Ulica Grójecka w Warszawie

Ulice i place

Ulica Grójecka to ważna arteria w dzielnicy Ochota w Warszawie. Rozciąga się od placu Artura Zawiszy, aż do wiaduktu linii radomskiej, który znajduje się na granicy z dzielnicą Włochy.

Na końcu ulicy Grójeckiej, w kierunku zachodnim, przekształca się ona w al. Krakowską, co czyni ją istotnym punktem komunikacyjnym oraz hałasu miejskiego.

Historia

Ulica Grójecka ma bogatą historię, sięgającą czasów, gdy powstała jako fragment starego traktu, uregulowanego w latach 1818–1823. Biegła ona przez wieś Raków, a także miasta Grójec i Radom, prowadząc aż do Krakowa. W tym okresie ulicę obsadzono dwoma szpalerami drzew. W 1892 roku zdecydowano o nadaniu nazwy aleja lub ulica Grójecka, która zastąpiła dotychczasową nazwę Krakowska.

Okres przedzaborowy

Właśnie w tym czasie pierwsza zabudowa nowej ulicy obejmowała dwie cegielnie, które powstały przed rokiem 1829. Jedna z nich znajdowała się w rozwidleniu Szosy Krakowskiej i Drogi Jerozolimskiej (obecnie Al. Jerozolimskich), a druga na skrzyżowaniu z Drogą Królewską, która obecnie jest znana jako ul. Niemcewicza. Przeprowadzono ją w 1768 roku jako aleję obsadzoną lipami, prowadzącą od traktu Wolskiego do Zamku Ujazdowskiego.

Po 1831 roku, na wysokości dzisiejszego skrzyżowania z ul. Kaliską, wzniesiono murowaną karczmę znaną jako Ochota. To od tego miejsca wywodzi się nazwa późniejszej osady, następnie wsi, a w końcu dzielnicy. Wieś Ochota rozciągała się aż do linii ulicy Opaczewskiej, która wspólnie z ul. Banacha tworzyła znany w średniowieczu trakt z Błonia do Czerska.

Okres zaboru rosyjskiego

W roku 1818 na pl. Zawiszy zbudowano okrągłe pawilony rogatek Jerozolimskich. Od lat 70. XIX wieku, sąsiadując z rogatkami, odcinek Grójeckiej zaczął się zabudowywać niewielkimi, parterowymi domami, często drewnianymi. Parzysta strona ulicy przez dłuższy czas pozostawała w niezmienionym stanie, z nielicznymi drewnianymi budynkami w sąsiedztwie ul. Spiskiej.

W 1909 roku do Warszawy przyłączono odcinek Grójeckiej od pl. Zawiszy do ul. Niemcewicza. Niedługo później, wzniesione tam domy liczyły tylko cztery piętra, z minimalistyczną dekoracją lub wręcz bez niej. Przesunięcie granic miasta uczyniło z sielskiej Ochoty szybko rozwijające się przedmieście, a miejskie kamienice zaczęły powstawać już przed rokiem 1901. Przecznice Przemyska, Częstochowska i Winnicka, wytyczone krótko po tej dacie, zostały niemal natychmiast zabudowane.

Te czynszowe domy były niewielkie, cechowały się niskim standardem, a ich mieszkańców stanowili ubodzy robotnicy, rzemieślnicy oraz drobni kupcy. Warszawa szybko się rozwijała, przyłączając coraz większe obszary – w 1916 roku do miasta dołączono wieś Ochotę.

Okres II Rzeczypospolitej

W 1919 roku przyłączono pozostały odcinek Grójeckiej, aż do torów Kolei Radomskiej. W 1921 roku Grójecką przejechał pierwszy tramwaj linii 7, kursujący z ul. Radzymińskiej do zbiegu Grójeckiej i Opaczewskiej. W 1923 roku linię wydłużono do Okęcia, zaś u zbiegu z Opaczewską od 1917 roku funkcjonowało targowisko warzyw i owoców, znane jako Zieleniak.

W latach dwudziestych plac wybrukowano i skanalizowano, a w jego zapleczu w latach 1925-1927 wzniesiono budynek Szkół Powszechnych 188 i 189 według projektu Franciszka Szaniora. Grójecka była brukowaną ulicą, oświetloną latarniami na słupach tramwajowych marki Siemens, które zaczęto montować w Warszawie w 1908 roku. Rosnąca liczba mieszkańców Ochoty wymusiła budowę nowej świątyni.

