Muzeum Narodowe w Warszawie

---

Historia

Historia Muzeum Narodowego w Warszawie jest niezwykle bogata i sięga aż do 1862 roku. Wówczas, 20 maja, uchwalono Ustawę o Wychowaniu Publicznym w Królestwie Polskim, która stanowiła fundament dla powstania Muzeum Sztuk Pięknych, obok takich instytucji jak Szkoła Główna, Szkoła Sztuk Pięknych oraz Biblioteka Główna. Do 1916 roku muzeum dzieliło siedzibę ze Szkołą Sztuk Pięknych. Jego podstawowe zbiory były wyróżniające się dziełami namalowanymi przez artystów zagranicznych, natomiast prace polskich twórców były przechowywane przez Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Pierwszym dyrektorem muzeum był Justynian Karnicki, który piastował ten urząd do 1876 roku.

W trakcie kadencji drugiego dyrektora, Cypriana Lachnickiego (1876-1906), muzeum zaczęło zyskiwać na znaczeniu. Dzięki jego działaniom, nastąpiła zmiana lokalizacji i muzeum zyskało nowe pomieszczenia w Domu Neprosów, co umożliwiło otwarcie nowej Galerii Obrazów. Umożliwiło to szerszy dostęp do zbiorów, co przyczyniło się do wzrostu zainteresowania instytucją, a w konsekwencji do pozyskiwania nowych darowizn na rzecz muzeum, w tym kolekcji sztuki zdobniczej oraz numizmatyki.

W 1916 roku miasto przejęło zarządzanie muzeum, zmieniając jego nazwę z Muzeum Sztuk Pięknych na Muzeum Narodowe, co oznaczało nową misję gromadzenia zbiorów zarówno polskich, jak i zagranicznych w sposób organizacyjny i przemyślany. Wkrótce po tym zmiany te przyczyniły się do znacznego powiększenia zbiorów oraz rozwoju muzealnych działów, które urosły do dziewiętnastu, obejmując różnorodne obszary sztuki oraz historii.

W 1926 roku wznowiono plany budowy nowego gmachu, które zostały wstrzymane po wybuchu I wojny światowej. Podjęto decyzję o zagospodarowaniu terenu zakupionego w 1912 roku od Warszawskiego Konsystorza Prawosławnego przy alei 3 Maja, znanym jako Ogród Wahla. Projekt nowego gmachu stworzyli architekci Tadeusz Tołwiński oraz Antoni Dygat. Budowa chyliła się ku końcowi w 1938 roku, z opóźnieniami spowodowanymi kryzysem finansowym oraz problemami wykonawców. Mimo trudności, niektóre części nowego budynku były udostępnione publiczności, a Galeria Zdobnicza została otwarta w 1932 roku.

W latach 1916-1936 dyrektorem muzeum był Bronisław Gembarzewski, specjalista z zakresu muzeologii oraz historii wojskowości, który od 1920 roku pełnił także funkcję dyrektora Muzeum Wojska Polskiego. W 1936 roku stanowisko objął Stanisław Lorentz, który kierował muzeum przez 47 lat (z uwagi na przerwy w czasie II wojny światowej).

W miarę upływu czasu, w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939 i w czasie II wojny światowej, gmach muzeum doznał uszkodzeń, a część zbiorów uległa zniszczeniu. Niemniej jednak, dzięki staraniom pracowników, uratowano wiele dzieł zarówno muzeum, jak i innych instytucji, jak Zamek Królewski czy Łazienki Wolskie. Starania o ochronę zbiorów trwały nawet w czasach, gdy muzeum funkcjonowało jako Museum der Stadt Warschau, w których dokumentowano wywożone zbiory.

Po wojnie, w maju 1945 roku, muzeum zostało znacjonalizowane, a Stanisław Lorentz zainicjował działania mające na celu rewindykację oraz wzbogacenie zbiorów, co przyniosło znakomite rezultaty. W dziesięć lat po wojnie zbiory muzealne zwiększyły się czterokrotnie w stosunku do stanu przed wybuchem wojny.

Historię Muzeum Narodowego tworzyli jego pracownicy, tacy jak prof. Michał Walicki, kurator Galerii Malarstwa Obcego. Znawca malarstwa holenderskiego XVII wieku i polskiego gotyku, który w czasie okupacji brał udział w konspiracji, a później, po wojnie, był represjonowany. Również prof. Jan Białostocki, kustosz Galerii Sztuki Obcej, zainicjował wydawanie kwartalnika Bulletin du Musée National de Varsovie. Następnie prof. Stefan Kozakiewicz, dr Agnieszka Morawińska oraz dr Krystyna Sroczyńska aktywnie przyczyniali się do rozwoju Galerii Malarstwa Polskiego.

