Witold Wojtkiewicz

---

Życiorys

Witold Wojtkiewicz pochodził z rodziny pełnej urzędniczych tradycji. Jego ojciec, Stanisław, pełnił funkcję głównego kasjera w Banku Handlowym, co nie sprzyjało artystycznym dążeniom syna. Z kolei matka, Aniela z domu Święcicka, poświęciła swoje życie wychowaniu jedenaściorga dzieci.

Wojtkiewicz rozpoczął swoją edukację artystyczną w warszawskiej Szkole Rysunkowej, a następnie w latach 1903-1904 uczęszczał do krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Tam miał przyjemność być uczniem Leona Wyczółkowskiego. Próbował również dostać się na Akademię Petersburską, jednak po zaledwie ośmiu dniach postanowił opuścić te uczelnię. W 1905 roku był świadkiem robotniczych protestów w Warszawie, co zainspirowało go do stworzenia serii rysunków, w tym takich jak Manifestacja uliczna oraz Katorżnicy.

W tym samym roku dołączył do Grupy Pięciu (znanej też jako Grupa Norwid), w skład której wchodzili Leopold Gottlieb, Wlastimil Hofman, Mieczysław Jakimowicz oraz Jan Rembowski. W latach 1903-1904 artysta współpracował z krakowskim tygodnikiem „Liberum Veto” jako ilustrator jego artykułów.

Od 1908 roku Wojtkiewicz był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”, a swoje prace prezentował na wystawach w Krakowie, Warszawie, Lwowie i Wiedniu. Współpracował również z kabaretem „Zielony Balonik”, dla którego stworzył m.in. cykl akwarel i rysunków, które do dziś zdobią wnętrza kawiarni „Jama Michalika”. Dodatkowo projektował zaproszenia i inne materiały graficzne.

Wojtkiewicz miał także bliskie relacje z Tadeuszem Boy-Żeleńskim oraz pisarzem Romanem Jaworskim, dla którego ilustrował cykl opowiadań, w tym obrazek do Historii maniaków. Obie dziedziny, plastyka i literatura, oddziaływały na siebie w twórczości obu artystów. Wojtkiewicz projektował winiety i kartki pocztowe oraz wspólnie z innymi artystami wydał litografie pod nazwą Teka Melpomeny, przedstawiające portrety aktorów Teatru Miejskiego w Krakowie.

Oprócz malarstwa Wojtkiewicz był również aktywny literacko, pisząc pod pseudonimem Witwoj satyryczne teksty dla pisma „Kolce”. Jego prace wzbudziły zainteresowanie na wystawie w Berlinie w 1906 roku, gdzie Maurice Denis i André Gide wyrazili swoje zachwyty. Gide, uznając twórczość Wojtkiewicza za emanację polskiej duszy, zorganizował jego indywidualną wystawę w paryskiej Galerie Druet oraz napisał wstęp do katalogu.

W późniejszych latach twórczość Wojtkiewicza nosiła znamię cierpienia, które było efektem wrodzonej wady serca, powodującej, że artysta zmarł w wieku zaledwie 29 lat. Prowadził również dziennik, w którym dokumentował swoje życie, jednak pozostał on niedostępny dla potomnych, gdyż został złożony z jego ciałem w trumnie przez matkę. Pochowany jest na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 71-1-1).

Twórczość

W twórczości Witolda Wojtkiewicza można dostrzec fascynujący związek groteski z liryzmem, co czyni jego prace wyjątkowymi i niezwykle emocjonalnymi. Jego artystyczny rozwój był stopniowy, a twórczość z czasem przybrała osobisty, wysoce oryginalny charakter. Uznawany przez niektórych, na przykład przez Tadeusza Kantora, za jednego z najbardziej wyróżniających się malarzy w historii polskiej sztuki XX wieku, Wojtkiewicz pozostawił po sobie bogaty dorobek twórczy.

Nieoceniony wkład w popularyzację jego dzieł mają dwaj jego znakomici biografowie: Jerzy Ficowski oraz Wiesław Juszczak. Wyjątkowy wiersz poświęcony jego malarstwu napisał Tadeusz Różewicz, który w piękny sposób oddaje istotę jego twórczości.

Prace Wojtkiewicza można podziwiać w prestiżowych instytucjach, takich jak Muzeum Narodowe w Warszawie, Krakowie oraz Poznaniu, a także w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu.

Największa wystawa monograficzna jego dzieł miała miejsce w 1976 roku w Muzeum Narodowym w Krakowie, co stanowiło duże wydarzenie w świecie sztuki. W marcu 2012 roku udało się odzyskać jeden z jego obrazów, Orszak, który zniknął w czasie II wojny światowej, będący częścią cyklu Z dziecięcych póz.

Twórczość Wojtkiewicza układa się w cztery główne cykle tematyczne:

• Szkice tragikomiczne (1903–1904),
• Cyrki (1905–1907),
• Monomanie (1906),
• Ceremonie (1908).

Do ważniejszych dzieł artysty należą:

• Krucjata dziecięca (1909),
• Fantazja (1906),
• Cyrk wariatów (1906),
• Wegetacja (Emeryci) (1906),
• Lalki (1906),
• Cyrk (Przed teatrzykiem) (1906–1907),
• Marionetki (1907),
• Porwanie królewny (1908),
• Swaty (1908),
• Rozstanie (1908),
• Popielec (1908).

Upamiętnienie

Od 1997 roku Zarząd Okręgu Krakowskiego ZPAP przyznaje prestiżową Nagrodę im. Witolda Wojtkiewicza. Nagroda ta jest skierowana do żyjących polskich artystów, którzy tworzą w obszarze malarstwa, grafiki lub rysunku. Wyróżnienie to jest nadawane za najlepszą wystawę indywidualną zrealizowaną w danym roku, co ma na celu uwydatnienie i nagradzanie najwyższych osiągnięć w dziedzinie sztuki.

---

Oceń: Witold Wojtkiewicz

---