Józef Zawadzki (fizykochemik)

---

Życiorys

Józef Zawadzki był osobą o bogatej historii, będąc synem Tadeusza oraz Julii z Domanewskich. Zawarł związek małżeński z Leoną Siemieńską. Rozpoczął swoją edukację na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, jednak z uwagi na swoją aktywność w strajku studenckim w 1905 roku został wydalony. W następstwie tego przeniósł się do Krakowa, gdzie podjął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim, a naukę zakończył w 1910 roku, uzyskując tytuł doktora filozofii.

Na politechnice w Karlsruhe, będąc uczniem profesora Fritza Habera, Zawadzki prowadził prace badawcze w dziedzinie elektrochemii, co przyczyniło się do uzyskania tytułu inżyniera chemika. W latach 1912–1913 pracował jako asystent u profesorów P. Askenasego i K. Buntego na Politechnice w Karlsruhe, a następnie, po krótkim czasie, objął stanowisko kierownika w fabryce produkującej kwas siarkowy w Boguminie.

Po powrocie do Warszawy w 1915 roku, rozpoczął pracę jako asystent w Katedrze Chemii Ogólnej, co miało miejsce w momencie otwarcia Politechniki Warszawskiej. Równocześnie był wykładowcą Towarzystwa Kursów Naukowych. 5 maja 1916 roku wziął ślub z Leoną Siemieńską. W 1918 roku objął stanowisko kierownika nowo utworzonej Katedry Technologii Chemicznej. Po habilitacji w 1923 roku otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego, a sześć lat później awansował na profesora zwyczajnego.

W latach 1926–1927 oraz 1929–1930 pełnił rolę dziekana Wydziału Chemicznego, a w latach 1936–1937 oraz 1938–1939 piastował urząd rektora Politechniki Warszawskiej. Od 1947 roku był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności. Czynnie uczestniczył jako współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Chemicznego, w którym wielokrotnie piastował funkcję prezesa i wiceprezesa. Reprezentował Polskę na kongresach Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej, które odbyły się w Madrycie (1933) i Rzymie (1938).

W październiku 1937 roku, jako rektor Politechniki Warszawskiej, wprowadził kontrowersyjne rozwiązanie dotyczące segregacji studentów żydowskich oraz chrześcijańskich na oddzielne ławki (znane jako getto ławkowe). W trakcie II wojny światowej współpracował z Delegaturą Rządu na Kraj, działając w Komisji Szkół Wyższych oraz z Komendą Główną Armii Krajowej. Był przewodniczącym Rady Wychowawczej Szarych Szeregów, w których jego syn, Tadeusz Zawadzki, dowodził warszawskimi Grupami Szturmowymi, tragicznie ginąc podczas jednej z akcji.

Józef Zawadzki angażował się w tajne nauczanie na Politechnice Warszawskiej, przeprowadzając z Marcelim Struszyńskim analizy paliw używanych w niemieckich rakietach V2. W ten sposób, dzięki prostym eksperymentom przeprowadzonym w warunkach domowych, udowodnił, że podstawowym składnikiem tych paliw jest stężony nadtlenek wodoru. W listopadzie 1942 roku zaczął wykłady w Państwowej Szkole Chemiczno-Ceramicznej II stopnia, a w kwietniu 1942 roku prowadził zajęcia w budynkach politechnicznych Państwowej Wyższej Szkoły Technicznej na Wydziale Chemii Technicznej.

Jego prace przyczyniły się do kształtowania takiej kadry naukowej, że po wojnie powstał Wydział Budowy Okrętów na Politechnice Gdańskiej. Po zakończeniu działań wojennych miał ogromny wpływ na odbudowę Wydziału Chemicznego Politechniki Warszawskiej. W 1947 roku uhonorowano go tytułem doktora honoris causa. Aż do końca życia kierował Katedrą i Zakładem Technologii Nieorganicznej, a ponadto był członkiem prezydium Akademii Nauk Technicznych oraz należał do Polskiej Korporacji Akademickiej Związek Akademików Gdańskich Wisła.

Józef Zawadzki zmarł 22 lutego 1951 roku w letnim domu swojej rodziny, znajdującym się przy ul. Królowej Jadwigi 11 w Zalesiu Dolnym. Jego ostatnie miejsce spoczynku znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera K-1-23,24,25).

Dorobek naukowy

Prowadził badania dotyczące kontaktowego utleniania amoniaku, naftalenu i antracenu, a także redukcji dwutlenku siarki metanem. W swoich pracach analizował możliwości wykorzystania polskich glinokrzemianów do produkcji tlenku glinu oraz siarczanu wapnia w kontekście produkcji kwasu siarkowego. Zajmował się również kinetyką dysocjacji termicznej.

