ważne momenty osobiste. Jego pierwszą żoną była teatralna inspicjentka Elżbieta Habich, z którą związał się na dłużej. Z tego małżeństwa przyszedł na świat syn, aktor Krzysztof (urodzony 7 stycznia 1950). Janczar miał także wnuka – Krzysztofa Artura, który przyszedł na świat 14 kwietnia 1974 roku.

W roku 1956, podczas prób do spektaklu „Don Cezar de Bazan” w Teatrze Młodej Warszawy, poznał swoją drugą żonę, Małgorzatę Lorentowicz, która również była aktorką. Dwa lata później para wzięła ślub, co wydawało się być ważnym krokiem w ich wspólnym życiu.

Jednakże w 1963 roku jego zachowanie zaczęło budzić niepokój wśród przyjaciół oraz współpracowników. Zmiany w jego nastroju stały się wyraźne – aktor stał się zamyślony, smutny, małomówny oraz borykał się z bezsennością. Zdiagnozowano u niego cyklofrenię. W pierwszym ataku choroby udało mu się szybko wrócić do formy i po kilku tygodniach znów zobaczyliśmy go na scenie. Niestety, drugi atak trwał znacznie dłużej – ponad rok trapił go lęk i niepewność.

W pewnym momencie stan zdrowia Janczara uległ znacznemu pogorszeniu, a lekarze postawili diagnozę – miał raka. W chwilach największego kryzysu przeszedł przez cztery nieudane próby samobójcze. Jednak tuż przed tym trudnym okresem, otrzymał zaproszenie do zagrania w pierwszym odcinku III serii popularnego serialu „Dom”. W 1997 roku Małgorzata i Tadeusz wzięli ślub kościelny, co stanowiło ich symboliczne połączenie na nowo.

Obecnie Tadeusz Janczar pozostaje w pamięci jako wybitny artysta, który dokonał wielu rzeczy w swojej karierze. Zmarł 31 października 1997 roku w Warszawie. Jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 168-1-21,22), gdzie przyjaciele i rodzina mogą oddać mu hołd.

Wybrana filmografia

Tadeusz Janczar, uznany aktor filmowy, zyskał popularność dzięki swoim niezapomnianym rolom w polskim kinie. Jego kariera obejmowała wiele znaczących filmów, które zapisały się w historii polskiego przemysłu filmowego.

• 1951: Załoga – Brzozowski,
• 1953: Żołnierz zwycięstwa – żołnierz Franek,
• 1953: Przygoda na Mariensztacie – członek zespołu pieśni i tańca ze Złocieńca,
• 1953: Piątka z ulicy Barskiej – Kazek Spokorny,
• 1954: Pokolenie – Jasio Krone,
• 1954: Kariera – Witek, sympatia Teresy Rasiakówny,
• 1956: Kanał – dowódca plutonu podchorąży Jacek „Korab”,
• 1957: Eroica – Andrzej, kurier tatrzański,
• 1958: Pożegnania – Paweł,
• 1960: Zezowate szczęście – podchorąży Sawicki,
• 1961: Nafta – Szymek Surmacz,
• 1962: Jutro premiera – Roman Witting,
• 1962: Dziewczyna z dobrego domu – Tadeusz Łokietek,
• 1966: Dzień ostatni, dzień pierwszy – Franek Stolarczyk (odc. 2),
• 1967: Marsjanie – porucznik Szulc,
• 1968: Anna Karenina – Konstanty Lewin (głos, polski dubbing),
• 1969: Gringo – Bill „Niño” Tate (głos, polski dubbing),
• 1969: Znaki na drodze – Michał Biel,
• 1970: Prawdzie w oczy – Bronek Kaczmarski,
• 1970: Krajobraz po bitwie – Karol,
• 1971: Złote Koło – kapitan Budny,
• 1971: Zabijcie czarną owcę – ojczym,
• 1971: Gonitwa – nauczyciel, kochanek Teresy,
• 1972: Z tamtej strony tęczy – malarz, były partner Teresy,
• 1972: Na krawędzi – Wojtek,
• 1972: Chłopi (serial) – Mateusz,
• 1973: Nie będę cię kochać – ojciec Anki,
• 1973: Hubal – kapitan Maciej Kalenkiewicz ps. „Kotwicz”,
• 1973: Chłopi (film) – Mateusz,
• 1974: Opowieść w czerwieni – kapitan Paszkowski,
• 1974: Najważniejszy dzień życia – inżynier Markowski,
• 1976: Noc w wielkim mieście – Józef Kaliński,
• 1977: Coś za coś – Jerzy Walewski,
• 1978: Romans Teresy Hennert – profesor Laterna,
• 1980: Zamach stanu (film) – Wojciech Korfanty,
• 1980: Polonia Restituta (film) – Wojciech Korfanty,
• 1980: Nic nie stoi na przeszkodzie – Jerzy,
• 1980: Królowa Bona – Samuel Maciejowski,
• 1980-1996: Dom – doktor Sergiusz Kazanowicz,
• 1981: W obronie własnej – Jerzy, partner Marii,
• 1982: Polonia Restituta (serial) – jako Wojciech Korfanty (odc. 5-7),
• 1982: Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny – Samuel Maciejowski,
• 1985: Zamach stanu – Wojciech Korfanty (odc. 4).

Jego dorobek artystyczny jest imponujący i świadczy o jego wyjątkowych umiejętnościach aktorskich oraz głębokim zrozumieniu sztuki filmowej.

Ordery i odznaczenia

W ciągu życia Tadeusz Janczar zdobył liczne odznaczenia i nagrody, które poświadczały jego zasługi i wkład w rozwój kultury oraz działalność na rzecz kraju.

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 6 grudnia 1996,
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, otrzymany w 1970,
• Złoty Krzyż Zasługi, nagroda przyznana 19 lipca 1955,
• Medal 30-lecia Polski Ludowej, wyróżnienie z 1975,
• Medal 40-lecia Polski Ludowej, przyznany w 1985,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, otrzymany 19 stycznia 1955,
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego, przyznana w 1967,
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury”, wyróżnienie z 1978,
• Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”, nadana w 1977.

Nagrody i odznaczenia

Tadeusz Janczar, wybitny aktor oraz twórca filmowy, został uhonorowany szeregiem nagród i odznaczeń, które podkreślają jego znaczenie w polskiej kulturze. W ciągu swojej kariery artystycznej zdobył uznanie zarówno w filmie, jak i w teatrze.

• 1955 – Otrzymał wyróżnienie od Podkomitetu Literatury i Sztuki Nagrody Państwowej w Sekcji Filmu, które dotyczyło jego ról w filmach Piątka z ulicy Barskiej oraz Pokolenie,
• 1958 – Nagroda Radia i TV – wyróżnienie zespołowe za powieść radiową Matysiakowie (nagroda przyznana za rolę),
• 1971 – Zdobył prestiżową „Złotą Kaczkę”,
• 1977 – Otrzymał Złoty Ekran za swoje znakomite kreacje aktorskie w spektaklach Teatru TV, w tym Relacja, Rzecz listopadowa, oraz Trzeci maja,
• 1986 – Nagroda Specjalna władz miasta stołecznego Warszawy z okazji 30-lecia Matysiaków.

---

Oceń: Tadeusz Janczar

---