Nieodzowną postacią w historii muzeum jest także prof. Kazimierz Michałowski, który prowadził wyprawy archeologiczne w ramach współpracy z Uniwersytetem Warszawskim, mające na celu badania w Sudanie, Egipcie oraz na Krymie. Jednym z jego największych osiągnięć było odkrycie katedry z nubijskimi freskami w Faras, co stało się podwaliną dla Międzynarodowego Towarzystwa Badań Nubiologicznych.

W odpowiedzi na ciągły rozwój zbiorów, muzeum przeszło rozbudowę w latach 1964-1972, opierając się na planie przygotowanym przez Karola Golawskiego i Stefana Kozińskiego. Kolejne modernizacje miały miejsce w latach 1995-2007, kiedy to zorganizowano wiele międzynarodowych wystaw i pokazano zbiory za granicą w prestiżowych muzeach.

W 1995 roku oddzieliły się od Muzeum Narodowego placówki w Łowiczu, Muzeum Pałac w Wilanowie oraz Łazienki Królewskie w Warszawie. Od tego czasu struktura działów merytorycznych muzeum została zreorganizowana i zatwierdzona w marcu 1996 roku, funkcjonując w tej formie do dzisiaj.

Wraz z przybywaniem technologii, muzeum założyło swoją stronę internetową, co umożliwiło wirtualne zwiedzanie. W 2019 roku Instagram muzeum otrzymał I nagrodę w 4. Przeglądzie Muzeum Widzialne, wyróżniając się w zakresie zarządzania mediami społecznościowymi.

W lutym 2009 roku dyrektorem Muzeum Narodowego został prof. Piotr Piotrowski, a od 28 października 2010 roku funkcję tę sprawowała dr Agnieszka Morawińska. Dyrektorstwo muzeum przeszło wówczas w ręce prof. Jerzego Miziołka, a kolejne zmiany na tym stanowisku miały miejsce, gdy funkcję dyrektora objął Piotr Gliński, który powołał dra hab. Łukasza Gawła. Obecnie, od lutego 2024 roku, p.o. dyrektor to Agnieszka Rosales Rodríguez.

Zbiory Sztuki Starożytnej

W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajdują się wyjątkowe malowidła z Faras, które powstały w 1938 roku. Ich źródłem był depozyt Uniwersytetu im. J. Piłsudskiego w Warszawie, obejmujący szereg zabytków egipskich odkrytych w Edfu pod kierownictwem K. Michałowskiego. Po zakończeniu II wojny światowej, w 1946 roku, na zjeździe w Nieborowie Związek Muzeów Polskich zdecydował, że warszawskie Muzeum Narodowe ma stać się centralnym punktem dla zbiorów sztuki starożytnej.

Eksponaty w zbiorach sztuki starożytnej obejmują dzieła z różnych epok, w tym artefakty z Antyku (Starożytna Grecja, Starożytny Rzym, Etruria), Wschodu (Mezopotamia, Iran, Syria, Palestyna) oraz Starożytnego Egiptu. Do najważniejszych z nich należą:

• „Księga Umarłych Piastunki Kai” – papirus z Egiptu, pochodzący z 2 połowy XIV wieku p.n.e.,
• posągi egipskie, w tym posąg bogini Sechmet,
• zbiór greckich i łacińskich inskrypcji,
• dokumenty zapisane pismem klinowym,
• mezopotamskie pieczęci cylindryczne.

W latach 2008–2014 Muzeum Narodowe prowadziło również badania archeologiczne w Tyritake, które zostały wstrzymane w 2014 roku na skutek aneksji Krymu przez Rosję. Następnie, w latach 2016–2018, kontynuowano badania w Olbii.

Ekspozycja sztuki egipskiej

Galeria egipska, będąca częścią Zbiorów Sztuki Starożytnej, prezentuje zabytki z wszystkich okresów historii cywilizacji egipskiej. Twórcą tej galerii był profesor Kazimierz Michałowski, który kierował wykopaliskami w Edfu, Tell Atrib i Faras, z których pozyskano wiele cennych obiektów obecnie wystawionych. Część z nich pochodzi z XIX i XX-wiecznych zbiorów polskich kolekcjonerów, takich jak Czartoryscy z Gołuchowa czy Michał Tyszkiewicz. W wyżej wymienionych miejscach znaleziono papirus Księgi Umarłych Ba-Kai, który został przekazany do Muzeum z Luwru.

Badania prowadzone przez prof. Michałowskiego w Edfu doprowadziły do pozyskania stele grobowych z VI dynastii, odkrytych w mastabach dostojników oraz dużej liczby cennej ceramiki, w tym alabastrowych naczyń. Nowe obiekty zaprezentowano w czerwcu 1937 roku, co spotkało się z ogromnym zainteresowaniem społeczeństwa.

