Tadeusz Zawadzki (harcmistrz)

---

Życiorys

Tadeusz Zawadzki przyszedł na świat 24 stycznia 1921 roku w Warszawie. Jego ojcem był Józef Zawadzki, inżynier chemik, który odniósł sukces jako profesor oraz dziekan Wydziału Chemicznego, a później również rektor Politechniki Warszawskiej. Tadeusz miał również matkę Leony, nauczycielkę i działaczkę oświatową, z domu Siemieńską. Urodził się w kamienicy zlokalizowanej przy ul. Pięknej 58. Rodzina Zawadzkich przeniosła się do Domu Profesorów przy ul. Koszykowej 75 na parterze w połowie lat trzydziestych. Zawadzcy spędzali letnie miesiące w swojej posiadłości przy ul. Królowej Jadwigi 11 w Zalesiu Dolnym.

Edukację rozpoczął w Prywatnej Szkole Powszechnej Towarzystwa Szkoły Mazowieckiej przy ul. Klonowej 16. W 1933 roku, w pierwszych dniach września, zapisał się do Państwowego Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie, gdzie kontynuował naukę w liceum z profilem matematyczno-fizycznym. W jego klasie uczyli się późniejsi członkowie warszawskich Grup Szturmowych, w tym Jan Bytnar oraz Aleksy Dawidowski.

Od jesieni 1933 roku Zawadzki był związany z 23 Warszawską Drużyną Harcerzy im. Bolesława Chrobrego, znaną pod nazwą „Pomarańczarnia”. Po zakończeniu nauki w maju 1939 roku, po wybuchu II wojny światowej, 6 września wyruszył z Warszawy na wschód w ramach harcerskiego batalionu marszowego Chorągwi Warszawskiej.

W konspiracji znalazł się w październiku 1939 roku. Gdy jego drużyna z 23 WDH w 1941 roku zorganizowała tzw. Wojenną Pomarańczarnię, Tadeusz stanął na jej czele, przyjmując pseudonim „Lech Pomarańczowy”. W grudniu 1939 oraz w styczniu 1940 brał udział w akcjach małego sabotażu w ramach tajnej organizacji Polskiej Ludowej Akcji Niepodległościowej. Od stycznia do lipca 1940 roku pełnił funkcję łącznika w komórce więziennej ZWZ.

W marcu 1941 roku dołączył do Szarych Szeregów i objął dowództwo nad Hufcem Mokotów Górny. Hufiec ten angażował się w Organizację Małego Sabotażu „Wawer”, której komendantem był „Zośka”. Zawadzki był jednym z głównych wykonawców akcji sabotażowych, co przyniosło mu zaszczytny pseudonim „Kotwicki”, nadany przez Aleksandra Kamińskiego.

W maju i czerwcu 1942 roku ukończył kurs podharcmistrzowski „Szkoła za Lasem”, a 15 sierpnia 1942 roku uzyskał stopień podharcmistrza oraz pseudonim „Kajman”. 13 września 1942 roku prowadził ćwiczenia polowe dla swojego hufca w Lasy Chojnowskie. W listopadzie 1942 roku, w wyniku reorganizacji, objął rolę hufcowego Roju „Centrum”, kontynuując współpracę z Ryszardem Białousem „Jerzym”, dowódcą Grup Szturmowych.

Prawdopodobnie w wyniku obciążeń obowiązkowych musiał zrezygnować z nauki w szkole. Od 1940 roku swoje studia kontynuował w Państwowej Szkole Budowy Maszyn, a od 1942 roku w tajnej Politechnice Warszawskiej. Pod koniec kwietnia 1943 roku spisał relację dokumentującą działalność „Pomarańczarni” oraz Szarych Szeregów, którą zainspirował ojciec. Relacja ta została później wykorzystana przez Aleksandra Kamińskiego w książce „Kamienie na szaniec”. W dziennikach ojca, Józefa Zawadzkiego, można znaleźć krótką charakterystykę działań Tadeusza:

„„Znajduję w Tadeuszu typ, jaki w najśmielszych marzeniach wyobrazić sobie chciałem, Jako typ nowej młodzieży, która nową, lepszą Polskę budować będzie. Widzę w nim, tak rzadko niestety spotykane, połączenie głębi duchowej, czystych intencji, czystego życia z umiejętnością brania życia w garść i nieprzeciętnym talentem organizacyjnym i wychowawczym””

10 lipca 1943 roku Tadeusz został aresztowany przez niemiecką żandarmerię. Trafił do siedziby Gestapo przy alei Jana Chrystiana Szucha 25, skąd później trafił do Gęsiówki, gdzie został zwolniony. Po ukończeniu kursu harcmistrzowskiego w maju i czerwcu 1943 roku, uzyskał stopień harcmistrza, a równocześnie został mianowany podporucznikiem rezerwy piechoty.

Tadeusz Zawadzki poległ w nocy z 20 na 21 sierpnia 1943 roku, w wyniku ataku na strażnicę Grenzschutzpolizei w Sieczychach koło Wyszkowa, uczestnicząc w akcji „Taśma”. Został pochowany na cmentarzu Powązki Wojskowe w Warszawie (kwatera A20-6-23). Jego pamięć uhonorowano poprzez nadanie imienia batalionowi Armii Krajowej Szarych Szeregów – batalion „Zośka”.

Akcje dywersyjne

Uczestnik

Tadeusz Zawadzki, znany również jako „Zośka”, brał udział w licznych akcjach dywersyjnych, które miały kluczowe znaczenie w działalności Armii Krajowej. W nocy z 31 grudnia 1942 na 1 stycznia 1943, dowodził on patrolem, który przeprowadził operację „Wieniec II”, wysadzając w powietrze przepust kolejowy znajdujący się pod Kraśnikiem.

W dniu 16 stycznia 1943 roku, stanął na czele wykonania wyroku śmierci na Ludwiku Herbercie, który był odpowiedzialny za wydanie Andrzeja Honowskiego w ręce Gestapo. Honowski, prowadzący konspiracyjną wytwórnię materiałów wybuchowych, miał swoje miejsce działalności przy ul. Asfaltowej 12. Następnie, 2 lutego 1943 roku, „Zośka” uczestniczył w akcji ewakuacyjnej, której celem było zabezpieczenie materiałów konspiracyjnych z mieszkania Jana Błońskiego przy ul. Brackiej 23. W lutym tego samego roku, gdy zagrożony aresztowaniem „Jerzy” musiał opuścić Warszawę, Zawadzki objął obowiązki dowódcy warszawskich Grup Szturmowych oraz pełnił funkcję p.o. dowódcy „Jerzego”.

Patriotyczna postawa Tadeusza była szczególnie widoczna 26 marca 1943 roku, kiedy dowodził grupą „Atak” w akcji pod Arsenałem, określaną również jako „Meksyk II”. Akcja ta zakończyła się sukcesem, gdyż udało się odbić 21 więźniów, w tym jego bliskiego przyjaciela, Jana Bytnara „Rudego”. W uznaniu za swoje zasługi, w maju 1943 roku Zawadzki został odznaczony Krzyżem Walecznych.

Dnia 6 maja 1943 roku, brał udział jako obserwator w próbie porwania SS-Oberscharführera Herberta Schultza, osobnika prowadzącego śledztwo w Gestapo dotyczące Grup Szturmowych; akcja ta zakończyła się jego likwidacją. W tym okresie Tadeusz był także zaangażowany w organizację nieudanych prób odbicia naczelnika „Szarych Szeregów”, Floriana Marciniaka, co wiązało się z trudnościami, jakie Stawiali Niemcy w takich operacjach, a konkretne nieudane akcje nosiły nazwy: „Meksyk IV”, „Chicago” oraz „Biała Róża”.

