Ulica Graniczna w Warszawie

---

Historia

Ulica Graniczna, powstała w XVII wieku, w przeszłości stanowiła kluczowy odcinek traktu prowadzącego do klasztoru Reformatów znajdującego się blisko kościoła św. Antoniego z Padwy przy ul. Senatorskiej. Od 1693 roku graniczyła ona między wieloma jurydykami, w tym Wielopolem i Grzybami, co przyczyniło się do nadania jej obecnej nazwy w 1770 roku.

W strukturze architektonicznej ulicy, pierwsze budynki, z dominacją drewnianych konstrukcji, zaczęły pojawiać się przed rokiem 1784. Właściwy rozwój budownictwa zanotowano po 1815 roku, kiedy to pod pobyt nr 13 zrealizowano budowę dwupiętrowej kamienicy Grodzickiego oraz dwóch innych budynków w punkcie zbiegu z ulicą Grzybowską.

W roku 1841 na nieodległym placu Żelaznej Bramy wzniesiono budynek handlowy znany jako Gościnny Dwór, co przyczyniło się do wzrostu inwestycji w tej okolicy. Własne domy budowali tutaj wybitni architekci, tacy jak Andrzej Gołoński i Alfons Kropiwnicki, który był także współtwórcą Gościnnego Dworu.

Henryk Marconi, w 1850 roku, zaprojektował zabudowę bazaru dla kupca Jana Kurtza, który był właścicielem pałacu Rembielińskiego. Pawilony frontowe tego targowiska powstały od strony Granicznej i nieistniejącej dzisiaj ulicy Skórzanej, gdzie też ulokowano główne wejście. Ta bliskość targowisk przyciągnęła społeczność żydowską, której wpływ stał się dominujący do początku XX wieku.

W 1850 roku, pod numerem 5, zaczynał działalność bank Adama Epsteina, a przy nr. 15 bank prowadził Jan Epstein, który również założył skład papieru. Ulica Graniczna była miejscem, gdzie swoje interesy rozwijały rodziny, które osiągnęły ogromne fortuny, takie jak Luxemburgowie czy Wertheimowie.

Pod nr. 16 znajdował się również lokal, w którym odbywały się tańce, prowadzony przez Zelika Zelingera. W 1882 roku, na zbiegu z ulicą Królewską, została zbudowana kamienica kupca Mosesa Neufelda, a po tym etapie nowa zabudowa zaczęła ponownie bazować na inwestycjach dopiero na początku XX wieku.

Początek stulecia był oznaczony pauperyzacją tego obszaru, w wyniku czego banki przeniosły swoje oddziały w bardziej atrakcyjne lokalizacje. Graniczna stała się miejscem, gdzie powstały warsztaty rzemieślnicze oraz sklepy z zegarami – wartościowe w liczbie 21. Zmniejszyła się jednak liczba jubilerskich punktów sprzedaży do 8.

W kamienicy przy ul. Granicznej 10 mieszkał neurolog Samuel Goldflam, który w swoim lokum uruchomił bezpłatną poliklinikę dla osób niezamożnych, świadcząc pomoc przez prawie cztery dekady, od 1883 do 1922 roku. W budynku pod numerem 14 znajdował się Instytut Wód Mineralnych, natomiast w 1908 roku, na tejże ulicy, po raz pierwszy zaczęły kursować tramwaje elektryczne.

Rok 1939 przyniósł zniszczenia; pięć kamienic uległo zbombardowaniu. W ciągu drugiej wojny światowej, Graniczna stała się częścią getta, gdzie przeniosła się żydowska ludność. W roku 1944, cztery budynki zostały kompletnie zniszczone, a inne z płomieniami. Po wojnie burzono resztki dawnej zabudowy, a ruch tramwajowy został przeniesiony na przebytą w czasie okupacji na Ogród Saski część ulicy Marszałkowskiej.

Budowa osiedla Za Żelazną Bramą zatarła historyczny charakter okolicy. Jedynym świadectwem przedwojennej Granicznej pozostaje słup trakcyjno-oświetleniowy, który znajduje się przy zbiegu z ul. Królewską – to najstarszy tego typu obiekt w mieście.

Na koniec, budynek pod numerem 2 jest pierwszym nowym blokiem mieszkalnym, który powstał po wojnie w Warszawie, stworzonym przez Biuro Odbudowy Stolicy. Natomiast nieopodal bloku nr 4 znajduje się rzeźba odnosząca się do warszawskiej Syrenki, wykonana przez Ryszarda Kozłowskiego.

Film

W 1948 roku na ekranach kin zadebiutował film Ulica Graniczna, stworzony przez Aleksandra Forda. Produkcja ta opowiada o losach polskich oraz żydowskich dzieci w Warszawie w trudnym okresie II wojny światowej.

Dzieło to zyskało uznanie, zdobywając złoty medal na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Wenecji w 1948 roku.

---

Oceń: Ulica Graniczna w Warszawie

---