Kazimierz Orłoś

---

Dzieciństwo i młodość

Kazimierz Orłoś, syn Henryka Orłosia, który był pracownikiem naukowym oraz mykologiem, spędził swoje dzieciństwo w Warszawie. Jego ojciec przez wiele lat pełnił funkcję kierownika Zakładu Fitopatologii Leśnej w Instytucie Badawczym Leśnictwa. Matka, Seweryna z Mackiewiczów, związana była z Państwowym Instytutem Pedagogiki Specjalnej, co zapewne miało wpływ na jego przyszłe zainteresowania literackie. Warto zaznaczyć, że miał rodzeństwo – był bratem Stanisława Cata i Józefa Mackiewiczów, znanych pisarzy i publicystów.

W trudnych latach 1941–1943, jego dzieciństwo było przerywane, ponieważ przebywał w Dąbrówkach koło Łańcuta. Podczas powstania warszawskiego znajdował się na Ochocie, gdzie prawie stał się ofiarą brutalnych działań wojennych. W momencie, gdy został wyznaczony do rozstrzelania przez żołnierzy RONA, ci ostatecznie zrezygnowali z egzekucji.

Po tych dramatycznych wydarzeniach, Kazimierz został zmuszony do opuszczenia stolicy. Udał się do Rawy Mazowieckiej, a następnie osiedlił się w Łodzi. Tam ukończył szkołę podstawową, a w 1953 roku zdał maturę w męskim Gimnazjum i Liceum im. Tadeusza Reytana. Po ukończeniu liceum, w latach 1955–1960, rozpoczął studia prawnicze na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego, co otworzyło przed nim nowe możliwości w życiu zawodowym.

Praca zawodowa i twórcza

Debiut pisarza Kazimierza Orłosia miał miejsce w 1958 roku, kiedy to jego opowiadanie „Dziewczyna z łódki” zostało opublikowane w miesięczniku „Twórczość”. Po zakończeniu studiów rozpoczął pracę jako referent prawny w Biurze Prawnym Kombinatu Górniczo-Energetycznego „Turów” w Turoszowie w 1961 roku. Jego kariera zawodowa kontynuowała się, gdy w 1963 roku objął stanowisko radcy prawnego w przedsiębiorstwie biorącym udział w budowie elektrowni wodnej „Solina” w Bieszczadach.

W 1969 roku działał jako radca prawny dla Elektrowni „Kozienice”. Wiosną 1970 roku zajął stanowisko redaktora w dziale słuchowisk w Naczelnej Redakcji Literackiej Polskiego Radia. W 1972 roku dołączył do zespołu redakcyjnego „Literatury”, gdzie pracował na pół etatu w dziale reportażu. Ostatecznie, w wyniku publikacji jego książki „Cudowna melina” w 1973 r. w Instytucie Literackim w Paryżu, Orłoś został zwolniony z pracy w Polskim Radiu oraz z redakcji „Literatury” i objęty cenzurą.

W latach 1973–1976 piastował funkcję referenta prawnego w Warszawskim Przedsiębiorstwie Robót Drogowych, które realizowało budowę trasy szybkiego ruchu między Warszawą a Katowicami, znanej jako „Gierkówka”. W styczniu 1976 roku Orłoś nie tylko załączył swoją podpis pod listem protestacyjnym do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL, przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, ale również w późniejszym czasie całkowicie przeszedł na pracę literacką.

Od 1980 roku zaangażowany był w działalność opozycyjną, dołączając do apelu 64 uczonych, pisarzy oraz publicystów do władz komunistycznych o nawiązanie dialogu ze strajkującymi robotnikami. W latach 80. współredagował w podziemiu kwartalnik „Zapis”, a później „Nowy Zapis” (1982–1983 – jako członek redakcji). Publikował także w „Kulturze Niezależnej” i paryskiej „Kulturze”, a od 1988 do 1994 współpracował z Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa.

Po obaleniu PRL nawiązał współpracę z wieloma publikacjami, takimi jak „Tygodnik Solidarność”, „Gazeta Wyborcza”, „Rzeczpospolita”, „Życie” oraz „Gazeta Polska”. Powrócił również do współpracy z Polskim Radiem i Telewizją Polską, a w 2006 roku, w proteście przeciwko antysemickim wypowiedziom sekretarza Stanisława Michalkiewicza, opuścił kapitułę Nagrody Literackiej im. Józefa Mackiewicza.

W 2016 roku postanowił nie przyjąć Złotego Medalu „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”, który został mu przyznany przez ministra Piotra Glińskiego, mówiąc: „Nie chcę odznaczenia od przedstawicieli władzy łamiącej zasady demokracji w Polsce”.

