Plac Zbawiciela w Warszawie

---

Historia

Klasycystyczny plac, znany dziś jako Plac Zbawiciela, został zaplanowany około 1768 roku jako jeden z elementów Osi Stanisławowskiej. Ze względu na swój okrągły kształt, początkowo określany był mianem Rotundy. W 1922 roku nadano mu obecną nazwę, która związana jest z usytuowanym przy placu kościołem Najświętszego Zbawiciela.

W 1784 roku, pomiędzy obecnymi placami Zbawiciela a Politechniki, powstała osada Nowa Wieś, w której osiedlono włościan z likwidowanej wsi Ujazdów. Z tej osady wywodzi się nazwa ulicy Nowowiejskiej.

W 1822 roku, w miejscu obecnego placu, na obszarze wyznaczonym ulicami Marszałkowską i Mokotowską, utworzono pięciohektarowe gospodarstwo ogrodnicze Piskorowskiego, słynące z uprawy drzew owocowych oraz cieplarni, w której hodowano winogrona. W 1829 roku przy placu, na obszarze wyciętym z gospodarstwa, powstała karczma znana jako Czerwona, własność rodziny Garnierów. Nazwa tej karczmy prawdopodobnie odzwierciedlała kolor cegły, z której wzniesiono budynek.

Po roku 1880, plac został zabudowany kamienicami czynszowymi. Około 1881 roku, wprowadzono tu linię tramwaju konnego, a w 1908 roku zainstalowano tramwaj elektryczny. Od 1968 roku, tramwaje kursowały wokół centralnie usytuowanego skweru na placu.

W związku z dynamicznym rozwojem tej części Warszawy oraz wzrostem liczby mieszkańców, w końcu XIX wieku podjęto decyzję o budowie nowej świątyni. W 1901 roku zburzono Czerwoną Karczmę, aby rozpocząć budowę kościoła Najświętszego Zbawiciela. Świątynia, zaprojektowana przez Józefa Piusa Dziekońskiego, Ludwika Panczakiewicza i Władysława Żychiewicza, jest jedynym obiektem sakralnym przy ulicy Marszałkowskiej. Osobny artykuł na ten temat można znaleźć pod linkiem: Kościół Najświętszego Zbawiciela w Warszawie.

W czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939 roku, na placu zorganizowano stanowisko artylerii przeciwlotniczej. Następnie w 1944 roku, w okresie powstania warszawskiego, plac stał się miejscem zaciętych walk, gdzie brał udział m.in. batalion „Ruczaj”. W tym okresie, kontrolę nad placem sprawowali Niemcy z bunkra przylegającego do ruin Ministerstwa Spraw Wojskowych.

W początkowych latach 50-tych, podczas budowy Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej (znanej jako MDM II, obejmującej fragment od placu Zbawiciela do placu Unii Lubelskiej), południowy obszar placu został zabudowany budynkami z jednolitą kolumnadą oraz sklepami w podcieniach. W planach rekonstrukcji, Jan Knothe postulował również zburzenie wież kościoła Najświętszego Zbawiciela, jednak ostatecznie pomysł ten nie doczekał się realizacji. Na północy placu pozostawiono także trzy najlepiej zachowane, przedwojenne kamienice.

Po 1945 roku, podjęto decyzję o rezygnacji z odbudowy linii tramwajowej w alei Wyzwolenia (do 1949 roku znanej jako ulica 6 Sierpnia). W 1968 roku, zostały przesunięte tory tramwajowe wzdłuż ulicy Marszałkowskiej na środek placu.

W kwietniu 2011 roku, podczas remontu torowiska tramwajowego w północno-zachodniej części placu, odkryto niemiecki schron Ringstand 58c. Był to jeden z około 60 „tobruków” zbudowanych przez Niemców w 1944 roku dla obrony Twierdzy Warszawa (Festung Warschau). Stanowił on część systemu umocnień wokół centrum miasta, biegnącego od placu Narutowicza, przez ulice: Filtrową, Nowowiejską, plac Zbawiciela w kierunku Pięknej, aż do Sejmu i Wisły. Plany zakładały, aby schron wydobyć i przekazać do Muzeum Wojska Polskiego, jednak, z powodu obaw o opóźnienia w zakończeniu prac, zdecydowano o pozostawieniu go na dotychczasowej lokalizacji.