W 1911 roku, dzięki darowiźnie od Jana Grądzkę, rozpoczęto budowę kościoła Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny według projektu Oskara Sosnowskiego. Na jego miejscu powstała drewniana dzwonnica z dachem dwuspadowym. Kościół, z nieco skośnym usytuowaniem bryły, miał zamykać perspektywę ul. Uniwersyteckiej. Prace budowlane trwały długo z braku funduszy, a samej budowli nigdy nie ukończono. Mimo to, kościół niepokalanego poczęcia uważany jest za wyjątkowe dzieło w polskim modernizmie.

W 1923 roku utworzono przed kościołem pl. Gabriela Narutowicza, otoczone półkolistymi ulicami Akademicką, Maurycego Mochnackiego oraz Józefa Mianowskiego. W latach 1923–1930 przy ul. Akademickiej zbudowano Dom Mieszkalny Centrali Akademickiej Bratniej Pomocy, według projektu Kazimierza Tołłoczki. Na tym samym placu utworzono pętlę tramwajową dla linii 6, 17, 22 oraz 25.

W latach 20. i 30. XX wieku wzniesiono wiele nowych domów spółdzielczych oraz domów dochodowych. W ich parterach mieściły się niewielkie sklepiki, a jedyną instytucją kulturalną były kino „Oaza”, które działało od 1929 do 1938 roku w pobliżu ul. Radomskiej. W 1935 roku przy ul. 27 na zlecenie architekta Marcina Weinfelda, twórcy pierwszego warszawskiego wieżowca, Prudentialu, powstała jego kamienica. W okolicy ulicy zdarzyła się katastrofa lotnicza, która miała miejsce 4 września 1930 roku, kiedy to zginęło dwóch podchorążych rezerwy.

Okres II wojny światowej

Wrzesień 1939 roku przyniósł znaczące zniszczenia zabudowy ulicy. 8 i 9 września miała miejsce obrona przed atakiem wojsk niemieckich, która zakończyła się przejściowym zwycięstwem wojsk polskich. Obecnie to wydarzenie upamiętnia pomnik Barykada Września, znajdujący się u wylotu ul. Opaczewskiej.

W czasie okupacji ulica otrzymała niemiecką nazwę Radomerstrasse. W trakcie powstania warszawskiego, ostatnim punktem obrony powstańców była „Reduta Wawelska” – obejmująca kamienice przy Grójeckiej 45, Uniwersyteckiej 1 oraz Wawelskiej 60. Oddziały ppor. Jerzego Gołębiewskiego, ps. „Stach”, wycofały się kanałami na teren Kolonii Staszica, gdzie zniszczone formacje połączyły się z batalionem „Golski” w śródmieściu. Ochota, będąca miejscem licznych morderstw i gwałtów, doświadczyła brutalnych pacyfikacji ze strony kolaboranckiej formacji SS RONA.

Wśród miejsc, które ucierpiały, było targowisko zwane Zieleniakiem oraz budynek szkoły, znajdujący się tuż obok.

Po 1945

Po wojnie wiele domów zostało wyremontowanych, ale starsze budynki uległy rozbiórce. W lipcu 1949 roku uruchomiono kino Ochota, znajdujące się pod numerem 65. Asfaltowa nawierzchnia jezdni została wprowadzona około 1970 roku, kiedy to wymieniono także słupy trakcyjne firmy Siemens. Nowo pobudowane bloki w rejonie pl. Zawiszy zmieniły częściowo charakter ulicy, ale obszar pl. Gabriela Narutowicza nadal zachował wiele z dawnego klimatu Ochoty.

Ważniejsze obiekty

Ulica Grójecka w Warszawie to miejsce pełne istotnych obiektów, które przyciągają uwagę zarówno mieszkańców, jak i turystów. Wśród nich można wyróżnić kilka szczególnie interesujących.

Te obiekty stanowią ważny element nie tylko architektury ulicy, ale również lokalnej historii i kultury Warszawy.

Przypisy

  1. Krzysztof Komorowski (red.): Warszawa walczy 1939–1945. Leksykon. Warszawa: Fundacja Polska Walczy i Wydawnictwo Bellona, 2015, s. 541.
  2. Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 50.
  3. Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 560.
  4. Piotr Biegański: Architektura Ochoty [w:] Dzieje Ochoty. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973, s. 105.
  5. Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 58.
  6. Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 262.
  7. Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 186.
  8. Straszna katastrofa lotnicza w Warszawie. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 204 z 5.09.1930 r.

Oceń: Ulica Grójecka w Warszawie

★★★★★
Średnia ocena:4.93 Liczba ocen:14