W sierpniu 1939 roku do muzealnych magazynów trafiły ostatnie skrzynie zabytków z Edfu, jednak z powodu wybuchu II wojny światowej nie zostały one rozpakowane. Po wojnie muzeum udało się odzyskać większość z nich, z wyjątkiem znacznej części kolekcji ceramiki VI dynastii, która została zniszczona. W 1949 roku, po dokonaniu inwentaryzacji, ponownie otwarto Dział Sztuki Starożytnej.

Następne zbiory zostały pozyskane z wykopalisk prowadzonych przez Michałowskiego w Tell Atrib od 1957 roku, w tym depozyt fundacyjny faraona Amazisa, stela Anch-ren z Epoki Późnej, oraz wiele innych artefaktów. Galeria egipska została podzielona na dwa poziomy: dolne piętro przedstawia zabytki związane z obrzędami grobowymi, natomiast górne koncentruje się na sztuce i rzemiośle artystycznym, nawiązującym do życia codziennego i religii.

W sali galerii znajdują się imponujące posągi, jak sokoły Horusa i Tota, a w centralnym miejscu eksponowana jest sjenitowa rzeźba Amona-Re, wzorowana na Tutanchamonie, będąca depozytem Muzeum Luwru. Wewnątrz można także zobaczyć wiele wotywnych statuetek przedstawiających bóstwa i święte zwierzęta, w tym mumie kotów i krokodyli.

Zbiory Sztuki Wschodniochrześcijańskiej. Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego

Galeria Faras, otwarta w 1972 roku, stanowi największą wystawę zabytków kultury nubijskiej w Europie. Większość obiektów pochodzi z wyprawy archeologicznej prowadzonej przez K. Michałowskiego w Faras, podczas której odkryto średniowieczną katedrę chrześcijańską zdobioną wielobarwnymi malowidłami, reprezentującymi styl malarstwa nubijskiego.

Wśród najważniejszych zabytków Galerii Faras znajdują się:

• malowidła z katedry w Faras, w tym wizerunki świętej Anny oraz apostołów Piotra i Jana,
• zabytki etiopskie, takie jak krzyże procesyjne i część tryptyku z XVII wieku z wizerunkiem Matki Boskiej,
• zabytki koptyjskie z okresów IV–XI.

Zbiory Sztuki Średniowiecznej

Galeria im. ks. Kardynała Stefana Wyszyńskiego, nazywana także Galerią Sztuki Średniowiecznej, została utworzona w 1972 roku przez Tadeusza Dobrzenieckiego. Ta na pewno interesująca przestrzeń muzealna znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie, przechowując zbiory sztuki pochodzące z okresu od V wieku do początku XVI wieku. Przeważającym stylem na tych eksponatach jest styl gotycki, który dobrze ilustruje rzeźby oraz malarstwo tablicowe.

Większość zgromadzonych dzieł pochodzi z protestanckich świątyń, głównie z regionów Śląska i Pomorza, jak również z poniemieckich muzeów. Wśród najstarszych eksponatów znajdują się metaloplastyka oraz biżuteria datowane na V wiek. Ponadto, grupę dzieł romańskich tworzą kamienne rzeźby, a także drewniana Madonna z Ołoboku, która przedstawia Marię z Dzieciątkiem w charakterystycznym typie Sedes Sapientiae, pochodzącą z drugiej połowy XII wieku.

Wczesny gotyk ukazują m.in. śląskie dzieła związane z mistycyzmem, w tym krucyfiks z kościoła Bożego Ciała we Wrocławiu oraz Pietà z Lubiąża. Warto również zwrócić uwagę na kwadryptyk z klasztoru Klarysek we Wrocławiu, z malowanymi scenami z życia Chrystusa oraz adoracji Świętego Oblicza przez świętych Franciszka i Klary. Interesującym przykładem kultu wizerunku Chrystusa z okresu późnego antyku jest Veraikon z kościoła Świętej Marii Magdaleny we Wrocławiu. Z tej samej okolicy pochodzi także monumentalny Poliptyk Zwiastowania z Jednorożcem, który można zobaczyć w kościele Świętej Elżbiety.

Dodatkowo, z tej świątyni wywodzi się niezwykle interesująca Pasja z kaplicy Krappów, która składa się z reliefów oraz rzeźb ukazujących sceny od Ostatniej Wieczerzy aż do Niesienia Krzyża. Przykłady stylu pięknego z Europy Środkowej to Piękna Madonna z Wrocławia oraz figura św. Katarzyny. Warto zaznaczyć także cykl malowideł z Legendą świętej Jadwigi i dawne retabulum ołtarzowe z kościoła Bernardynów we Wrocławiu.

W muzealnych zbiorach można również znaleźć przykłady sztuki niderlandzkiej, takie jak Ołtarz Świętej Barbary od Wilhelma z Akwizgranu oraz Mistrza Marcina. Atrakcyjnym obiektem jest także Święty Łukasz malujący wizerunek Marii, pochodzący z wrocławskiego kościoła Świętej Marii Magdaleny, który stanowi korpus retabulum ołtarza dłuta Jakoba Beinharta. Również Ołtarz Jerozolimski z kościoła NMP w Gdańsku ujawnia chrystologiczne wątki w układzie symultanicznym.