W latach 2012-2015, w centralnej części placu, prezentowano instalację „Tęcza” autorstwa Julity Wójcik.

W ostatnich latach, Plac Zbawiciela stał się wyjątkowym miejscem spotkań towarzyskich w Warszawie, ciesząc się szczególną popularnością wśród studentów i przedstawicieli kultury. Jest znany jako jedno z głównych miejsc spotkań hipsterów, co przyniosło mu nieoficjalną nazwę „placu Hipstera”. Użytkownicy często określają go także jako Zbawix.

Zabudowa

Plac Zbawiciela w Warszawie to miejsce o bogatej historii architektonicznej, które ukazuje różnorodność stylów oraz ewolucję miejskiej zabudowy. Oto kluczowe obiekty i ich historia, które można znaleźć wokół tego placu.

Na rogu Mokotowskiej i Marszałkowskiej znajduje się kamienica Bronisława i Michaliny Pawłowiczów (Mokotowska 19), która została wzniesiona prawdopodobnie w latach 1894-1895. To narożny budynek z trzema skrzydłami, który poświęcony jest pięknu architektury tamtej epoki. W czasie II wojny światowej kamienica została zniszczona, a jej odbudowa miała miejsce w latach 1946-1947. Po kolejnych pracach remontowych w latach 2002-2005, wnętrze oraz część zewnętrzna budynku zostały przekształcone, przy czym podwyższono go o dwa przeszklone piętra.

Na kolejnym rogu Mokotowskiej znajduje się kamienica Jasieńczyka-Jabłońskiego (Mokotowska 12), wzniesiona w 1910 roku. Była to jedna z najwyższych i najnowocześniejszych budowli mieszkalnych w Warszawie, osiągająca wysokość 38 metrów. Po I wojnie światowej przeszła na własność metodystycznego Towarzystwa „Nauka i Oświata”. W obiekcie znajduje się parafia Ewangelicko-Metodystyczna Dobrego Pasterza oraz kaplica Dobrego Pasterza. Szkoła Języka Angielskiego Metodystów działa tutaj od 1921 roku. Po wojnie kamienica straciła większość swoich oryginalnych elementów dekoracyjnych w wyniku przebudowy.

Przechodząc dalej, na rogu Marszałkowskiej i al. Wyzwolenia znajdują się budynki, które powstały w okresie budowy MDM II. Z kolei na rogu Marszałkowskiej i Mokotowskiej wznosi się kościół Najświętszego Zbawiciela, który stanowi nie tylko ważny punkt sakralny, ale i architektoniczny w tej części miasta.

Kolejne obiekty usytuowane na skrzyżowaniu Mokotowskiej i Nowowiejskiej to budynki, zrealizowane w czasie postępującej budowy MDM II. W podobnym okresie powstała także kamienica Domańskich, znana również jako kamienica Jana Sobierajskiego (Marszałkowska 41), która została wzniesiona między 1893 a 1894 rokiem. W latach 1938-1939 budynek został pozbawiony wielu ozdobnych detali, które wcześniej zdobiły jego elewację.

Pozostałe informacje

Plac Zbawiciela to miejsce, które zyskało uznanie w kinematografii, pojawiając się w różnych produkcjach filmowych. Wśród nich znajdują się m.in. Mąż swojej żony, Operacja Samum, Dług, Fuks oraz film noszący taką samą nazwę jak sam plac.

W historycznych kontekstach, w 1878 roku, przy tym placu mieszkał Ludwik Waryński. Jego miejsce zamieszkania znajdowało się w drewnianym budynku, który już nie istnieje, pod numerem 27. Waryński był w tym czasie zaangażowany w prace nad tzw. programem brukselskim.

---

Oceń: Plac Zbawiciela w Warszawie

---