Ulica Brzeska w Warszawie

---

Historia

Ulica Brzeska w Warszawie jest miejscem o bogatej historii, sięgającej lat 70. XIX wieku. Na odcinku między ulicą Kijowską a Ząbkowską wytyczono ją po roku 1870, kiedy to magistrat dokonał wykupu gruntów. Ulica po raz pierwszy pojawiła się na planie miasta w roku 1873, a jej lokalizacja została zaaranżowana w pobliżu Dworca Terespolskiego, znanego również jako Brzeski. W okresie międzywojennym planowano przedłużenie ulicy do ulicy Białostockiej, co miało skutkować nadaniem jej nazwy ulicy Słonimskiej; realizacja tego projektu miała miejsce dopiero po zakończeniu II wojny światowej.

Najstarszą zachowaną budowlą przy tej ulicy jest Gmach Szkoły Technicznej Kolei Warszawsko-Terespolskiej oraz przyległy zespół zabudowań Szpitala Kolei Skarbowych Nadwiślańskich, które zostały zbudowane w latach 1872–1873 według projektu Anzelma Krysińskiego. W 1910 roku, od strony ul. Markowskiej, wzniesiono neogotycką kaplicę Najświętszego Serca Pana Jezusa, ufundowaną przez siostry kanoniczki. Wkrótce po tym szpital przeszedł rozbudowę.

W 1882 roku na gruntach pomiędzy ulicami Targową, Ząbkowską oraz Brzeską otwarto istniejący do dziś bazar Różyckiego, który stał się ważnym punktem handlowym w okolicy. W okolicach 1900 roku, na dużej działce między ulicami Brzeską a Markowską, zbudowano czterokondygnacyjny młyn parowy, należący do spółki Schultz i Parzyński, a w okolicach 1912 roku powstał również magazyn mąki. Po pożarze w 1934 roku, bank przejął młyn z powodu długów, a potem przebudował go w kaszarnię, która ostatecznie zamknęła działalność po 1970 roku. Z tego obiektu pozostały jedynie ruiny portierni oraz biur przy ulicy.

W latach 1905–1914, po wschodniej stronie ulicy, wzniesiono różnorodne kamienice o podwyższonym standardzie, które przyciągały wzrok eklektycznymi fasadami. Mimo że wiele z tych budynków miało skromne wnętrza, charakteryzowały się one wieloma podwórzami, a własność kamienic w większości przypadła żydowskim właścicielom. Mieszkańcami tych domów byli przede wszystkim kolejarze, dorożkarze i robotnicy.

W numerze 24 mieściła się automatyczna centrala telefoniczna, jedna z sześciu tego typu w Warszawie, będąca własnością Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej (PAST). W dniu wybuchu powstania warszawskiego, budynek został na krótko zajęty przez żołnierzy Obwodu VI Praga Armii Krajowej, a na ceglanej ścianie pozostały ślady po niemieckim ostrzale. 1 sierpnia 1944 upamiętnia napis oraz symbol „kotwicy” Polski Walczącej. Dnia 14 września 1944, ulica została przejęta przez oddziały 1 Armii Wojska Polskiego.

Po wojnie, w numerze 29/31 rozpoczęła działalność popularna restauracja „Schron u Marynarza”, której współwłaścicielem był były marynarz, ważący ponad 200 kg, Wincenty Andruszkiewicz. W wielu kamienicach kontynuowano nielegalny handel alkoholem. Po 1945 roku, ulica stała się miejscem, gdzie osiedlano osoby eksmitowane z innych lokalizacji, a także osoby z marginesu społecznego, co przyczyniło się do jej niekorzystnej reputacji.

Na podwórkach kamienic pod numerami 9, 11, 13, 15/17, 17a i 21 można znaleźć kapliczki, które dodatkowo wzbogacają historię tej części miasta. W 2009 roku, układ urbanistyczny ulicy Brzeskiej na odcinku między ulicami Ząbkowską a Kijowską został wpisany do rejestru zabytków. Jednak w 2022 roku, deweloper podjął decyzję o rozbiórce zabytkowych reliktów młyna parowego Schutza i Parzyńskiego (numer 8), aby wkomponować je w nowo wznoszony budynek mieszkalny.

Ważniejsze obiekty

Na ulicy Brzeskiej w Warszawie znajduje się wiele ważnych obiektów, które przyciągają zarówno mieszkańców, jak i turystów. Oto najistotniejsze z nich:

• Siedziba spółki 11 bit studios (nr 2),
• Szpital im. Michała Okońskiego (nr 12),
• Bazar Różyckiego,
• Zabytkowa kamienica Menachema Rotlewiego z lat 1913–1914 w stylu wczesnomodernistycznym (nr 18),
• Budynek jednej z automatycznych central telefonicznych Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej, miejsce walk podczas powstania warszawskiego (nr 24).

Każdy z tych obiektów ma swoją unikalną historię i znaczenie w kontekście kultury oraz historii Warszawy.

W kulturze masowej

Realia ulicy Brzeskiej oraz tej okolicy w Warszawie w czasie niemieckiej okupacji zostały szczegółowo opisane przez Sabinę Sebyłową w jej dziele pt. Notatki z prawobrzeżnej Warszawy. Sebyłowa spędziła znaczną część swojego życia w kamienicy pod numerem 5.

W czasach PRL, ulica ta pojawiała się w licznych powieściach milicyjnych, gdzie jej realia i historia odgrywały istotną rolę w kontekście tamtej epoki.

Oprócz tego, życie codzienne ulicy oraz jej mieszkańców zostało również przedstawione w reportażu autorstwa Barbary Łopieńskiej zatytułowanym Ulica Brzeska, który ukazał się w roku 1976.

---

Oceń: Ulica Brzeska w Warszawie

---