Malarstwo Pomorza Gdańskiego z XV wieku ilustruje Dyptyk Winterfeldów oraz retabulum ołtarza kościoła parafialnego w Pruszczu Gdańskim, wykonane w Niderlandach. Warto wspomnieć o retabulum ołtarzowym z katedry Mariackiej w Hamburgu, zniszczonej w XIX wieku, które zyskało uwagę dzięki malowidłom autorstwa Absolona Stummego. Przykład sztuki na Spiszu stanowi Pokłon Trzech Króli, datowany na około 1500 rok, a małopolską sztukę reprezentuje Pietà z Tubądzina. Na zakończenie galerii znalazła się prezentacja dzieł z okresu przejściowego między gotykiem a renesansem, w tym Tryptyk z Pławna oraz obraz Sacra Conversazione, na którym Maria z Dzieciątkiem towarzyszą święte męczennice, Felicyta i Perpetua.

Zbiory Sztuki Orientalnej

Dział Sztuki Krajów Azji, który obecnie funkcjonuje jako osobna kolekcja, powstał w 1971 roku i od wtedy systematycznie się rozwija. Obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie znajduje się ponad 7000 eksponatów, co czyni go drugim pod względem wielkości zbiorem obiektów sztuki Orientu w Polsce, zaraz po Muzeum Narodowym w Krakowie.

Do najważniejszych zabytków w tej kolekcji należą:

• sztuka chińska, obejmująca porcelanę z okresu dynastii Ming i Qing, ceramikę zdobioną błękitem kobaltowym z okresu dynastii Yuan i Ming, obrazy z XIV–XVII wieku oraz drzeworyty XX-wieczne,
• sztuka japońska, w tym ceramika oraz porcelana imari z XVIII wieku, naczynia fajansowe z XIX wieku, drzeworyty ukiyo-e oraz miecze samurajskie,
• sztuka muzułmańska, w tym ceramika arabska z VIII-XII wieku, ceramika perska z XII-XIII wieku, turecka z XVI–XVII wieku, zbiór szkła oraz tkanin perskich i tureckich,
• sztuka indyjska i lamajska, w tym rzeźby z brązu z XVIII–XIX wieku oraz rękopisy pisane na deszczułkach bambusowych,
• niewielkie zbiory sztuki wietnamskiej, koreańskiej i mongolskiej.

Zbiory Sztuki Polskiej do 1914. Galeria Sztuki XIX Wieku

Muzeum Narodowe w Warszawie oferuje niezwykłe zbiory sztuki, które są atrakcyjne zarówno dla miłośników sztuki, jak i dla badaczy historii. Ekspozycja, otwarta w 1992 roku, składa się z dziewięciu sal oraz dziewięciu gabinetów, w których znajduje się około 400 obrazów, które ilustrują rozwój malarstwa polskiego od XVI do XX wieku, aż do 1914 roku.

Wśród najważniejszych dzieł, które można podziwiać w tej galerii, wymienia się:

• Anna Bilińska-Bohdanowiczowa: Murzynka,
• Olga Boznańska: Imieniny Babuni, W oranżerii, Portret Heleny i Władysławy Chmielarczykówien,
• Józef Brandt: Bitwa pod Chocimiem, Czarniecki pod Koldyngą,
• Józef Chełmoński: Babie lato, Bociany, Dropie, Krzyż w zadymce, Kuropatwy na śniegu,
• Władysław Czachórski: Dama w liliowej sukni z kwiatami, Martwa natura z czaplą,
• Julian Fałat: Kraków rankiem, Przed polowaniem w Rytwianach,
• Andrzej Grabowski: Zamek w Wiśniczu,
• Antoni Gramatyka: Gęsiarka,
• Aleksander Gierymski: W altanie, Piaskarze, Plac Wittelsbachów w Monachium w nocy, Trumna chłopska, Wnętrze bazyliki św. Marka w Wenecji, Żydówka z pomarańczami,
• Maksymilian Gierymski: Patrol powstańczy,
• Jan Ksawery Kaniewski: Portret własny,
• Wincenty Kasprzycki: Rozbiórka kościoła świętej Klary i klasztoru Bernardynek w Warszawie, Wystawa sztuk pięknych w Warszawie w 1828 roku,
• Wojciech Kossak: Autoportret z koniem na polowaniu, Józef Piłsudski na Kasztance, Szarża na baterie rosyjskie pod Stoczkiem, Zwiad konny,
• Jacek Malczewski: Autoportret z paletą, Hamlet polski. Portret Aleksandra Wielopolskiego, Niedziela w kopalni, Portret Tadeusza Błotnickiego z Meduzą, Portret Jana Kasprowicza, Portret Władysława Reymonta, Śmierć, Święta Agnieszka, Thanatos,
• Jan Matejko: Autoportret, Bitwa pod Grunwaldem, Kazanie Skargi (depozyt), Stańczyk, Wniebowstąpienie, Zaprowadzenie chrześcijaństwa, Zawieszenie dzwonu Zygmunta,
• Stanisław Masłowski: Dumka Jaremy, Chart, Rynek w Kazimierzu, Wnętrze kościoła w Garbowie, Pejzaż jesienny z Rybiniszek, Koń z Kapitolu, Troki, Wiosna roku 1905, Droga polna, Fontanna w Palazzo Massimo w Rzymie, Maki, Skarbiec beja Tunisu, Tivoli Villa d’Este, Gryka,
• Piotr Michałowski: Rajtar,
• Józef Mehoffer: Dziwny ogród, Słońce majowe,
• Aleksander Mroczkowski: W żniwa,
• Józef Pankiewicz: Nokturn – Łabędzie w Ogrodzie Saskim w Warszawie nocą,
• Feliks Pęczarski: Szulerzy przy świecy,
• Henryk Piątkowski: Portret Adama Mickiewicza,
• Kazimierz Pochwalski: Portret własny z paletą,
• Władysław Podkowiński: Ulica Nowy Świat w Warszawie w dzień letni, Dzieci w ogrodzie,
• Anna Rajecka: Dziewczyna z gołąbkiem,
• Henryk Rodakowski: Portret Leonii Blühdorn,
• Ferdynand Ruszczyc: Ziemia, Stary dom,
• Aleksander Sochaczewski: Autoportret,
• Henryk Siemiradzki: Dirce chrześcijańska, Rzymska sielanka, Z wiatykiem, projekt kurtyny teatru krakowskiego,
• Józef Simmler: Śmierć Barbary Radziwiłłówny,
• Aleksander Stankiewicz: Napoleon i Franciszek II po bitwie pod Austerlitz,
• Józef Szermentowski: Pogrzeb chłopski,
• Walenty Wańkowicz: Napoleon przy ognisku, Portret Adama Mickiewicza na Judahu skale,
• Witold Wojtkiewicz: Porwanie królewny, Bajka o rycerzu,
• Stanisław Wyspiański: Chochoły, Autoportret, Widok z okna pracowni na Kopiec Kościuszki, Caritas,
• Marcin Zaleski: Brama Floriańska w Krakowie, Wzięcie Arsenału.

Zbiory Sztuki Polskiej do 1914. Gabinet Miniatur

Historia kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie sięga początków jego działalności. Obecnie zbiór zawiera ponad 1000 miniatur, które powstały od połowy XVIII wieku aż do początku XX wieku. Przeważającą część tego wyjątkowego zbioru stanowią portrety, a także dzieła ukazujące sceny mitologiczne i rodzajowe.

Wśród ważniejszych eksponatów można wyróżnić między innymi:

• Augustyn Ritt, Portret Michała Wielhorskiego, ok. 1785,
• Józef Kosiński, Portret młodej kobiety, ok. 1797,
• Wincenty de Lesseur, Portret Franciszka Mullera i jego żony Barbary, 1797,
• Domenico Bossi, Autoportret, 1801,
• Franciszek Ksawery Olexiński, Portret Henryka Zabiegły, 1819,
• Moritz Michael Daffinger, Portret Aleksandry z Potockich, ok. 1840.

Gabinet Rycin i Rysunków – Zbiory Rysunków i Grafiki Polskiej

Gabinet podzielony jest na dwie kategorie: Rysunków Polskich oraz Grafiki Polskiej. Zbiór Rysunków Polskich składa się z ponad 50 000 obiektów, w tym szkiców, akwarel, rysunków oraz około 1500 projektów architektonicznych. Z kolei zbiór Grafiki Polskiej liczy ponad 60 000 rycin. Kolekcje obejmują dzieła artystów od XVI wieku do początku XX wieku, wśród których znajdują się prace m.in. Feliksa Jasieńskiego, Leona Wyczółkowskiego, Józefa Pankiewicza, Bernarda Bellotta, Marcelego Bacciarellgo, Jana Matejki, Juliusza Kossaka, Stanisława Wyspiańskiego oraz Juliana Fałata.