Dowódca

W roli dowódcy, Zawadzki przyczynił się do odbicia więźniów pod Celestynowem w nocy z 19 na 20 maja 1943 roku, wspierany przez kpt. „Mietka” – Mieczysława Kurkowskiego, który był bezpośrednim zwierzchnikiem OS „Jerzy” w Kedywie KG AK, czuwał nad odpowiednim przebiegiem całej operacji, co dla „Zośki” stanowiło istotny egzamin oficerski.

W nocy z 5 na 6 czerwca 1943 roku, Tadeusz dowodził kolejną akcją, której celem było wysadzenie mostu kolejowego pod Czarnocinem na rzece Wolbórce. Działania te były częścią szerszej strategii, mającej na celu destabilizację niemieckiego transportu oraz wsparcie walki z okupantem.

Genealogia

Genealogia Tadeusza Zawadzkiego jest interesującym przykładem łączącym historię rodziny z dziedzictwem kulturowym. Poniżej znajduje się tabela, która ilustruje jego pochodzenie oraz związki rodzinne.

4. Tadeusz Zawadzki (1849–1900)	_			_		_
	_	_	2. Józef Zawadzki (1886–1951)
5. Julia z Domaszewskich Zawadzka	_	_		_	_
	_			_	_	1. Tadeusz Zawadzki zm. 20 sierpnia 1943
6. Leon Siemieński (1840–1884)				_	_
	_	_	3. Leona z Siemieńskich Zawadzka (1885–1940)	_	_
7. Zofia z Zielonków Siemieńska	_	_		_
	_

Ordery i odznaczenia

W trakcie swojej niezwykłej służby, Tadeusz Zawadzki, zasłużony harcmistrz, został odznaczony licznymi medalami i odznaczeniami, które podkreślają jego odwagę i poświęcenie. Jego osiągnięcia są świadectwem heroicznych działań, które podejmował w trudnych czasach.

• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 13452,
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (pośmiertnie, 2009),
• Krzyż Walecznych (maj 1943) – za akcję pod Arsenałem,
• Krzyż Walecznych (pośmiertnie) – za akcję w Sieczychach.

Jego dziedzictwo wciąż pozostaje w pamięci wielu, a nagrody te są tylko częścią jego niezwykłego wkładu w walkę o wolność i honor.

Upamiętnienie

W Warszawie istnieje wiele form upamiętnienia Tadeusza Zawadzkiego, harcmistrza, który odegrał ważną rolę w historii tego miasta. Na uwagę zasługuje kilka tablic pamiątkowych, które zostały umieszczone w istotnych lokalizacjach.

• Tablica pamiątkowa, odsłonięta 28 października 1981, znajduje się w Auli Głównej w Gmachu Głównym Politechniki Warszawskiej, co podkreśla związek Zawadzkiego z miejscem edukacji.
• Inna tablica znajduje się na bocznej ścianie Domu Profesorów przy ul. Koszykowej 75, miejscu, gdzie mieszkał z rodzicami i siostrą, co może być istotnym elementem jego biografii.
• Tablica na skwerze jego imienia w Warszawie to kolejny element upamiętnienia, który wymaga szczególnej uwagi ze strony mieszkańców i turystów.
• Warto również zwrócić uwagę na tablicę wolnostojącą we wsi Sieczychy, gdzie zginął 20 sierpnia 1943.
• W 2017 roku samorząd Piaseczna oraz Chorągiew Stołeczna ZHP podjęły istotną decyzję o wspólnym zakupie drewnianego domu w Zalesiu Dolnym, który od 1929 roku należał do rodziny Zawadzkich. W okresie okupacji mieściły się tam ważne spotkania i szkolenia Szarych Szeregów. Budynek ma zostać przekształcony w centrum edukacji.

Te formy upamiętnienia Tadeusza Zawadzkiego pozwalają na zachowanie pamięci o jego działalności w trudnych czasach oraz inspirują kolejne pokolenia do działania.

---

Oceń: Tadeusz Zawadzki (harcmistrz)

---