Plac Gabriela Narutowicza w Warszawie

Ulice i place

Plac Gabriela Narutowicza, znany jako ważny punkt centralny w Warszawie, zlokalizowany jest w pięknej dzielnicy Ochota, która odgrywa kluczową rolę w historii stolicy. Jego powstanie miało miejsce w 1923 roku, co nadaje mu charakter wielowiekowej tradycji.

Warto podkreślić, że układ urbanistyczny tego placu został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa mazowieckiego, co świadczy o jego znaczeniu kulturowym i historycznym.

Układ

Plac o unikalnym, półkolistym kształcie znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie ulicy Grójeckiej, która pełni kluczową rolę jako oś komunikacyjna tej części Warszawy. W tym miejscu zbiega się kilka istotnych arterii miasta, w tym:

Te różnorodne ulice tworzą złożoną sieć komunikacyjną, która wpływa na dynamikę ruchu w tej części miasta.

Opis

Plac Gabriela Narutowicza w Warszawie ma bogatą historię, która sięga 1923 roku. To wtedy wytyczono ten teren, a nazwę, która upamiętnia tragicznie zmarłego w grudniu 1922 roku pierwszego Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Gabriela Narutowicza, nadano w styczniu 1923.

Początkowe plany zakładały, że plac będzie miejscem targowym, co poskutkowało impulsem do dalszej rozbudowy okolicy. Centralnym punktem tego miejsca jest neoromański kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, którego budowa rozpoczęła się już w 1911 roku.

W latach 1925–1930 na wschodniej stronie placu powstał zespół monumentalnych budynków Domu Akademickiego. W ciągu lat 20. i 30. XX wieku w tej dzielnicy zbudowano wiele domów spółdzielczych, z których znaczna część przetrwała II wojnę światową. Przed wybuchem wojny 1939 roku w rejonie placu i ulicy Filtrowej istniało 35% wszystkich warszawskich spółdzielni mieszkaniowych, co wynikało z dostępności placów budowlanych.

W 1930 roku na placu Narutowicza zrealizowano budowę pętli tramwajowej, która z czasem stała się istotnym węzłem komunikacyjnym. Podczas obrony dzielnicy Ochota, 9 września 1939 roku, dotarły tu niemieckie czołgi, które jednak zostały zmuszone do odwrotu.

Po wojnie, 31 lipca 1944 roku, w miejscu swojego sztabu, w domu dochodowym Pocztowej Kasy Oszczędności, Antoni Chruściel „Monter” przekazał rozkaz o rozpoczęciu powstania warszawskiego na dzień następny. 1 sierpnia powstańcy podjęli nieudana próbę zdobycia Domu Akademickiego, a Niemcy zniszczyli wiele obiektów, w tym pokryty miedzianą blachą dach kościoła oraz wnętrze świątyni.

W kwietniu 1945 roku Państwowy Urząd Samochodowy rozpoczął regularne kursowanie linii obsługiwanej przez ciężarówki, która łączyła śródmieście z Pragą. Pojazdy kursowały cztery razy dziennie od ul. Targowej do pl. Narutowicza.

3 października 1957 roku miały miejsce protesty studenckie na placu w związku z zamknięciem tygodnika „Po prostu”, w wyniku których 50 osób zostało rannych w starciach z milicją. W latach 60. XX wieku w ramach modernizacji ulicy Grójeckiej zrealizowano nową jezdnię po wschodniej stronie placu oraz nowy układ torów tramwajowych.

W grudniu 2002 roku odsłonięto pomnik Gabriela Narutowicza, który stanowi obecnie ważny punkt odniesienia w tym miejscu. W 2016 roku architektoniczny układ placu, wraz z ulicami Kaliską, Mochnackiego, Filtrową i Słupecką, został wpisany do rejestru zabytków, jednak w lutym 2017 decyzja ta została uchylona przez generalnego konserwatora zabytków.

W marcu 2017 roku układ urbanistyczny placu ponownie trafił do rejestru zabytków. Do 2018 roku planowane były prace modernizacyjne, które obejmowały m.in. likwidację pięciotorowej pętli tramwajowej. W sierpniu 2022 roku zdemontowano budynek ekspedycji tramwajowej w centralnej części placu, który zostanie zastąpiony przeniesionym pomnikiem Gabriela Narutowicza.

Ważniejsze obiekty

Plac Gabriela Narutowicza to miejsce, które kryje w sobie szereg istotnych obiektów, które warto poznać podczas wizyty w Warszawie. Pośród wielu architektonicznych perełek wyróżniają się następujące:

Każdy z tych obiektów odznacza się niepowtarzalnym charakterem oraz stanowi ważny element warszawskiego krajobrazu, zachęcając do ich odkrywania i podziwiania.

Przypisy

  1. a b Rejestr zabytków nieruchomych – Warszawa [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 19.04.2019 r.]
  2. MDM i pl. Narutowicza wróciły do rejestru. „Gazeta Stołeczna”, s. 4, 20.03.2017 r.
  3. Tomasz Urzykowski. Wypadły z rejestru zabytków. „Gazeta Stołeczna”, s. 4, 11-12.02.2017 r.
  4. Plac Narutowicza w 1957 roku. Ochocianie, 03.10.2017 r. [dostęp 07.02.2018 r.]
  5. Jarosław Osowski. Jak się zmieni pl. Narutowicza?. „Gazeta Stołeczna”, s. 3, 12.02.2016 r.
  6. Irena Grzesiuk-Olszewska: Warszawska rzeźba pomnikowa. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 237. ISBN 83-88973-59-2.
  7. Barbara B. Jezierska, Decyzja nr 892/2016 [online], Mazowiecki wojewódzki Konserwator Zabytków, 28.06.2016 r.
  8. Mieczysław Cieplewicz. Bombardowanie i ostrzeliwanie Warszawy we wrześniu 1939 r.. „Kronika Warszawy”. 4/48, s. 57, 1981 r.
  9. Koscioły Warszawy. Warszawa: Wydawnictwa Rady Prymasowskiej Budowy Kościołów Warszawy, 1982, s. 213.
  10. a b c Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 536. ISBN 83-01-08836-2.
  11. Adam Piechowski: Losy spółdzielni mieszkaniowych w Warszawie w latach okupacji niemieckiej. Warszawa: Spółdzielczy Instytut Wydawniczy, 1992, s. 17−18. ISBN 83-209-0837-X.
  12. Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1918–1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, s. 112. ISBN 83-60350-00-0.
  13. a b Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 134.
  14. Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 342. ISBN 83-86619-97X.
  15. Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 4. Gagarina-Humańska. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1997, s. 174. ISBN 83909794-5-4.
  16. a b c Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie kalendarz ilustrowany 1959”, s. 25, 1958 r.

Oceń: Plac Gabriela Narutowicza w Warszawie

★★★★★
Średnia ocena:4.94 Liczba ocen:17