Do najważniejszych eksponatów z tej grupy należą:

• Zygmunt Vogel, Widok Pałacu Prymasowskiego, 1789,
• Aleksander Orłowski, Bitwa wojska kościuszkowskiego z rosyjskim o przeprawę na rzece, 1801; Rajtar na białym koniu, 1827,
• Antoni Oleszczyński, Portret Mikołaja Kopernika, 1843,
• Juliusz Kossak, Lisowczyk, 1860–1865; W stajni, 1866; Sobieski pod Wiedniem, 1882; Bitwa pod Parkanami, 1883; Bitwa pod Raszynem, 1884; Czarniecki pod Płockiem, XIX w,
• Julian Fałat, Modlący się starzec, 1881; Świteź, 1888; Naganka na polowaniu w Nieświeżu, 1891,
• Leon Wyczółkowski, Skarbiec wawelski, 1907; Rogalin zimą, 1925,
• Jan Piotr Norblin, Ecce Homo, 1926.

Zbiory Sztuki Obcej Nowożytnej. Galeria Malarstwa Europejskiego

W Muzeum Narodowym w Warszawie znajduje się imponująca kolekcja malarstwa, która obejmuje około 4000 obrazów. Jej fundament stanowiło 36 dzieł wybitnych artystów europejskich, takich jak Cornelis van Haarlem czy Jacob Jordaens, które muzeum nabyło w początkowym okresie istnienia, kiedy nosiło nazwę Muzeum Sztuk Pięknych.

Wśród bezcennych dzieł zgromadzonych w tej galerii można odnaleźć:

• Pieter Aertsen – Uczynki miłosierdzia chrześcijańskiego,
• Philips Angel – Prosty posiłek (Śniadanie wiejskie),
• Gioacchino Assereto – Portret Giovanniego Battisty Panese,
• Marcello Bacciarelli – Autoportret,
• Francesco Bassano – Wenus i Amor w kuźni Wulkana,
• Bernardo Bellotto – Autoportret w stroju prokuratora weneckiego (ok. 1765), Pułkownik Koenigsfels uczy jazdy konnej ks. Józefa Poniatowskiego,
• Christian Berentz – Martwa natura z koszami owoców,
• Herri met de Bles – Pejzaż ze zniszczeniem Sodomy, Lotem i jego córkami,
• Abraham Begeyn – Martwa natura z ostem, grzybami, jaszczurką, ptaszkiem i motylami,
• Felice Boselli – Oprawianie warzyw.

W tej kolekcji można również znaleźć prace takich mistrzów jak Sandro Botticelli, Gentile Bellini, Ferdinand Bol oraz wielu innych, co czyni ją niezwykle cenną dla historii sztuki.

Gabinet Grafiki i Rysunków Nowożytnych Obcych

W skład tego unikatowego zbioru wchodzi kolekcja, która powstała w wyniku przejęcia zbiorów od Warszawskiej Biblioteki Rządowej oraz Szkoły Sztuk Pięknych w 1862 roku. Obecnie zbiór ten liczy około 85 000 grafik oraz 15 000 rysunków, z których wiele stanowi bezcenne świadectwo europejskiej sztuki od XIII do XX wieku.

Ważnym etapem wzbogacania zbioru było nabycie 90 rysunków od Jana Jundziłła w 1883 roku oraz podarowanie 101 rysunków przez ks. Józefa Mrozowskiego w 1908 roku. Wśród najbardziej znaczących zabytków znajdują się:

• Lucas Cranach starszy, Turniej, 1509,
• Pieter Bruegel (starszy), Polowanie na dzikie króliki, ok. 1560,
• Ferdinand Bol, Saul u wróżki Endor, pocz. lat 40. XVII w.,
• Rembrandt van Rijn, Trzy Krzyże, stan IV, ok. 1660,
• Jean-Baptiste Greuze, Głowa dziewczynki, ok. 1780.

Każda z tych prac ukazuje bogactwo technik artystycznych, począwszy od iluminacji rękopiśmienniczych po różnorodne drzeworyty i całe albumy artystyczne, co czyni tę kolekcję niezwykle interesującą zarówno dla miłośników sztuki, jak i badaczy.

Warto również zwrócić uwagę na prace Adolph Menzela, które prezentują unikalną perspektywę na temat epoki, w której były tworzone.

Zbiory Sztuki Współczesnej. Galeria Sztuki Polskiej XX w.

W Muzeum Narodowym w Warszawie personel zadbał o powołanie własnego sektora zajmującego się sztuką współczesną, co miało miejsce w 1958 roku. Ten dział koncentruje się głównie na polskich dziełach sztuki, takich jak malarstwo, grafika, rzeźba oraz różnorodne formy sztuki użytkowej, powstałych po I wojnie światowej. Kolekcja nie ogranicza się jednak tylko do twórczości lokalnych artystów, ale obejmuje również obiekty zagraniczne. Wśród nich znajdują się między innymi: zespół ceramiki Pabla Picassa oraz obraz Portret Tadeusza Makowskiego autorstwa Marcela Gromaire’a.