Publikacje

Twórczość Kazimierza Orłosia to bogaty zbiór dzieł literackich, które ukazują się od lat sześćdziesiątych XX wieku i na przestrzeni lat przyciągnęły uwagę wielu miłośników literatury. Jego opowiadania, powieści oraz nowele są świadectwem talentu oraz unikalnego stylu pisarskiego. Poniżej przedstawiamy kluczowe tytuły, które wpisują się w dorobek tego twórcy.

• Między brzegami, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1961 (obejmuje opowiadania takie jak: Zielone i srebrne, Narzeczony Rozalii, Wyspa, Wujek Julek, Mały i diabeł, Szewc Filip, Między brzegami, Dziewczyna z łódki, Koło),
• Koniec zabawy, Czytelnik, Warszawa 1965 (zawiera opowiadania: Obrazek, Pokój, Polowanie, Panna Stasia, Jatka, Lustro, Domek drwali, Koniec zabawy, Dziecko ojca i matki, Nieobecny),
• Ciemne drzewa, Czytelnik, Warszawa 1970 (w zbiorze znajdują się opowiadania: Wesele Józka, Upał, Gałązka klonu, Samotność mężczyzny, Staszek Nędza, Ciemne drzewa, Między ludźmi, Chłopiec z gołębiem, Krótka historia miłosna, Spotkanie w październiku, Ciężkie przeżycie, Powrót nad rzekę, Otwórz i zamknij drzwi),
• Cudowna melina, Instytut Literacki, Biblioteka „Kultury”, t. 227, Paryż 1973; następnie wydana ponownie przez Iskry, Warszawa 1989,
• Trzecie kłamstwo, Instytut Literacki, Biblioteka „Kultury”, t. 312, Paryż 1980 oraz w wersji z 1990 roku w Iskrach, Warszawa,
• Opowiadania wojenne, Białostocka Oficyna Wydawnicza, Białystok 1982 (wydanie bezdebitowe; współautorstwo z Markiem Nowakowskim; opowiadanie: Stań pod murem, bracie),
• Pustynia Gobi, Niezależna Oficyna Wydawnicza, Warszawa 1983 (wydanie bezdebitowe); Pustynia Gobi. Opowiadania, Puls Publications, Biblioteka „Pulsu”, 6, Londyn 1983; Pustynia Gobi, Wydawnictwo „Pomost”, Warszawa 1989 (zawiera m.in.: Żona cieśli, Drzewo Pana Jezusa, Nauczyciel muzyki, Czerwone kalosze, Pragnienie, Ostatnie polowanie na grubego zwierza),
• Przechowalnia, Wydawnictwo „Przedświt”, Warszawa 1985 (wydanie bezdebitowe); Przechowalnia. Powieść, Puls Publications, Biblioteka „Pulsu”, 17, Londyn 1985; oraz w wersji Iskier, Warszawa 1990,
• Historia „Cudownej meliny”, Instytut Literacki, Biblioteka „Kultury”, t. 429, Paryż 1987; wydana ponownie w Warszawie w 1988 w Niezależnej Oficynie Wydawniczej oraz w Wydawnictwie Versus w 1990 roku,
• Drugie wrota w las, Iskry, Warszawa 1992 (obejmuje opowiadania takie jak: Dziewczyna z łódki, Narzeczony Rozalii, Polowanie, Pokój, Gałązka klonu, i inne),
• Zimna Elka, Wydawnictwo „Morex”, Warszawa 1995 (zawiera opowiadania: Sprawa do załatwienia, Wielbłąd, Pamięć i inne),
• Niebieski szklarz, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1996 (w zbiorze znajdują się nowele: Śmierć cygańskiego króla, Niebieski szklarz, Chłopcy z „Albatrosa”),
• Święci tańczą na łąkach, Wydawnictwo Uniwersytetu im. Marii Curie Skłodowskiej (seria: Współczesne opowiadania polskie), Lublin 1996,
• Drewniane mosty, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2001 (z opowiadaniami m.in.: Bitwa pod Kolnem, Biesiadnicy, Aniołek stróż),
• „Wielbłąd” i inne opowiadania filmowe, Puenta, Izabelin 2001 (zawiera nowele: Wielbłąd, Ostatnie polowanie na grubego zwierza i inne),
• Dziewczyna z ganku, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2006 (zawiera opowiadania: Dziewczyna z ganku, Żurawiny, Najpiękniejsza pora roku),
• Letnik z mierzei, Wydawnictwo Literackie 2008,
• Bez ciebie nie mogę żyć, Wydawnictwo Literackie 2010,
• Dom pod Lutnią. Powieść, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2012,
• Historia leśnych kochanków, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2013,
• Dzieje dwóch rodzin. Mackiewiczów z Litwy i Orłosiów z Ukrainy, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2015, ISBN 978-83-08-06047-6,
• Dzieje człowieka piszącego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2019, ISBN 978-83-08-06929-5.

