Stanisław Lorentz

---

Życiorys

Stanisław Lorentz miał swoje korzenie w rodzinie luterańskiej, której tradycje sięgają Szwecji. Jego rodzicami byli Karol Ludwik Lorentz (1869–1930) oraz Maria z Schoenów (1875–1969). Mimo braku religijności, Lorentz utrzymał bliskie więzi z Kościołem Ewangelicko-Augsburskim (luterańskim). Był jednym z inicjatorów utworzenia Muzeum Reformacji Polskiej w Mikołajkach. W rodzinie miał troje rodzeństwa: Zygmunta, Zofię oraz Halinę. Dzieciństwo i wczesną młodość spędził w Warszawie. Po ukończeniu Gimnazjum Wojciecha Górskiego, uzyskał maturę, a następnie zapisał się na studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie z sukcesem ukończył kierunek sztuki oraz obronił doktorat w 1924 roku na temat twórczości Efraima Szregera.

W latach dwudziestych XX wieku Lorentz rozpoczął swoją karierę zawodową, pracując w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego od 1926 do 1929 roku. W kolejnych latach, od 1929 do 1935, pełnił funkcję konserwatora zabytków w województwie wileńskim oraz nowogródzkim. Po odejściu z tej pozycji, został wykładowcą na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie. W 1935 roku powrócił do Warszawy i przyjął stanowisko zastępcy dyrektora Muzeum Narodowego. W latach 1936–1982, z przerwą na czas II wojny światowej, był dyrektorem tegoż muzeum i mieszkał w służbowym lokalu, znajdującym się na parterze budynku muzealnego.

W okresie obrony Warszawy oraz podczas niemieckiej okupacji, Lorentz odegrał kluczową rolę w ratowaniu polskiego dziedzictwa kulturowego oraz najcenniejszych zabytków w stolicy. Po poddaniu się Warszawy, pełnił rolę łącznika pomiędzy prezydentem miasta Stefanem Starzyńskim a niemieckim Komendantem Miasta, generałem Friedrich von Cochenhausenem. Działał także jako zastępca dyrektora Departamentu Oświaty i Kultury w Delegaturze Rządu na Kraj, a także kierował sekcją kultury w Kierownictwie Walki Cywilnej. W 1942 roku, dzięki jego staraniom, niemieckie władze zgodziły się na zabezpieczenie pomnika Jana Kilińskiego, zbierając go w podziemiach Muzeum Narodowego. W 1943 roku uzyskał na tajnym Uniwersytecie Warszawskim stopień doktora habilitowanego w oparciu o swoją monografię dotyczącą Natolina.

Po wojnie Lorentz podjął współpracę z nowymi władzami, wracając na poprzednie stanowisko dyrektora Muzeum Narodowego. W latach 1945–1951 kierował Dyrekcją Muzeów i Ochrony Zabytków, a w 1947 roku został profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. Od 1949 roku był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, przekształcając się z czasem w członka korespondenta w 1952 oraz w członka rzeczywistego Polskiej Akademii Nauk w 1964 roku. W 1949 roku reprezentował Krajową Radę Obrońców Pokoju jako delegat na Kongres Obrońców Pokoju w Paryżu. Był także ekspertem UNESCO w zakresie ochrony zabytków. Zainwestował wiele wysiłku w odbudowę Zamku Królewskiego w Warszawie. W 1963 roku był pomysłodawcą oraz założycielem Towarzystwa Przyjaciół Warszawy, gdzie sprawował funkcję pierwszego prezesa.

Lorentz był także zaangażowany w życie polityczne. Od 1937 roku był związany z Klubem Demokratycznym w Wilnie, a po utworzeniu Stronnictwa Demokratycznego w 1939 roku dołączył do niego. W latach 1961–1965 pełnił funkcję członka Rady Naczelnej tej partii, a w latach 1965–1969 z jej ramienia zasiadał w Sejmie PRL. Od 1971 roku pełnił rolę wiceprzewodniczącego Obywatelskiego Komitetu Odbudowy Zamku Królewskiego w Warszawie.

Po śmierci, Stanisław Lorentz znalazł miejsce wiecznego spoczynku obok żony na cmentarzu ewangelicko-augsburskim (aleja 4, miejsce 25).

Życie prywatne

Stanisław Lorentz był osobą, której życie prywatne wiązało się z jego żoną, Ireną z Nasfeterów, która przyszła na świat w 1903 roku i opuściła nas w 1983 roku. Ich związek zaowocował dwiema córkami, które osiągnęły znaczące sukcesy w swoich dziedzinach. Wśród nich należy wymienić Alinę Kowalczykową, uznaną historyk literatury oraz Irenę Nowak, która specjalizowała się w socjologii.

Publikacje

Sławny Stanisław Lorentz to autor wielu istotnych prac naukowych, które przyczyniły się do wzbogacenia polskiej kultury i historii sztuki. Poniżej przedstawiamy wybrane publikacje z jego dorobku:

• Natolin (1948, 1970),
• B. Bellotto a Varsovie (1955),
• Dzieje Muzeum Narodowego w Warszawie (1962),
• Pałac Prymasowski (1982),
• Walka o Zamek 1939−1980 (1986).

Ordery i odznaczenia

Stanisław Lorentz był wybitnym polskim działaczem, który otrzymał wiele wyróżnień za swoje zasługi. Wśród przyznanych mu odznaczeń znajdują się:

• Order Budowniczych Polski Ludowej, przyznany w 1969 roku,
• Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski, nadany 25 kwietnia 1989 roku,
• Order Sztandaru Pracy I klasy, który otrzymał 11 lipca 1955 roku,
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 29 października 1947 roku,
• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari,
• Złoty Krzyż Zasługi,
• Srebrny Wawrzyn Akademicki, otrzymany 5 listopada 1935 roku,
• Medal 10-lecia Polski Ludowej, nadany 1 grudnia 1955 roku,
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego, przyznana w 1966 roku,
• Złota odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy”, przyznana w 1960 roku.

Nagrody i wyróżnienia

W ciągu swojej kariery Stanisław Lorentz został uhonorowany licznymi nagrodami oraz wyróżnieniami, które odzwierciedlają jego wkład w kulturę i naukę. Oto niektóre z nich:

• Nagroda Państwowa II stopnia (zespołowa) za koncepcję, opracowanie naukowe i realizację wystawy „Wiek Oświecenia w Polsce” w roku 1952,
• Nagroda Państwowa II stopnia (zespołowa) w 1955 roku za zasługi naukowe w dziedzinie muzealnictwa w minionych dziesięcioleciach,
• Dyplom Ministra Spraw Zagranicznych Stefana Olszowskiego z 1976 roku.

Upamiętnienie

Stanisław Lorentz, wybitny polski naukowiec, został uhonorowany w różnych miejscach, co świadczy o jego znakomitym wkładzie w rozwój kultury i nauki. Oto kilka form upamiętnienia, jakie można znaleźć:

• tablica zamontowana w Bramie Zygmuntowskiej Zamku Królewskiego w Warszawie,
• dziedziniec (skwer) w Muzeum Narodowym, który nosi jego imię, oraz aleja biegnąca na tyłach tegoż muzeum,
• tablica pamiątkowa umiejscowiona przy głównym wejściu do Muzeum Narodowego w Warszawie,
• tablica pamiątkowa znajdująca się w Hawanie na Kubie.

---

Oceń: Stanisław Lorentz

---