Wśród najważniejszych dzieł w kolekcji wymienia się:

• Stanisław Ignacy Witkiewicz, Kompozycja z pięcioma postaciami (1911), Bajka (Fantazja) (1921–1922),
• Xawery Dunikowski, Ewa II, 1906,
• Tytus Czyżewski, Akt z kotem, 1920,
• Leon Chwistek, Uczta, ok. 1925,
• Feliks Michał Wygrzywalski, Burłacy, 1925,
• Mojżesz Kisling, Portret młodej dziewczyny, 1926,
• Tamara Łempicka, Kobieta siedząca na krześle, 1927,
• Jan Gotard, Pijak, 1928,
• Tadeusz Makowski, Teatr dziecięcy, 1931,
• Jerzy Nowosielski, Wiolonczelista, 1959,
• Bronisław Wojciech Linke, Autobus, 1959−1961,
• Tadeusz Kantor, Parasol i niewidoczny, 1973.

Gabinet Grafiki i Rysunków Współczesnych

Sektor ten został założony w 1982 roku, po wcześniejszym funkcjonowaniu Działu Grafiki przez 24 lata w ramach Galerii Sztuki Współczesnej. Obecna kolekcja obejmuje głównie polską grafikę wytworzoną w latach 1905-1936 i zasila z biegiem lat zbiór liczący około 43 000 prac. Gabinet jest podzielony na sześć zakresów: 1. Rysunki polskie, 2. Grafika polska, 3. Ekslibrisy współczesne, 4. Rysunki obce, 5. Grafika obca, 6. Dokumentacja artystyczna. W zbiorach znajdują się prace m.in. Stanisława Ignacego Witkiewicza, Władysława Skoczylasa, Stefana Mrożewskiego, Bronisława Wojciecha Linkego, Marca Chagalla, Ernsta Ludwiga Kirchnera, Maxa Ernsta, Joana Miro, Pabla Picassa oraz Hansa Theodora Richtera.

Ważniejsze dzieła w kolekcji to:

• Stanisław Ignacy Witkiewicz, Fałsz kobiety. Portret Maryli Grossmanowej z autoportretem, 1927,
• Paul Klee, Somnambuliczna tancerka, 1921,
• Wassily Kandinsky, Trzecia rocznica towarzystwa im. Kandinskiego, 1928,
• Raoul Dufy, Konie w okólniku, ok. 1927,
• Pablo Picasso, Portret kobiety w kapeluszu, 1962.

Zbiory Sztuki Zdobniczej. Galeria Polskiej Sztuki Zdobniczej

Rodzina zbiorów to wytwory zbierane od 1996 roku, które zostały podzielone na kilka jednostek: Tkanin, Ceramiki i Szkła, Mebli, Variów, Złotnictwa oraz Metali. Zbiory zaczęły się od ofiarowania Muzeum Narodowemu kolekcji 400 wyrobów kowalskich, dokonane przez Romana Szewczykowskiego w 1901 roku.

Zbiory Sztuki Zdobniczej. Galeria Europejskiej Sztuki Zdobniczej

Obecnie sztuka zgromadzona w tym dziale głównie wystawiana jest podczas wystaw czasowych. Proces zbierania tych dzieł jest zbieżny z polską galerią. W jej skład wchodzą m.in. tkaniny, świeczniki, naczynia, puchary, porcelanowe oraz inne figury.

Zbiory Rzeźby

Dział ten, powstały w 1996 roku, obejmuje rzeźby z epok dawnych oraz współczesnych. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż ze względu na ograniczenia przestrzenne w Głównym Gmachu Muzeum, większa część tych eksponatów przeniesiona została do Muzeum w Łazienkach. W zbiorach rzeźby dawnej znajdują się dzieła do I wojny światowej, zaś w formie współczesnej – po I wojnie.

Gabinet Monet i Medali

W 1921 roku Muzeum Narodowe wzbogaciło się o 30 000 monet antycznych, które zostały podarowane przez Władysława Semerau-Siemianowskiego. Ta darowizna stała się podstawą substantialnej kolekcji, liczącej dzisiaj ponad 250 000 eksponatów. Gabinet Monet i Medali został podzielony na siedem działów: 1. Dział monet antycznych, 2. Dział monet średniowiecznych polskich i obcych, 3. Dział monet średniowiecznych polskich i obcych, 4. Dział pieniędzy papierowych, 5. Dział medali polskich oraz obcych, 6. Dział falerystyki, 7. Dział sfragistyki.

Zbiory Ikonograficzne i Fotograficzne

Zbiory te wywodzą się z 1914 roku, kiedy to Archiwum Ikonograficzne zaczęło gromadzić zasoby przy Towarzystwie Opieki nad Zabytkami Przeszłości. W 1918 roku przekazano je pod opiekę Muzeum. W ich skład wchodzi wiele rękopisów oraz materiałów ikonograficznych, z najstarszym eksponatem – Libri Prophetarum z XIV wieku.