Wśród jego publikacji znajduje się m.in. Technologia chemiczna nieorganiczna (tom 1–2, 1951–1952).

Stanowiska

Józef Zawadzki, znany fizykochemik, zajmował w swojej karierze różnorodne stanowiska, które miały znaczący wpływ na rozwój dziedziny chemii w Polsce. Oto niektóre z jego kluczowych ról:

• W latach 1912–1913 był asystentem P. Askenasego i K. Buntego na Politechnice w Karlsruhe,
• Pełnił funkcję kierownika fabryki kwasu siarkowego w Bohuminie,
• W 1915 roku objął stanowisko asystenta w Katedrze Chemii Ogólnej na Politechnice Warszawskiej,
• W 1918 roku został kierownikiem Katedry Technologii Chemicznej,
• W latach 1919–1928 pełnił rolę sekretarza zarządu Polskiego Towarzystwa Chemicznego, a następnie został wiceprezesem (1928–1929) oraz prezesem (w latach 1933 i 1948),
• W okresie 1920–1933 był doradcą technicznym w kilku przedsiębiorstwach, takich jak Sp. Akc. „Zakłady Chemiczne Grodzisk”, Gzichów i Środula w Sosnowcu, Hajnówka oraz Wygoda pod Doliną,
• W latach 1926–1930 pełnił funkcję dziekana Wydziału Chemii,
• W kadencji 1936–1937 oraz 1938–1939 był rektorem Politechniki Warszawskiej,
• Wspierał działalność Szarych Szeregów, przewodnicząc ich Radzie Wychowawczej,
• W 1947 roku współzałożył Polską Akademię Umiejętności i został jej prezesem oraz wiceprezesem,
• Był również wieloletnim przewodniczącym Komisji Normalizacyjnej Badania Cementu oraz Komisji Normalizacyjnej Węgla i Gazów Przemysłowych,
• W latach 1949–1950 zasiadał na czołowej pozycji jako przewodniczący Rady Naukowej Głównego Instytutu Chemii Przemysłowej.

Członkostwa

Józef Zawadzki, wybitny fizykochemik, był zaangażowany w wiele instytucji naukowych, co świadczy o jego znaczącej roli w polskim środowisku akademickim.

• w 1935 roku został członkiem korespondentem Wydziału (IV) Nauk Technicznych,
• w 1947 roku aktywnie uczestniczył jako członek Polskiej Akademii Umiejętności,
• w 1949 roku uzyskał status członka zwyczajnego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego,
• był także członkiem Komisji Normalizacyjnej Materiałów Ceramicznych Polskiego Komitetu Normalizacyjnego.

Ordery i odznaczenia

Józef Zawadzki, znany fizykochemik, otrzymał wiele prestiżowych odznaczeń w uznaniu za swoje osiągnięcia naukowe i wkład w rozwój nauki w Polsce.

• krzyż komandorski Orderu Odrodzenia Polski, przyznany 10 listopada 1928 roku,
• krzyż komandorski z Gwiazdą Orderu Franciszka Józefa, nadany w 1910 roku.

Upamiętnienie

Postać Józefa Zawadzkiego, znanego fizykochemika, jest upamiętniana w kilku istotnych lokalizacjach. Zespół Szkół Nr 21 w Warszawie, który dawniej nosił nazwę Technikum Chemiczne Nr 3, znajduje się przy ulicy Saskiej 78. W tej placówce edukacyjnej jego imię zostaje przypomniane młodzieży.

Również Duże Audytorium Starej Chemii Politechniki Warszawskiej to miejsce, które nosi imię tego znakomitego naukowca. Jego osiągnięcia zostały upamiętnione poprzez obecność w tych instytucjach.

Józef Zawadzki został także uhonorowany na pomniku poświęconemu akcji V1 i V2, który odsłonięto w 1991 roku przed gmachem Wydziału Elektroniki i Technik Informacyjnych Politechniki Warszawskiej. Dzięki temu możemy go pamiętać w kontekście ważnych wydarzeń historycznych związanych z uczelnią.

Nieopodal znajduje się także pamiątkowa tablica, na której widnieje jego nazwisko, umieszczona na ścianie kościoła NMP Wspomożenia Wiernych w Zalesiu Dolnym. Te wszystkie formy upamiętnienia świadczą o znaczeniu, jakie Józef Zawadzki miał dla polskiej nauki i społeczności lokalnych.

---

Oceń: Józef Zawadzki (fizykochemik)

---