Twórczość Kazimierza Orłosia to niezwykle cenny wkład w polską literaturę, który ukazuje jego niezłomną wrażliwość oraz doskonały warsztat pisarski. Jego książki wciąż inspirują kolejne pokolenia czytelników.

Wybrane słuchowiska radiowe

Oto wspaniała kolekcja słuchowisk radiowych, które odzwierciedlają bogaty dorobek Kazimierza Orłosia:

• Szczur (reż. Edward Płaczek, 1968),
• Ogłoszenie matrymonialne (reż. Helmut Kajzar, 1980),
• Wybory pana burmistrza (reż. Andrzej Zakrzewski, 1997),
• Jest już za późno (reż. Janusz Kukuła, 2001),
• Porywacze (reż. Henryk Rozen, 2005).

Życie prywatne

Bratanek pilota Karola Orłosia, Kazimierz Orłoś, w 1959 roku poślubił Teresę z Czerniewiczów, która jest absolwentką Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Wspólnie mają dwóch potomków; jednim z nich jest znany prezenter telewizyjny, dziennikarz oraz aktor Maciej Orłoś. Oprócz niego, Kazimierz ma córkę Joannę.

Warto wspomnieć, że Kazimierz miał młodszego o trzy lata brata, który niestety zmarł podczas niemieckiej okupacji. Ponadto, jest kuzynem Idalii Żyłowskiej, postaci niezwykle zasłużonej dla polskiej kultury oraz edukacji na Litwie.

Członkostwo w stowarzyszeniach

Kazimierz Orłoś był aktywnym działaczem literackim, a jego przynależność do różnych stowarzyszeń znacząco wpłynęła na jego twórczość oraz działalność. W 1970 roku dołączył do polskiego PEN Clubu, co świadczy o jego zaangażowaniu w promowanie literatury oraz wspieranie wolności słowa.

W latach 1981-1983 Orłoś zasiadał w Zarządzie Głównym Związku Literatów Polskich, gdzie mógł wpływać na kierunki rozwoju polskiej literatury. Od 1989 roku był także członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich, co potwierdza jego silną pozycję w środowisku literackim.

Nagrody i wyróżnienia literackie

Kazimierz Orłoś jest autorem, którego twórczość została doceniona przez liczne instytucje i organizacje literackie. Jego osiągnięcia literackie obejmują szereg prestiżowych nagród oraz wyróżnień, które podkreślają wartość jego prozy i zaangażowanie w kulturę.

• 1966 – Nagroda im. Stanisława Piętaka,
• 1970 – Nagroda Fundacji im. Kościelskich za tom Ciemne drzewa,
• 1974 – Niezależna Nagroda Literacka Prozaików,
• 1988 – Nagroda Kulturalna „Solidarności” (przyznawana przez Komitet Kultury Niezależnej),
• 1996 – Wyróżnienie „Książka Wiosny 1996” – Poznański Przegląd Nowości Wydawniczych,
• 2001 – Nagroda „Książka Jesieni 2001” – Poznański Przegląd Nowości Wydawniczych,
• 2006 – Nagroda „Nowych Książek” za tom opowiadań Dziewczyna z ganku,
• 2006 – Nagroda „Książka października 2006” – Warszawska Premiera Literacka,
• 2007 – Literacka Nagroda Warmii i Mazur,
• 2007 – Nagroda Honorowy Wielki Splendor nadawana przez Zespół Artystyczny Teatru Polskiego Radia,
• 2012 – Nagroda „Książka czerwca 2012” – Warszawska Premiera Literacka,
• 2018 – Nagroda „Odry” w uznaniu dla jego całego dorobku prozatorskiego,
• 2019 – Nagroda Literacka m.st. Warszawy w kategorii „Warszawski Twórca” za całokształt twórczości.

Te liczne wyróżnienia świadczą o wysokim poziomie jego literackiego dorobku oraz wpływie, jaki wywarł na współczesną literaturę polską.

Odznaczenia państwowe

Na podstawie postanowienia Prezydenta RPLecha Kaczyńskiego, z dnia 3 maja 2007 roku, Kazimierz Orłoś otrzymał Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski. To odznaczenie przyznano mu za jego wybitne zasługi w zakresie niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej oraz za działalność, która miała na celu wspieranie przemian demokratycznych.

Orłoś został uhonorowany tym wyróżnieniem również z uwagi na swoje osiągnięcia w pracy zawodowej, które przynosiły korzyści krajowi, a także za jego aktywność w sferze społecznej.

---

Oceń: Kazimierz Orłoś

---