Biblioteka

Biblioteka Muzeum Narodowego została założona w 1916 roku, choć jeszcze w 1911 roku muzeum otrzymało zbiory książek dotyczących historii sztuki i muzealnictwa, które wcześniej należały do Leopolda Meyeta. Zasoby biblioteki podzielone są na trzy główne działy: Zbiory Specjalne (starodruki oraz kartografia), Dział Książek Nowych (po 1800 roku) oraz Dział Czasopism i Kalendarzy. Wśród najcenniejszych dzieł znajduje się De revolutionibus orbium coelestium; Libri VI autorstwa Mikołaja Kopernika.

Dyrektorzy

W historii Muzeum Narodowego w Warszawie znaczącą rolę odgrywali dyrektorzy, którzy kierowali jego pracą na przestrzeni lat. Poniżej znajduje się lista osób pełniących tę funkcję:

• Justynian Karnicki (1862–1876),
• Cyprian Lachnicki (1876–1906),
• ?
• Bronisław Gembarzewski (1916–1935),
• Stanisław Lorentz (1935–1982),
• ?
• Ferdynand Bohdan Ruszczyc (1995–2007),
• Dorota Folga-Januszewska (p.o., 2007–2008),
• Andrzej Miecznikowski (2007–2009),
• Piotr Piotrowski (6 lutego 2009 – 31 października 2010),
• Agnieszka Morawińska (28 października 2010 – 24 maja 2018),
• Piotr Rypson (p.o., 28 czerwca 2018 – 30 listopada 2018),
• Jerzy Miziołek (30 listopada 2018 – 2 grudnia 2019),
• Łukasz Gaweł (p.o., 2 grudnia 2019 – 14 listopada 2020),
• Łukasz Gaweł (od 15 listopada 2020 do 2 lutego 2024),
• Agnieszka Lajus (p.o., od 2 lutego 2024).

Każdy z tych dyrektorów wniósł coś unikalnego do działalności muzeum, przyczyniając się do jego rozwoju i umacniania pozycji na mapie kulturalnej Polski.

Oddziały

Muzeum w Nieborowie i Arkadii

Instytucja ta została założona w 1945 roku i obejmuje zarówno zachwycający pałac Radziwiłłów w Nieborowie, jak i przylegający do niego ogród oraz Ogród Romantyczny, utworzony przez Helenę Radziwiłłową w Arkadii. Muzeum specjalizuje się w prezentacji wnętrz rezydencyjnych z okresu XVII-XIX wieku, a jego bogate zbiory ogrodów są utrzymane w stylach francuskim (regularnym) oraz angielskim (sentymentalno-romantycznym).

W miejscu tym, od 1945 roku, działa Ośrodek Pracy Twórczej, który stwarza doskonałe warunki dla artystów oraz naukowców, pozwalając na rozwój twórczości w inspirującym otoczeniu.

Muzeum Plakatu w Wilanowie

Początki Muzeum Plakatu sięgają 1968 roku, kiedy to jego kolekcja została wzbogacona o zbiór plakatów ofiarowanych przez Stanisława Lorentza, który pełnił funkcję pierwszego dyrektora tej instytucji. Obecnie, muzeum dysponuje jedną z największych na świecie kolekcji plakatów artystycznych, obejmującą polskie plakaty od 1892 roku oraz wiele znakomitych plakatów zagranicznych. Co dwa lata muzeum organizuje Międzynarodowe Biennale Plakatu, który przyciąga miłośników sztuki z całego świata.

Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni

W muzeum, które rozpoczęło swoją działalność w 1965 roku, mieści się bogata kolekcja rzeźb oraz organizowane są wystawy z zakresu fotografii i malarstwa. Muzeum zostało odbudowane po wojnie, a jego inicjatorem był Xawery Dunikowski. Oprócz stałej ekspozycji, w parku otaczającym muzeum odbywają się także różnorodne wydarzenia kulturalne, wzbogacające ofertę edukacyjną instytucji.

Muzeum Wnętrz w Otwocku Wielkim

To nowoczesne muzeum miało swoją premierę w 2004 roku, a jego siedzibą stał się piękny siedemnastowieczny pałac Bielińskich. Przyciąga ono zwiedzających swoją unikalną architekturą oraz bogatymi zbiorami wnętrz historycznych.

Muzeum Policji w Pałacu Mostowskich

Muzeum to zainaugurowało swoją działalność 7 lipca 2004 roku. Choć prace adaptacyjne dla zwiedzających trwają nadal, już teraz goście mają możliwość obejrzenia wnętrz oraz zjawiskowej kolekcji eksponatów związanych z historią policji. Historyczne podziemia pałacu, które od 1949 roku były siedzibą Milicji Obywatelskiej, a obecnie są miejscem dla Komendy Stołecznej Policji, stają się fascynującą częścią tego muzeum.

---

Oceń: Muzeum Narodowe w Warszawie

---